Witamina K jest kluczowym składnikiem odżywczym, niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Choć najczęściej kojarzona jest z procesem krzepnięcia krwi, jej rola jest znacznie szersza i obejmuje wiele ważnych funkcji biologicznych. Witamina K odgrywa szczególnie istotną rolę w okresie noworodkowym, ale jest równie ważna dla zdrowia dorosłych. W tym artykule omówimy, na co działa witamina K, dlaczego jest podawana noworodkom, jakie są objawy i skutki niedoboru oraz nadmiaru, gdzie występuje i jakie produkty spożywcze są jej bogatym źródłem.

Witamina K – na co działa?

Witamina K jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia krwi. Bez jej obecności organizm nie jest w stanie produkować białek odpowiedzialnych za hamowanie krwawienia. Poza krzepnięciem, witamina K bierze udział w metabolizmie kostnym, wpływając na zdrowie kości poprzez aktywację białek, które wiążą wapń, co jest kluczowe dla utrzymania ich gęstości i wytrzymałości. Dodatkowo, witamina K ma wpływ na zdrowie sercowo-naczyniowe, zapobiegając odkładaniu się wapnia w tętnicach i chroniąc przed miażdżycą.

Witamina K dla noworodka – dlaczego jest podawana?

Witamina K jest szczególnie ważna dla noworodków, ponieważ ich organizm nie ma jeszcze wystarczająco rozwiniętej flory bakteryjnej jelit, która odpowiada za jej produkcję. Noworodki mają niski poziom witaminy K, co zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień, w tym groźnego dla życia krwawienia do mózgu. Dlatego po porodzie standardową praktyką jest podanie witaminy K w postaci zastrzyku lub doustnie, co ma na celu zapobieganie krwawieniu z niedoboru witaminy K (VKDB) u noworodków.

Niedobór witaminy K – objawy i skutki

Niedobór witaminy K może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, głównie związanych z zaburzeniami krzepnięcia krwi. Do najczęstszych objawów niedoboru witaminy K należą:

1. Skłonność do łatwego siniaczenia – nawet niewielkie urazy mogą prowadzić do powstania dużych siniaków.
2. Krwawienia z nosa i dziąseł – nawet drobne otarcia czy szczotkowanie zębów mogą powodować nadmierne krwawienia.
3. Obfite krwawienia miesiączkowe – u kobiet niedobór witaminy K może prowadzić do intensywniejszych i dłużej trwających miesiączek.
4. Krwawienia wewnętrzne – w skrajnych przypadkach niedobór witaminy K może powodować krwawienia do przewodu pokarmowego, układu moczowego czy do mózgu.
5. Problemy z gojeniem się ran – brak odpowiedniej ilości witaminy K może opóźniać proces gojenia się ran.

Skutki długotrwałego niedoboru witaminy K mogą być bardzo poważne i obejmować m.in. zwiększone ryzyko osteoporozy z powodu osłabienia kości oraz rozwój chorób sercowo-naczyniowych z powodu odkładania się wapnia w tętnicach.

Gdzie występuje witamina K?

Witamina K występuje w dwóch głównych formach: K1 (filochinon) i K2 (menachinon).

• Witamina K1 – znajduje się głównie w zielonych warzywach liściastych, takich jak szpinak, jarmuż, brokuły czy sałata. Jest to najczęstsza forma witaminy K, którą dostarczamy wraz z dietą.
• Witamina K2 – występuje w produktach fermentowanych, mięsie, jajach, serach oraz jest produkowana przez bakterie w jelitach. K2 ma dłuższy okres półtrwania i jest bardziej skuteczna w ochronie przed chorobami sercowo-naczyniowymi oraz osteoporozą.

Produkty z witaminą K – gdzie jej szukać?

Bogate źródła witaminy K to przede wszystkim:

• Zielone warzywa liściaste – jarmuż, szpinak, sałata, boćwina, brokuły, kapusta włoska.
• Warzywa krzyżowe – brukselka, kalafior, brokuły.
• Fermentowane produkty – natto (fermentowane ziarna soi), sery, jogurty.
• Olej sojowy i rzepakowy – zawierają one witaminę K1, szczególnie w postaci nierafinowanej.
• Mięso i jaja – zwłaszcza produkty pochodzenia zwierzęcego, które zawierają witaminę K2.

Niedobór witaminy K – skutki zdrowotne

Skutki niedoboru witaminy K mogą być poważne, zwłaszcza w kontekście krzepnięcia krwi. Oprócz łatwego powstawania siniaków i krwawień, niedobór witaminy K może prowadzić do:

• Zwiększonego ryzyka osteoporozy – niedobór witaminy K upośledza proces wiązania wapnia w kościach, co osłabia ich strukturę i zwiększa ryzyko złamań.
• Chorób sercowo-naczyniowych – brak witaminy K może przyczyniać się do odkładania się wapnia w ścianach tętnic, co prowadzi do ich sztywnienia i zwiększa ryzyko miażdżycy oraz chorób serca.
• Problemy z gojeniem ran – niedostateczna ilość witaminy K może spowalniać proces regeneracji tkanek i utrudniać gojenie się ran.

Witamina K po porodzie

Podanie witaminy K noworodkom jest standardową praktyką, mającą na celu zapobieganie krwawieniu z niedoboru witaminy K (VKDB), które może wystąpić w pierwszych dniach i tygodniach życia. Witamina K jest podawana w formie zastrzyku lub doustnie, co skutecznie zmniejsza ryzyko groźnych krwawień wewnętrznych.

Nadmiar witaminy K – objawy

Chociaż witamina K jest zwykle dobrze tolerowana i jej nadmiar rzadko występuje, suplementacja w nadmiernych ilościach, zwłaszcza form syntetycznych, może prowadzić do objawów takich jak:

• Problemy z wątrobą – nadmiar witaminy K może obciążać wątrobę, prowadząc do jej dysfunkcji.
• Reakcje alergiczne – w rzadkich przypadkach mogą pojawić się reakcje skórne, wysypki, a także objawy alergii pokarmowej.
• Zaburzenia krzepnięcia – paradoksalnie, nadmierna ilość witaminy K może zaburzać proces krzepnięcia, prowadząc do nieprawidłowego zagęszczenia krwi.

Największa zawartość witaminy K – które produkty są najbogatsze?

Największą zawartość witaminy K znajdziemy w natto, fermentowanej soi, która jest jednym z najbogatszych naturalnych źródeł witaminy K2. Wśród warzyw liściastych, jarmuż i szpinak przodują pod względem zawartości witaminy K1. Dla osób, które chcą zwiększyć spożycie tej witaminy, dobrym wyborem będą także brukselka, brokuły i kapusta włoska.