Czy wiesz, że za doskonale znane uczucie głodu i sytości odpowiadają hormony? Leptyna to tzw. hormon sytości, produkowany w komórkach tłuszczowych, który informuje mózg o posiadanych zasobach energetycznych i powoduje zmniejszenie apetytu. Zaburzenia w wydzielaniu tej substancji mogą powodować częstsze odczuwanie głodu i – co za tym idzie – prowadzić do nadwagi i otyłości. Dowiedz się, jak działa leptyna, ile powinno wynosić jej optymalne stężenie w organizmie i czy istnieją sposoby, aby uregulować jej poziom.
Leptyna – co to jest? Jak działa?
Leptyna to hormon wydzielany przez komórki tłuszczowe, czyli adipocyty. Jego głównym zadaniem jest informowanie mózgu o zasobach energetycznych i zmniejszenie apetytu. Gdy poziom leptyny we krwi jest wysoki, mózg otrzymuje wiadomość, że organizm jest syty i hamuje uczucie głodu. Z kolei niski poziom leptyny to sygnał, że ciało potrzebuje energii – wtedy odpowiednią reakcją mózgu jest uczucie głodu i zwiększony apetyt, które sprawiają, że sięgasz po jedzenie. Jak wygląda ten proces od strony biologicznej? Wyprodukowana w adipocytach leptyna przedostaje się wraz z krwią do mózgu, gdzie dochodzi do aktywacji receptorów, które powodują uczucie sytości.
Zastanawiasz się, co pobudza wytwarzanie leptyny? Na syntezę tej substancji mają wpływ insulina i glukoza, ale także glikokortykosteroidy, estrogeny. Stężenie leptyny obniżają natomiast androgeny, hormon wzrostu, wolne kwasy tłuszczowe oraz niektóre leki.
Poziom leptyny w organizmie jest proporcjonalny do masy tkanki tłuszczowej. To może sugerować, że osoby z nadwagą i otyłością szybko odczuwają sytość i nie sięgają po kolejne przekąski – ta zależność jest jednak znacznie bardziej złożona. Gdy wysoki poziom leptyny utrzymuje się przez długi czas, organizm staje się oporny na działanie tego hormonu, co powoduje tzw. leptynooporność i skutkuje nadmiernym apetytem i przyrostem wagi.
Hormony – czym są i jak działają, jakie mają znaczenie dla organizmu?
Za co odpowiada leptyna w organizmie człowieka?
Jak się okazuje, leptyna nie tylko zwiększa uczucie sytości i pomaga w kontrolowaniu masy ciała, ale pełni również szereg innych funkcji w organizmie człowieka:
- usprawnia procesy metaboliczne;
- powoduje rozpad tkanki tłuszczowej, hamując przy tym wytwarzanie nowych adipocytów;
- zwiększa zużycie glukozy;
- uczestniczy w procesie wzrostu i dojrzewania, ponieważ reguluje poziom hormonów płciowych;
- reguluje poziom ciśnienia krwi;
- reguluje temperaturę ciała;
- bierze udział w tworzeniu naczyń krwionośnych;
- poprawia gęstość kości;
- wspomaga płodność;
- stanowi wsparcie dla układu odpornościowego;
- reguluje poziom innych hormonów, takich jak: prolaktyna, hormon wzrostu, lutropina czy folikulotropina;
- jest wytwarzana przez łożysko i ma duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju płodu.
Wysoka prolaktyna a tycie – czy wysoki poziom prolaktyny może wpłynąć na wzrost masy ciała?
Metabolizm – co to jest, jak go przyspieszyć? Badania, które pozwalają go monitorować
Jaki powinien być prawidłowy poziom leptyny?
Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom leptyny nie wpływa korzystnie na organizm. Jej poziom zależy od wielu czynników. Pierwszym z nich jest płeć z jej fizjologicznymi uwarunkowaniami – u kobiet stężenie tego hormonu jest nawet 2–3 razy wyższe niż u mężczyzn ze względu na inną gospodarkę hormonalną i większy procent tkanki tłuszczowej w składzie ciała. Na stężenie leptyny w organizmie wpływa także wskaźnik masy ciała (BMI) – im większa masa tkanki tłuszczowej, tym większy poziom leptyny – oraz rytm dobowy: najniższe stężenie leptyny notowane jest przed południem i w godzinach wieczornych, natomiast hormon pozostaje na wysokim poziomie w godzinach nocnych i porannych. Wysoki poziom leptyny to także normalny wynik dla kobiet w ciąży.
Stężenie leptyny określa się w mikrogramach na litr (µg/l). Zakres referencyjny dla mężczyzn wynosi 0,35–9,61 µg/l, natomiast w przypadku kobiet będzie to 2,43–28 µg/l [2].
Kiedy zrobić badanie leptyny?
Badanie poziomu leptyny nie różni się od standardowego pobierania krwi, które wykonuje się w ramach morfologii ogólnej. Nie jest ono jednak wykonywane rutynowo, ale zalecane w określonych przypadkach. Ten wskaźnik należy sprawdzić:
- u dzieci z nadwagą, które mogą mieć genetyczne predyspozycje do otyłości;
- u osób otyłych, u których lekarz podejrzewa leptynooporność;
- u ludzi, którzy doświadczają częstych i przewlekłych epizodów głodu i nie odczuwają sytości nawet po zjedzeniu obfitego posiłku.
Badanie to możesz rozszerzyć np. w ramach e-pakietu adiponektynaleptyna, który służy również diagnostyce zespołu metabolicznego, insulinooporności oraz określeniu ryzyka kardiometabolicznego. Aby kompleksowo ocenić swój stan zdrowia, wykonaj również profil lipidowy (stężenie cholesterolu we krwi), panel tarczycowy i zbadaj poziom glukozy na czczo.
W jaki sposób można uregulować działanie leptyny?
Osoby, które zmagają się z nadmiernym apetytem, pytają o suplementy diety z zawartością leptyny. Preparaty z jej zawartością dostępne są wyłącznie na receptę i stosuje się je tylko w określonych przypadkach, czyli najczęściej w schorzeniach genetycznych. Na szczęście możesz wpłynąć na poziom leptyny w swoim organizmie, stosując wyłącznie metody naturalne. Najlepsza z nich to połączenie 3 elementów: zwiększenie aktywności fizycznej, redukcja masy ciała oraz dbanie o optymalną ilość snu. Szacuje się, że w przypadku osób otyłych spadek masy ciała o 10% może spowodować obniżenie poziomu leptyny nawet o połowę. Proces ten można przyspieszyć za pomocą preparatów przyspieszających spalanie tkanki tłuszczowej. Pamiętaj jednak, że nie zadziałają one bez zachowania odpowiedniego – w tym przypadku ujemnego – bilansu energetycznego.
Adipocyty – czym są, działanie i wpływ na zdrowie
Otyłość u dzieci – przyczyny i skutki
Bibliografia
- P. Błaszkiewicz i in., Rola leptyny w utrzymaniu homeostazy w pierwszych okresach życia, „Endokrynologia Pediatryczna” 2017.
- K. Pasternak, Biochemia, Podręcznik dla studentów studiów licencjackich, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.
- S. Gottfried (tłum. J. Dziubińska), Sposób na hormony, Jak naturalnie pozbyć się zaburzeń hormonalnych i odzyskać równowagę, Znak Literanova, Kraków 2022.
- D. Głąbska, Dietoterapia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
- A. Mamcarz i in., Zespół metaboliczny – nowe otwarcie. W gabinecie lekarza POZ, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.