Długość cykli miesiączkowych oraz samych krwawień jest ważnym wyznacznikiem zdrowia kobiet. Poza nimi uwagi wymaga też obfitość menstruacji. Jeśli ilość krwi wydalanej w ciągu kilku dni wynosi dużo mniej 30 ml – mowa jest o skąpych miesiączkach, której przypominają bardziej plamienie niż krwawienie. Taki stan wymaga konsultacji z ginekologiem, rozpoznania przyczyny i wdrożenia skutecznego leczenia.

Kiedy można mówić o zaburzonym cyklu miesiączkowym?

Cykl miesiączkowy składa się z czterech faz (menstruacyjnej, folikularnej, owulacyjnej, lutealnej). Ich prawidłowy przebieg warunkowany jest przez mechanizm sprzężenia zwrotnego osi podwzgórze–przysadka–jajniki. 

Przyjmuje się, że średnio cykl trwa 28 dni. Jednak średnie wyciągane są z danych o wartości niższej i większej. Dlatego cykl trwający dokładnie 28 dni ma zaledwie 15% kobiet [1]. U pozostałych występują cykle trwające od 21 do 36 dni. Nie ma w tym nieprawidłowości. Natomiast co piąta kobieta miesiączkuje nieregularnie.

Samo krwawienie trwać może zarówno tylko 3 dni, jak i nawet 7. W tym czasie kobieta wydala ok. 30–80 ml krwi [2].

Zaburzenia cyklu miesiączkowego mogą mieć zarówno charakter pierwotny, jak i wtórny. O wtórnym zaburzeniu cyklu mowa jest, gdy trwa on powyżej 90 dni. Natomiast o pierwotnym, gdy:

  • u czternastolatki nie wystąpiła jeszcze pierwsza miesiączka, a jednocześnie wyraźne są zaburzenia wzrostu oraz brak drugorzędowych cech płciowych (rozwój sromu, łechtaczki, pochwy, macicy, jajowodów),
  • u szesnastolatki nie wystąpiła jeszcze pierwsza miesiączka, a jednocześnie jej wzrost i rozwój drugorzędowych cech płciowych przebiega prawidłowo. 

Jeśli miesiączki występują rzadko, do tego są skąpe (mają postać plamień), jest to wskazanie do badań hormonalnych. W okresie dojrzewania i przekwitania taki stan nie jest zwykle powodem do niepokoju, jednak nawet wówczas warto skonsultować problem z ginekologiem.

Skąpe miesiączki a zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników (PCOS) diagnozowany jest u 3–12% kobiet [3]. Najbardziej prawdopodobną przyczyną choroby jest oddziaływanie androgenów, czyli hormonów męskich. Przez to cykle wydłużają się i trwają powyżej 35 dni (u 90% kobiet) [4]. Same miesiączki mogą być też wówczas skąpe.

Zwykle PCOS towarzyszy:

  • wyraźne tycie,
  • owłosienie typu męskiego (hirsutyzm),
  • trądzik i łojotok,
  • łysienie,
  • przebarwienia na skórze,
  • szary koloryt cery,
  • łamliwość i wypadanie włosów,
  • wahania nastroju,
  • zmęczenie i bezsenność.

W leczeniu PCOS kluczowe są niefarmakologiczne metody, których zadaniem jest ograniczenie niekontrolowanego tycia. Podstawą jest dążenie do utrzymania BMI poniżej 25 i włączenie regularnej aktywności fizycznej (3–4 razy w tygodniu).

Rak jajnika – objawy, diagnostyka

Skąpe miesiączki a wysoki poziom prolaktyny

Hiperprolaktynemia to stan, gdy poziom prolaktyny przekracza u kobiet 20 ng/ml [5]. Jej wzrost jest charakterystyczny dla okresu ciąży i późniejszego karmienia piersią. Poza tym czasem jej podwyższony poziom nie jest pożądany, choć zdarza się na skutek stresu, wzmożonego wysiłku fizycznego, a także przy hipoglikemii (obniżonym poziomie glukozy).

O patologicznym wzroście prolaktyny mowa jest zwykle, gdy dojdzie do uszkodzeń na osi podwzgórze – przysadka, która odpowiada za regulację poziomu hormonu. Może być też konsekwencją rozwoju gruczolaka przysadki.

Skutkiem hiperprolaktynemii są skąpe i rzadsze miesiączki. Spada ponadto libido, a masa ciała się zwiększa.

Po stwierdzeniu podłoża zaburzenia lekarz może wdrożyć leczenie farmakologiczne lub operacyjne (w przypadku stwierdzenia guza). 

Wysoka prolaktyna a tycie – czy wysoki poziom prolaktyny może wpłynąć na wzrost masy ciała?

Włosy na brodzie – więcej niż estetyczny problem

Skąpe miesiączki a pierwotna niewydolność jajników

Przy pierwotnej niewydolności jajników przedwcześnie wyczerpuje się zasób pęcherzyków jajnikowych, z jakim kobieta przychodzi na świat albo w zbyt małej ilości wydzielane są hormony steroidowe.

W 75–90% przypadkach nie można stwierdzić podłoża zaburzenia [6]. U pozostałych kobiet pierwotna niewydolność jajników ma związek ze współwystępującymi zaburzeniami genetycznymi (np. zespołem Turnera), przeprowadzoną chemioterapią lub radioterapią, a także autoimmunologicznymi zaburzeniami.

Objawy schorzenia są typowe dla niedoboru estrogenów, dlatego przez długi czas nazywano chorobę przedwczesną menopauzą. Mogą wystąpić:

  • uderzenia gorąca,
  • suchość pochwy,
  • zmniejszenie gęstości mineralnej kości,
  • skąpe i nieregularne miesiączki.

Leczenie pierwotnej niewydolności jajników obejmuje hormonalną terapię zastępczą (suplementacja estrogenów) łącznie z leczeniem niepłodności, jeśli kobieta pragnie mieć dzieci.

Czynnościowy brak miesiączki pochodzenia podwzgórzowego 

Skąpe miesiączki mogą wynikać z zaburzenia czynności na osi podwzgórze – przysadka. Jest to czynnościowy brak miesiączki pochodzenia podwzgórzowego.

Przyczynami tego mogą być:

  • nadmierne oddziaływanie stresu,
  • szybka utrata wagi (zwykle jako powikłanie zaburzeń odżywiania),
  • duży wysiłek fizyczny (w tym uprawiany sport).

Skąpe miesiączki lub całkowity brak krwawień, a także cykle bezowulacyjne wymagają wyeliminowania przyczyny, która za nie odpowiada. Ważne jest zredukowanie stresu, ograniczenie wysiłku fizycznego i prawidłowe zbilansowanie diety. Jeśli to nie wystarczy, aby miesiączki miały prawidłowy przebieg, wówczas konieczna może okazać się terapia hormonalna estroprogestagenami. 

Pierwsze objawy ciąży

Po czym można poznać pierwsze objawy menopauzy?

Bibliografia

 

  1. K. Kanadys, M. Lewicka, Subiektywna ocena wiedzy młodzieży licealnej w zakresie fizjologii cyklu miesiączkowego kobiety, „Problemy Pielęgniarstwa” 2010, nr 18 (3), s. 292–298.
  2. A. Mierzwicka, Zaburzenia miesiączkowania, https://www.umed.wroc.pl/sites/default/files/struktura/wlkp/endokrynologia/Zaburzenia_miesiaczkowania_2016.pdf, dostęp: 21.08.2023 r.
  3. P. Kłósek, S. Grosicki, Dietoterapia w zespole policystycznych jajników – zalecenia praktyczne, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2017, t. 8, nr 4, s. 148–154.
  4. M. Kostecka, Zespół policystycznych jajników – rola diety i suplementacji we wspomaganiu leczenia, „Kosmos – Problemy Nauk Biologicznych” 2018, t. 37, nr 4(321), s. 855–862.
  5. M. Karasek, Marek Pawlikowski i in., Hiperprolaktynemia: przyczyny, diagnostyka, leczenie, „Endokrynologia Polska” 2006, t. 57, nr 6, s. 657–663.
  6. G. Sosnowska, P. Laudański, Pierwotna niewydolność jajników – patogeneza, diagnostyka i leczenie, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2019, t. 4, nr 1, s. 34–39.
  7. Czynnościowy podwzgórzowy brak miesiączki – trudności diagnostyczne, monitorowanie i leczenie, https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/downloadSuppFile/38573/10881, dostęp: 21.08.2023 r.