Zapaść to nagłe i niebezpieczne załamanie czynności układu krążenia, prowadzące do gwałtownego spadku ciśnienia krwi i niedotlenienia mózgu. Może mieć wiele różnorodnych przyczyn – od chorób serca po utratę płynów ustrojowych. Charakterystyczne objawy, takie jak zawroty głowy, bladość skóry i utrata przytomności, wymagają natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ stan ten zagraża życiu. Poznaj bliżej ten niebezpieczny stan i konsekwencje, do jakich może doprowadzić.

Czym jest zapaść?

Zapaść to stan nagłego, gwałtownego załamania czynności układu krążenia, który prowadzi do znacznego spadku ciśnienia tętniczego krwi. Konsekwencją jest drastyczne ograniczenie przepływu krwi do mózgu, a co za tym idzie – niedotlenienie tkanek i narządów. Jeśli nie zostanie udzielona natychmiastowa pomoc, zapaść może doprowadzić do śmierci pacjenta.

 

Wyróżnia się kilka głównych rodzajów zapaści, różniących się przyczynami i objawami:

  • Zapaść krążeniowa (wstrząs kardiogenny) – wynika z ostrej niewydolności serca, uniemożliwiającej dostateczne pompowanie krwi do organizmu. Może być spowodowana zawałem mięśnia sercowego, zaburzeniami rytmu serca lub innymi chorobami układu sercowo-naczyniowego.
  • Zapaść hipowolemiczna – jest skutkiem znacznej utraty płynów ustrojowych, np. w wyniku krwotoków, wymiotów, biegunek lub odwodnienia. Prowadzi to do zmniejszenia objętości krwi krążącej i spadku ciśnienia tętniczego.
  • Zapaść obturacyjna – wynika z nagłego mechanicznego blokowania przepływu krwi, np. w wyniku zatorowości płucnej lub tamponady serca. Skutkuje to gwałtownym spadkiem rzutu serca.
  • Zapaść dystrybucyjna – jest spowodowana nadmiernym rozszerzeniem naczyń krwionośnych, co prowadzi do gwałtownego spadku ciśnienia tętniczego. Może być wynikiem wstrząsu septycznego, reakcji anafilaktycznej lub zatrucia.

Przyczyny zapaści

Istnieje wiele różnorodnych czynników, które mogą doprowadzić do wystąpienia stanu zapaści. Należą do nich przede wszystkim choroby układu krążenia. Na wystąpienie zapaści są szczególnie narażone osoby z zawałem mięśnia sercowego, zaburzeniami rytmu serca (np. migotanie komór) lub niewydolnością serca, a także zatorowością płucną bądź wykonaną tamponadą serca.

 

Kolejna grupa możliwych przyczyn zapaści obejmuje wszelkie stany prowadzące do drastycznej utraty płynów ustrojowych. Mowa tu o krwotokach (np. po urazach, zabiegach chirurgicznych), silnych wymiotach i biegunkach prowadzących do odwodnienia oraz oparzeniach (zwłaszcza bardzo rozległych).

 

Do zapaści mogą też doprowadzić gwałtowne reakcje organizmu, takie jak wstrząs septyczny (uogólniona reakcja zapalna na infekcję), wstrząs anafilaktyczny czy omdlenie wazowagalne (na tle nerwowym).

 

Innymi możliwymi przyczynami zapaści są:

  • czynniki toksyczne (przedawkowanie leków, zatrucie alkoholem lub narkotykami);
  • ciąża i połóg (m.in. krwotoki, zator płynem owodniowym);
  • urazy (np. krwawienia wewnętrzne);
  • choroby zakaźne (np. gorączka krwotoczna).

Objawy zapaści

Zapaść daje charakterystyczny zespół objawów, których nasilenie i kolejność występowania zależą od przyczyny i rodzaju zapaści. Pierwszymi symptomami, jakie się pojawiają, są:

  • zawroty głowy;
  • nudności, wymioty;
  • bladość, zimna, wilgotna skóra;
  • przyspieszony, płytki oddech;
  • słabo wyczuwalny, szybki puls.

Z czasem pojawiają się tzw. objawy późne, czyli:

  • silne pragnienie;
  • osłabienie, uczucie zmęczenia;
  • zaburzenia widzenia;
  • splątanie, dezorientacja;
  • utrata przytomności.

 

W przypadku zapaści krążeniowej lub obturacyjnej może również wystąpić:

  • ból w klatce piersiowej;
  • duszność;
  • uczucie niepokoju, paniki.

Postępowanie w przypadku zapaści

Jeśli zaobserwujesz u kogoś niepokojące objawy mogące świadczyć o nadchodzącej zapaści, niezwłocznie wezwij karetkę pogotowia. Zapaść to stan zagrażający życiu, wymagający natychmiastowej interwencji medycznej.

 

Połóż tę osobę płasko na plecach i unieś lekko jej nogi, aby poprawić dopływ krwi do mózgu. Zapewnij dostęp do świeżego powietrza. Wystarczy, że otworzysz okno lub drzwi, aby umożliwić jej swobodne oddychanie.

 

Podczas oczekiwania na karetkę cały czas monitoruj czynności życiowe. Obserwuj oddech, tętno i reakcje osoby chorej. W przypadku zatrzymania oddechu lub krążenia rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.

 

Jeśli osoba doznająca zapaści jest przytomna, można podać jej kawę, herbatę lub inne środki stymulujące, aby pobudzić układ krążenia. Jeśli jest nieprzytomna, nie należy podawać żadnych płynów doustnie, aby uniknąć zachłyśnięcia.

 

W przypadku wystąpienia wymiotów ułóż osobę chorą w pozycji bocznej ustalonej. To zapobiegnie zadławieniu.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet alergiczny – pakiet obejmuje badania zalecane do wykonania w trakcie diagnostyki alergii bądź w przypadku planowanego rozpoczęcia diagnostyki alergii wziewnych lub pokarmowych.
  • e-Pakiet alergiczny oddechowy – badania w pakiecie przeznaczone są dla dzieci i dorosłych będących w trakcie diagnostyki alergii lub planujących jej rozpoczęcie bez względu na sezon pylenia roślin.
  • e-Pakiet alergiczny pokarmowy – badania w pakiecie przeznaczone są dla dzieci i dorosłych będących w trakcie diagnostyki alergii lub planujących jej rozpoczęcie bez względu na występujące objawy i ich nasilenie.

Bibliografia

  1. P. Czempiński, P. Krajewski, Zgony okołoporodowe związane z zatorowością płynem owodniowym, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 2008, nr LVIII, s. 104–109.
  2. K. Ciszowski, A. Miętka-Ciszowska, Zatrucia żywnością pochodzenia morskiego. Część II. Zatrucia rybami, „Przegląd Lekarski” 2012, t. 8, nr 69, s. 510–518.
  3. E. Cichocka-Jarosz, Postępy w anafilaksji Część I – czynniki ryzyka, patomechanizm, obraz kliniczny, „Alergia” 2008, nr 1, s. 14–16.