Zaczerwienienia w kącikach ust, pęknięcia, bolesność, a czasem nawet krwawienie – to typowe objawy zapalenia kącików ust, potocznie nazywanego zajadami. Choć wydają się niegroźne, mogą znacząco obniżać komfort życia i sygnalizować poważniejsze niedobory lub choroby. Sprawdź, jak odróżnić zajady od opryszczki, jak im zapobiegać oraz jakiej witaminy brakuje, gdy zajady pojawiają się uporczywie.

Czym są zajady?

Zajady, czyli zapalenie kącików ust, to niewielkie, ale dokuczliwe zmiany zapalne pojawiające się w miejscach, gdzie dolna i górna warga się łączą. Skóra w tym obszarze staje się zaczerwieniona, spękana i bolesna. W cięższych przypadkach może dojść do nadżerek, sączenia się płynu surowiczego, a nawet nadkażeń bakteryjnych lub grzybiczych.

Zajady a opryszczka – jak je odróżnić?

To częste pytanie pacjentów: zajady a opryszczka – czym się różnią?

• Zajady występują dokładnie w kącikach ust, zwykle po obu stronach. Nie tworzą pęcherzyków, lecz bolesne pęknięcia i zaczerwienienia.
• Opryszczka (HSV-1) to infekcja wirusowa, zaczynająca się od swędzenia i pieczenia, a potem pojawiają się charakterystyczne pęcherzyki z płynem, zwykle na wardze, nie w samym kąciku.
  

Różnicowanie jest ważne, ponieważ leczenie obu schorzeń wygląda inaczej – opryszczkę leczy się lekami przeciwwirusowymi, a zajady często wymagają uzupełnienia niedoborów lub leczenia przeciwgrzybiczego.

Zajady na ustach – przyczyny

Lista potencjalnych przyczyn zajadów jest dość długa, ale najczęstsze to:

1. Niedobory witamin i minerałów

Zdecydowanie najczęstsza przyczyna, szczególnie przy nawracających zajadach.

• Witamina B2 (ryboflawina) – jej brak prowadzi do pękania błon śluzowych.
• Witamina B12 i kwas foliowy – wpływają na regenerację skóry i błon śluzowych.
  
• Żelazo – jego niedobór prowadzi do anemii, a ta wpływa na odporność i stan skóry.
• Cynk – niezbędny do gojenia i odporności miejscowej.
• Biotyna (witamina B7) – ma znaczenie w utrzymaniu zdrowej skóry.
  

Stąd często pojawia się pytanie, jakiej witaminy brakuje, gdy pojawiają się zajady. Najczęściej winna jest właśnie witamina B2, ale w praktyce to często kombinacja kilku niedoborów.

2. Grzybicze lub bakteryjne zakażenie

Zajady mogą być wywołane przez grzyby z rodzaju Candida albicans lub bakterie, np. Staphylococcus aureus. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy organizm jest osłabiony lub występuje wilgotne środowisko w kącikach ust (np. przez ślinienie się u dzieci czy noszenie protez).

3. Niedopasowane protezy lub aparaty ortodontyczne

Mechaniczne drażnienie śluzówki i gromadzenie śliny w kącikach ust to idealne warunki dla rozwoju zajadów.

4. Obniżona odporność

Zajady mogą towarzyszyć chorobom przewlekłym, np. cukrzycy, HIV, niedokrwistości, nowotworom – jako objaw obniżonej odporności i regeneracji błon śluzowych.

Zajad – jak leczyć?

Leczenie miejscowe:

• Maści przeciwgrzybicze (np. z klotrimazolem lub mikonazolem), jeśli podejrzewa się kandydozę.
• Maści antybakteryjne – gdy występuje ropienie, nadkażenie bakteryjne.
• Preparaty regenerujące z pantenolem, witaminą E, alantoiną.
• Maści witaminowe – z witaminą B2 lub B12, dostępne bez recepty.
  

Leczenie ogólne:

• Uzupełnienie niedoborów witamin z grupy B (szczególnie B2, B6, B12), żelaza, cynku – w formie diety lub suplementacji.
• W niektórych przypadkach wskazane są badania krwi, np. morfologia, poziom żelaza, ferrytyny, witaminy B12 i kwasu foliowego.

Domowy sposób na zajady – co może pomóc?

Choć nie zastąpi leczenia przyczynowego, można zastosować kilka domowych metod łagodzących objawy:

• Okłady z rumianku – działają przeciwzapalnie i przyspieszają gojenie.
• Miód – naturalny antyseptyk, może łagodzić i nawilżać zmienioną skórę.
• Olejek kokosowy – ma właściwości przeciwgrzybicze i nawilżające.
• Unikanie drażniących kosmetyków i produktów spożywczych (ostre przyprawy, kwaśne soki).
  

Pamiętaj jednak – jeśli zajady nie ustępują w ciągu 7–10 dni lub często nawracają, należy szukać głębszej przyczyny.

Diagnostyka i badania laboratoryjne

Zajady mogą być sygnałem poważniejszych problemów zdrowotnych, dlatego w przypadku ich przewlekłego występowania warto rozważyć wykonanie badań:

• Morfologia krwi – w kierunku anemii.
• Poziom żelaza i ferrytyny – niedobory są częstą przyczyną zmian w kącikach ust.
• Poziom witamin z grupy B (B2, B12, kwas foliowy) – dostępne w pakietach laboratoryjnych.
• Glukoza na czczo lub hemoglobina glikowana (HbA1c) – w kierunku cukrzycy.
• Wymaz z kącika ust – w przypadku podejrzenia zakażenia grzybiczego lub bakteryjnego.

Profilaktyka – jak zapobiegać zajadom?

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów:

• Dbaj o zbilansowaną dietę bogatą w witaminy z grupy B, cynk, żelazo i białko.
• Nawilżaj usta, szczególnie zimą i przy wietrze.
• Stosuj ochronne pomadki lub kremy.
• Unikaj dzielenia się kosmetykami do ust.
• Regularnie czyść protezy i aparaty ortodontyczne.

Zajady – drobna zmiana, ważny sygnał

Choć zajady w kąciku ust wyglądają niepozornie, mogą wskazywać na poważne niedobory lub choroby ogólnoustrojowe. Ich najczęstsze przyczyny to niedobory witamin z grupy B (szczególnie B2 i B12), żelaza i cynku, ale także infekcje grzybicze czy spadek odporności. Kluczowe znaczenie ma odpowiednia diagnostyka oraz celowane leczenie – zarówno miejscowe, jak i ogólne.

Jeśli zastanawiasz się, jak leczyć zapalenie kącików ust, warto sięgnąć nie tylko po maść, ale też po wyniki badań laboratoryjnych i wsparcie dietetyczne. To niewielka zmiana, ale może wiele powiedzieć o Twoim zdrowiu.