Czy wiesz, że za doskonale znane uczucie głodu i sytości odpowiadają hormony? Leptyna to tzw. hormon sytości, produkowany w komórkach tłuszczowych, który informuje mózg o posiadanych zasobach energetycznych i powoduje zmniejszenie apetytu. Zaburzenia w wydzielaniu tej substancji mogą powodować częstsze odczuwanie głodu i – co za tym idzie – prowadzić do nadwagi i otyłości. Dowiedz się, jak działa leptyna, ile powinno wynosić jej optymalne stężenie w organizmie i czy istnieją sposoby, aby uregulować jej poziom.

Leptyna – co to jest? Jak działa?

Leptyna to hormon wydzielany przez komórki tłuszczowe, czyli adipocyty. Jego głównym zadaniem jest informowanie mózgu o zasobach energetycznych i zmniejszenie apetytu. Gdy poziom leptyny we krwi jest wysoki, mózg otrzymuje wiadomość, że organizm jest syty i hamuje uczucie głodu. Z kolei niski poziom leptyny to sygnał, że ciało potrzebuje energii – wtedy odpowiednią reakcją mózgu jest uczucie głodu i zwiększony apetyt, które sprawiają, że sięgasz po jedzenie. Jak wygląda ten proces od strony biologicznej? Wyprodukowana w adipocytach leptyna przedostaje się wraz z krwią do mózgu, gdzie dochodzi do aktywacji receptorów, które powodują uczucie sytości. 

Zastanawiasz się, co pobudza wytwarzanie leptyny? Na syntezę tej substancji mają wpływ insulina i glukoza, ale także glikokortykosteroidy, estrogeny. Stężenie leptyny obniżają natomiast androgeny, hormon wzrostu, wolne kwasy tłuszczowe oraz niektóre leki. 

Poziom leptyny w organizmie jest proporcjonalny do masy tkanki tłuszczowej. To może sugerować, że osoby z nadwagą i otyłością szybko odczuwają sytość i nie sięgają po kolejne przekąski – ta zależność jest jednak znacznie bardziej złożona. Gdy wysoki poziom leptyny utrzymuje się przez długi czas, organizm staje się oporny na działanie tego hormonu, co powoduje tzw. leptynooporność i skutkuje nadmiernym apetytem i przyrostem wagi.

Hormony – czym są i jak działają, jakie mają znaczenie dla organizmu?

Za co odpowiada leptyna w organizmie człowieka?

Jak się okazuje, leptyna nie tylko zwiększa uczucie sytości i pomaga w kontrolowaniu masy ciała, ale pełni również szereg innych funkcji w organizmie człowieka:

  • usprawnia procesy metaboliczne;
  • powoduje rozpad tkanki tłuszczowej, hamując przy tym wytwarzanie nowych adipocytów;
  • zwiększa zużycie glukozy;
  • uczestniczy w procesie wzrostu i dojrzewania, ponieważ reguluje poziom hormonów płciowych;
  • reguluje poziom ciśnienia krwi;
  • reguluje temperaturę ciała;
  • bierze udział w tworzeniu naczyń krwionośnych;
  • poprawia gęstość kości;
  • wspomaga płodność;
  • stanowi wsparcie dla układu odpornościowego;
  • reguluje poziom innych hormonów, takich jak: prolaktyna, hormon wzrostu, lutropina czy folikulotropina;
  • jest wytwarzana przez łożysko i ma duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju płodu.

Wysoka prolaktyna a tycie – czy wysoki poziom prolaktyny może wpłynąć na wzrost masy ciała?

Metabolizm – co to jest, jak go przyspieszyć? Badania, które pozwalają go monitorować

Jaki powinien być prawidłowy poziom leptyny?

Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom leptyny nie wpływa korzystnie na organizm. Jej poziom zależy od wielu czynników. Pierwszym z nich jest płeć z jej fizjologicznymi uwarunkowaniami – u kobiet stężenie tego hormonu jest nawet 2–3 razy wyższe niż u mężczyzn ze względu na inną gospodarkę hormonalną i większy procent tkanki tłuszczowej w składzie ciała. Na stężenie leptyny w organizmie wpływa także wskaźnik masy ciała (BMI) – im większa masa tkanki tłuszczowej, tym większy poziom leptyny – oraz rytm dobowy: najniższe stężenie leptyny notowane jest przed południem i w godzinach wieczornych, natomiast hormon pozostaje na wysokim poziomie w godzinach nocnych i porannych. Wysoki poziom leptyny to także normalny wynik dla kobiet w ciąży.

Stężenie leptyny określa się w mikrogramach na litr (µg/l). Zakres referencyjny dla mężczyzn wynosi 0,35–9,61 µg/l, natomiast w przypadku kobiet będzie to 2,43–28 µg/l [2].

Kiedy zrobić badanie leptyny?

Badanie poziomu leptyny nie różni się od standardowego pobierania krwi, które wykonuje się w ramach morfologii ogólnej. Nie jest ono jednak wykonywane rutynowo, ale zalecane w określonych przypadkach. Ten wskaźnik należy sprawdzić:

  • u dzieci z nadwagą, które mogą mieć genetyczne predyspozycje do otyłości;
  • u osób otyłych, u których lekarz podejrzewa leptynooporność;
  • u ludzi, którzy doświadczają częstych i przewlekłych epizodów głodu i nie odczuwają sytości nawet po zjedzeniu obfitego posiłku. 

Badanie to możesz rozszerzyć np. w ramach e-pakietu adiponektynaleptyna, który służy również diagnostyce zespołu metabolicznego, insulinooporności oraz określeniu ryzyka kardiometabolicznego. Aby kompleksowo ocenić swój stan zdrowia, wykonaj również profil lipidowy (stężenie cholesterolu we krwi), panel tarczycowy i zbadaj poziom glukozy na czczo.

W jaki sposób można uregulować działanie leptyny?

Osoby, które zmagają się z nadmiernym apetytem, pytają o suplementy diety z zawartością leptyny. Preparaty z jej zawartością dostępne są wyłącznie na receptę i stosuje się je tylko w określonych przypadkach, czyli najczęściej w schorzeniach genetycznych. Na szczęście możesz wpłynąć na poziom leptyny w swoim organizmie, stosując wyłącznie metody naturalne. Najlepsza z nich to połączenie 3 elementów: zwiększenie aktywności fizycznej, redukcja masy ciała oraz dbanie o optymalną ilość snu. Szacuje się, że w przypadku osób otyłych spadek masy ciała o 10% może spowodować obniżenie poziomu leptyny nawet o połowę. Proces ten można przyspieszyć za pomocą preparatów przyspieszających spalanie tkanki tłuszczowej. Pamiętaj jednak, że nie zadziałają one bez zachowania odpowiedniego – w tym przypadku ujemnego – bilansu energetycznego.

Adipocyty – czym są, działanie i wpływ na zdrowie

Otyłość u dzieci – przyczyny i skutki

Bibliografia

  1. P. Błaszkiewicz i in., Rola leptyny w utrzymaniu homeostazy w pierwszych okresach życia, „Endokrynologia Pediatryczna” 2017.
  2. K. Pasternak, Biochemia, Podręcznik dla studentów studiów licencjackich, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.
  3. S. Gottfried (tłum. J. Dziubińska), Sposób na hormony, Jak naturalnie pozbyć się zaburzeń hormonalnych i odzyskać równowagę, Znak Literanova, Kraków 2022.
  4. D. Głąbska, Dietoterapia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
  5. A. Mamcarz i in., Zespół metaboliczny – nowe otwarcie. W gabinecie lekarza POZ, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.