Wydaje Ci się, że czubek głowy noworodka jest wyjątkowo miękki? To bardzo trafna obserwacja – ten delikatny obszar to ciemiączko, czyli błona łącząca kości czaszki. U nowo narodzonych dzieci czaszka nie jest jeszcze sztywną strukturą, a jej poszczególne kości mogą łatwiej poruszać się względem siebie. Nic dziwnego, że ciemiączko wymaga specjalnej pielęgnacji i uwagi. Sprawdź, jakie objawy powinny Cię zaniepokoić.

Co to jest ciemiączko?

Ciemiączko to błona na głowie niemowlęcia, która łączy poszczególne kości czaszki. Ciemię przednie zlokalizowane na czubku głowy ma kształt rombu o wymiarach ok. 2 cm x 2 cm. Ciemię tylne zlokalizowane z tyłu głowy – dokładnie w okolicach potylicy – ma wielkość ok. 1 cm x 1 cm i kształt trójkąta. Na główce noworodka jest kilka takich delikatnych obszarów i odgrywają one strategiczną rolę w okresie porodu. Niezrośnięte, a więc ruchome kości czaszki znacznie ułatwiają maluchowi przejście przez kanał rodny w czasie porodu naturalnego. 

Błona, która łączy kości czaszki, jest delikatna, ale również elastyczna, wytrzymała i odporna na różnego rodzaju urazy. Ciemiączka są badane przez pediatrę na każdym bilansie niemowlęcia, podobnie jak sprawdzany jest prawidłowy wzrost dziecka. Na podstawie wyglądu ciemiączka można wykryć różne nieprawidłowości w rozwoju dziecka. 

Kiedy zarasta się ciemiączko?

Ciemiączko to struktura przejściowa. W praktyce oznacza to, że jego obszar zmniejsza się wraz z wiekiem, aby w końcu całkowicie zniknąć. Zarastanie ciemiączka ma miejsce zazwyczaj do 18 miesiąca życia dziecka – ciemię tylne zanika pomiędzy 6 a 16 tygodniem życia dziecka, a ciemię przednie zarasta między 10 a 18 miesiącem. Pamiętaj, że zarówno przedwczesne, jak i zbyt późne zanikanie ciemiączek może świadczyć o nieprawidłowościach w rozwoju dziecka. 

Jeśli ciemię przednie znika przed 10 miesiącem, może dojść do deformacji czaszki lub spowolnionego wzrostu obwodu głowy. Gdy pediatra zauważy to podczas rutynowego bilansu, z pewnością zleci odpowiednie badania, aby wykluczyć choroby metaboliczne, neurologiczne, endokrynologiczne czy schorzenia nerek. Obecność ciemienia przedniego u dziecka, które ukończyło 1,5 roku, także wymaga dalszej diagnostyki. Najczęstszymi przyczynami takiego stanu rzeczy jest niedobór witaminy D, zaburzenia hormonalne czy wodogłowie. 

Chcesz mieć pewność, że Twoje dziecko prawidłowo się rozwija? Sięgnij po pakiet badań dla najmłodszych, w ramach którego zostaną sprawdzone najistotniejsze parametry dla rozwoju Twojego malucha.

Dlaczego trzeba uważać na ciemiączko?

Ciemiączko to delikatna struktura, jednak warto w tym miejscu obalić często powtarzany mit, że ciemiączka nie można dotykać. Główkę niemowlęcia można dotykać, myć, głaskać i czesać w tych okolicach. Owszem, trzeba to robić z wyczuciem i zachowaniem odpowiednich zasad higieny. Stany zapalne skóry czy zakażenia bakteryjne w tym miejscu mogą być bardzo groźne ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo mózgu i wszystkich kluczowych struktur dla ośrodkowego układu nerwowego. 

Sprawdź też, na czym polega bunt dwulatka i jak sobie z nim poradzić.

Jak dbać o ciemiączko? Najważniejsze zasady

Skórę głowy w okolicach ciemiączka należy myć i pielęgnować zgodnie z ogólnie stosowanymi zasadami higieny. Między 2 a 10 tygodniem życia skóra w tej okolicy zaczyna się łuszczyć, tworząc nieestetyczne łuski i wywoływać świąd. Jest to tzw. ciemieniucha, której objawy można złagodzić poprzez stosowanie przeznaczonych do tego kremów i szamponów. Aby pozbyć się ciemieniuchy, codziennie natłuszczaj skórę głowy i bardzo delikatnie wyczesuj płaty skóry. Stosuj przy tym obowiązkowe zasady higieny i pilnuj, aby w trakcie wyczesywania nie doszło do uszkodzenia skóry.

Ciemiączko – jakie objawy powinny Cię zaniepokoić?

Ciemiączko u zdrowego dziecka jest odpowiednio napięte i nie pulsuje. Obserwuj jego wygląd, aby w razie niepokojących objawów – podobnie jak w przypadku podejrzenia alergia u dzieci – zareagować szybko i wdrożyć odpowiednie leczenie. Do niepokojących symptomów należą przede wszystkim:

  • zapadnięte ciemiączko – może być oznaką odwodnienia organizmu. Pojawia się wtedy, gdy dziecko ma wysoką gorączkę, biegunkę lub wymiotuje;
  • wypukłe ciemiączko – błona uwypukla się i pulsuje, gdy niemowlę płacze. Jednak gdy taki objaw występuje u spokojnego dziecka, jak najszybciej zgłoś się do lekarza. Wypukłe ciemię może oznaczać wzrost ciśnienia śródczaszkowego, które stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka;
  • pulsujące ciemiączko to objaw, który idzie w parze z uwypukleniem tej części ciała. Może świadczyć o wzroście ciśnienia śródczaszkowego, urazie głowy lub krwawieniu do mózgu.

Jeśli niepokoi Cię wygląd skóry głowy w okolicach ciemienia lub pojawiły się na niej nietypowe zmiany, zgłoś się do pediatry.

Badania, które warto wykonać:

  • e-pakiet alergiczny – zawiera badania, które pozwalają potwierdzić lub wykluczyć alergię i wskazać jej przyczynę;
  • e-pakiet badania na otyłość u dzieci – przeznaczony dla dzieci o zbyt wysokiej masie ciała. Badania pozwalają ustalić przyczynę nadmiernego wzrostu wagi i ocenić ogólny stan zdrowia;
  • e-pakiet dla dzieci – to badania dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Wykonaj je, gdy podejrzewasz u dziecka zakażenie pasożytnicze lub bakteryjne bądź chcesz po prostu sprawdzić stan jego zdrowia;
  • Infano – badanie przesiewowe noworodków w kierunku wrodzonych chorób genetycznych – rozszerza standardowe badania przesiewowe noworodków wykonywane w szpitalu i pozwala na wczesną diagnostykę wad wrodzonych, których nie da się wykryć w trakcie rutynowego badania.

Biografia

  1. T. Lissauer i in., Pediatria, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
  2. H. Murkoff, Pierwszy rok życia dziecka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2020.
  3. T. Bryson, Dziecko od A do Z, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2023.