Nagłe wahania masy ciała mogą wystąpić z różnych przyczyn – od zmian w diecie po poważne problemy zdrowotne. Czy jednak powinniśmy się tym zawsze niepokoić? Czy codzienne sprawdzanie masy ciała jest konieczne? Odpowiedzi na te pytania nie są jednoznaczne. Wiele zależy od indywidualnych cech ciała, stylu życia, a także od stanu zdrowia.

Gdy waga pokazuje więcej

Nasza masa ciała ulega wahaniom w ciągu dnia. Przyczyny tego stanu bywają różne: gospodarka hormonalna, dieta, problemy z wypróżnianiem.

Gospodarka hormonalna

Różnice w masie ciała mogą zauważyć zwłaszcza kobiety. Dzieje się tak ze względu na zmiany hormonalne występujące na kilka dni przed menstruacją. W tym czasie kobiety mogą zaobserwować przyrost masy ciała, ponieważ w organizmie dochodzi do zatrzymania wody wywołanego zwiększonym poziomem progesteronu. Po menstruacji masa ciała powinna wrócić do normy.

Dieta

Węglowodany spożywane wraz z dietą są magazynowane w organizmie pod postacią glikogenu mięśniowego i wątrobowego. Związek ten ma zdolność do wiązania wody w organizmie. Średnio na 1 g glikogenu mięśniowego przypadają 3 g wody. To m.in. dlatego spożywanie dużej ilości węglowodanów sprawia, że masa ciała się zwiększa. Podobnie jest w przypadku spożywania słonych posiłków. Sól również wykazuje właściwości zatrzymywania wody, co skutkuje niewielkim wzrostem masy ciała.

Problemy z wypróżnianiem

Wahania wagi mogą być też spowodowane zalegającą treścią jelitową. Tyczy się to zwłaszcza tych osób, które często skarżą się na zaparcia. Okazuje się, że złogi jelitowe mogą ważyć nawet do kilkunastu kilogramów. W tym przypadku kluczowe jest wprowadzenie diety wspierającej perystaltykę jelit.

Aktywność fizyczna

Wahania masy ciała dotyczą także osób intensywnie ćwiczących. W ich przypadku na skutek utraty wody wraz z potem dochodzi do obniżenia masy ciała. Waga powinna wrócić do normy po uzupełnieniu płynów.

Wahania wagi a poziom tkanki tłuszczowej

Wahania masy ciała w ciągu dnia rzadko mają związek z ubytkiem lub zwiększeniem poziomu tkanki tłuszczowej. Jeden dzień to stanowczo za krótki czas, aby zaobserwować różnicę w jej poziomie. Tkanka tłuszczowa o masie 1 kg to ponad 7000 kcal. W przypadku diety odchudzającej, aby zredukować jej zawartość, należy zmniejszyć ilość spożywanych kalorii średnio od 500 do 1000 na dobę. Wobec tego pierwsze spadki tkanki tłuszczowej można zaobserwować dopiero po ok. 1–2 tygodniach.

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku przyrostu masy ciała. Tkanka tłuszczowa będzie wzrastać, jeżeli dzienne zapotrzebowanie energetyczne zostanie znacznie przekroczone.

Dlaczego nie należy ważyć się codziennie?

Codzienne ważenie się nie jest dobrym pomysłem. Jak już wiadomo, w ciągu jednego dnia może dojść do pewnych zmian w masie ciała związanych z gospodarką hormonalną, spożytym pokarmem lub rodzajem aktywności fizycznej.

Tego typu odchylenia mogą być przyczyną frustracji, szczególnie u osób, którym zależy na obniżeniu swojej wagi. Wobec tego dobrym rozwiązaniem jest ustalenie jednej stałej pory ważenia, np. co 2 tygodnie lub co miesiąc.

Kiedy i jak należy się ważyć?

Pomiar masy ciała zaleca się przeprowadzać rano na czczo po nocnym poście i porannym wypróżnieniu, najlepiej bez ubrań bądź w lekkiej bieliźnie. Przed wykonaniem pomiarów warto zadbać o odpowiednie ustawienie wagi. Urządzenie to musi stać na równej i stabilnej powierzchni. Podczas ważenia istotna jest też pozycja ciała. Na wadze należy stać boso, w pozycji wyprostowanej, ze stopami ustawionymi na szerokość bioder. Stopy powinny być ułożone w centralnej części wagi.

Uzyskany wynik warto wpisać do dzienniczka pomiarów lub specjalnej aplikacji. Dzięki temu mamy możliwość śledzenia postępów. Kolejne ważenie należy wykonać w tych samych warunkach.

Dlaczego wieczorem waga może być nawet o 2 kg wyższa?

Wieczorem masa ciała będzie mieć wyższą wartość niż z samego rana. Przede wszystkim wpływa na to ilość spożytych w ciągu całego dnia pokarmów i płynów. W przypadku kobiet różnice w masie ciała mogą być ponadto związane z dniem cyklu menstruacyjnego. Na kilka dni przed planowaną miesiączką różnica w masie ciała może wynosić nawet kilka kilogramów. Wobec tego nie zaleca się w tym czasie wykonywać pomiarów. Wzrost wagi w ciągu dnia może być również wynikiem stresu, retencji wody w organizmie bądź rozregulowanego rytmu wypróżnień.

Kiedy wahania wagi powinny niepokoić?

Odpowiednio zaplanowany i długotrwały deficyt kaloryczny skutecznie wpływa na utratę masy ciała. Natomiast gdy waga spada bez zmiany diety lub zwiększenia aktywności fizycznej, należy udać się do lekarza. Może to świadczyć o toczącej się chorobie, m.in. cukrzycy czy nadczynności tarczycy.

Nagły wzrost wagi bywa również sygnałem alarmowym. Może być objawem poważnych chorób, w tym niewydolności serca i niektórych form nowotworów.

Nagłe chudnięcie

Bez wysiłku zgubiłeś kilka kilogramów? Gdy jednak utrata wagi stale się utrzymuje, trzeba sprawdzić, z jakiego powodu tak się dzieje. Nagłe chudnięcie może mieć całkiem niewinną przyczynę, ale niekiedy świadczy o poważnej chorobie – nadczynności tarczycy, cukrzycy, depresji czy AIDS.

Czy może być powodem do niepokoju? Jeżeli w ciągu ostatnich 10 tygodni straciłaś na wadze mniej niż 4 kilogramy, prawdopodobnie nie ma czym się martwić. Drobne wahania wagi są naturalne. Jeżeli jednak nadal będziesz tracić na wadze lub osiągniesz wagę niższą niż ta odpowiednia dla twojego wzrostu, skonsultuj się z lekarzem.

Nagłe chudnięcie a cukrzyca

Cukrzyca jest chorobą spowodowaną zaburzeniami w przemianie węglowodanów w organizmie. Charakteryzuje się podwyższonym poziomem cukru we krwi. W rezultacie komórki ciała nie są w stanie absorbować glukozy z krwi. Używają więc tłuszczu jako źródła energii, co prowadzi do utraty masy ciała. Wysoki poziom glukozy we krwi wywołuje natomiast objawy cukrzycowe (m.in. wzmożone pragnienie, nadmierne oddawanie moczu).

Nagłe chudnięcie a nowotwory

Nagłe chudnięcie może być objawem wielu schorzeń, w tym nowotworów. Należy jednak pamiętać, że nie jest to jedyny objaw nowotworu, a poza tym wiele innych czynników może powodować utratę wagi.

Nowotwory mogą powodować utratę wagi na różne sposoby, m.in.:

  • mają wpływ na utratę apetytu lub zwiększenie uczucia sytości po zjedzeniu niewielkiej ilości pokarmu;
  • zlokalizowane w układzie pokarmowym mogą utrudniać organizmowi trawienie i wchłanianie składników odżywczych z pożywienia;
  • przyspieszają metabolizm i powodują spalanie większej ilości kalorii, nawet podczas odpoczynku;
  • wytwarzają substancje, które powodują utratę masy mięśniowej.

Jeśli doświadczasz nagłego chudnięcia, lekarz prawdopodobnie zapyta Cię o objawy. Może również zlecić badania, aby wykluczyć inne przyczyny utraty wagi, takie jak problemy z tarczycą lub cukrzycę.

Badania, które warto wykonać

  • e-Pakiet ryzyko cukrzycy/ insulinooporność – wskazany w przypadku występowania objawów wskazujących na zaburzenia gospodarki węglowodanowej;
  • e-Pakiet tarczycowy – warto wykonać przy dolegliwościach wskazujących na nadczynność (np. przyspieszone tętno, chudnięcie, uczucie gorąca, biegunki) lub niedoczynność tarczycy (np. ospałość, przybieranie na wadze, nietolerancja zimna, zaparcia); 
  • ACTH – pomocne w diagnostyce niedoczynności i nadczynności kory nadnerczy w diagnostyce różnicowej zaburzeń poziomu kortyzolu.

Bibliografia

  1. K. Panuganti, M. Nguyen, R. Kshirsagar, Obesity „StatPearls” 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459357/.
  2. X. Lin, H. Li, Obesity: Epidemiology, Pathophysiology, and Therapeutics, „Frontiers in Endocrynology” 2021, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8450866/.
  1. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.