Długość cykli miesiączkowych oraz samych krwawień jest ważnym wyznacznikiem zdrowia kobiet. Poza nimi uwagi wymaga też obfitość menstruacji. Jeśli ilość krwi wydalanej w ciągu kilku dni wynosi dużo mniej 30 ml – mowa jest o skąpych miesiączkach, której przypominają bardziej plamienie niż krwawienie. Taki stan wymaga konsultacji z ginekologiem, rozpoznania przyczyny i wdrożenia skutecznego leczenia.
Kiedy można mówić o zaburzonym cyklu miesiączkowym?
Cykl miesiączkowy składa się z czterech faz (menstruacyjnej, folikularnej, owulacyjnej, lutealnej). Ich prawidłowy przebieg warunkowany jest przez mechanizm sprzężenia zwrotnego osi podwzgórze–przysadka–jajniki.
Przyjmuje się, że średnio cykl trwa 28 dni. Jednak średnie wyciągane są z danych o wartości niższej i większej. Dlatego cykl trwający dokładnie 28 dni ma zaledwie 15% kobiet [1]. U pozostałych występują cykle trwające od 21 do 36 dni. Nie ma w tym nieprawidłowości. Natomiast co piąta kobieta miesiączkuje nieregularnie.
Samo krwawienie trwać może zarówno tylko 3 dni, jak i nawet 7. W tym czasie kobieta wydala ok. 30–80 ml krwi [2].
Zaburzenia cyklu miesiączkowego mogą mieć zarówno charakter pierwotny, jak i wtórny. O wtórnym zaburzeniu cyklu mowa jest, gdy trwa on powyżej 90 dni. Natomiast o pierwotnym, gdy:
- u czternastolatki nie wystąpiła jeszcze pierwsza miesiączka, a jednocześnie wyraźne są zaburzenia wzrostu oraz brak drugorzędowych cech płciowych (rozwój sromu, łechtaczki, pochwy, macicy, jajowodów),
- u szesnastolatki nie wystąpiła jeszcze pierwsza miesiączka, a jednocześnie jej wzrost i rozwój drugorzędowych cech płciowych przebiega prawidłowo.
Jeśli miesiączki występują rzadko, do tego są skąpe (mają postać plamień), jest to wskazanie do badań hormonalnych. W okresie dojrzewania i przekwitania taki stan nie jest zwykle powodem do niepokoju, jednak nawet wówczas warto skonsultować problem z ginekologiem.
Skąpe miesiączki a zespół policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników (PCOS) diagnozowany jest u 3–12% kobiet [3]. Najbardziej prawdopodobną przyczyną choroby jest oddziaływanie androgenów, czyli hormonów męskich. Przez to cykle wydłużają się i trwają powyżej 35 dni (u 90% kobiet) [4]. Same miesiączki mogą być też wówczas skąpe.
Zwykle PCOS towarzyszy:
- wyraźne tycie,
- owłosienie typu męskiego (hirsutyzm),
- trądzik i łojotok,
- łysienie,
- przebarwienia na skórze,
- szary koloryt cery,
- łamliwość i wypadanie włosów,
- wahania nastroju,
- zmęczenie i bezsenność.
W leczeniu PCOS kluczowe są niefarmakologiczne metody, których zadaniem jest ograniczenie niekontrolowanego tycia. Podstawą jest dążenie do utrzymania BMI poniżej 25 i włączenie regularnej aktywności fizycznej (3–4 razy w tygodniu).
Rak jajnika – objawy, diagnostyka
Skąpe miesiączki a wysoki poziom prolaktyny
Hiperprolaktynemia to stan, gdy poziom prolaktyny przekracza u kobiet 20 ng/ml [5]. Jej wzrost jest charakterystyczny dla okresu ciąży i późniejszego karmienia piersią. Poza tym czasem jej podwyższony poziom nie jest pożądany, choć zdarza się na skutek stresu, wzmożonego wysiłku fizycznego, a także przy hipoglikemii (obniżonym poziomie glukozy).
O patologicznym wzroście prolaktyny mowa jest zwykle, gdy dojdzie do uszkodzeń na osi podwzgórze – przysadka, która odpowiada za regulację poziomu hormonu. Może być też konsekwencją rozwoju gruczolaka przysadki.
Skutkiem hiperprolaktynemii są skąpe i rzadsze miesiączki. Spada ponadto libido, a masa ciała się zwiększa.
Po stwierdzeniu podłoża zaburzenia lekarz może wdrożyć leczenie farmakologiczne lub operacyjne (w przypadku stwierdzenia guza).
Wysoka prolaktyna a tycie – czy wysoki poziom prolaktyny może wpłynąć na wzrost masy ciała?
Włosy na brodzie – więcej niż estetyczny problem
Skąpe miesiączki a pierwotna niewydolność jajników
Przy pierwotnej niewydolności jajników przedwcześnie wyczerpuje się zasób pęcherzyków jajnikowych, z jakim kobieta przychodzi na świat albo w zbyt małej ilości wydzielane są hormony steroidowe.
W 75–90% przypadkach nie można stwierdzić podłoża zaburzenia [6]. U pozostałych kobiet pierwotna niewydolność jajników ma związek ze współwystępującymi zaburzeniami genetycznymi (np. zespołem Turnera), przeprowadzoną chemioterapią lub radioterapią, a także autoimmunologicznymi zaburzeniami.
Objawy schorzenia są typowe dla niedoboru estrogenów, dlatego przez długi czas nazywano chorobę przedwczesną menopauzą. Mogą wystąpić:
- uderzenia gorąca,
- suchość pochwy,
- zmniejszenie gęstości mineralnej kości,
- skąpe i nieregularne miesiączki.
Leczenie pierwotnej niewydolności jajników obejmuje hormonalną terapię zastępczą (suplementacja estrogenów) łącznie z leczeniem niepłodności, jeśli kobieta pragnie mieć dzieci.
Czynnościowy brak miesiączki pochodzenia podwzgórzowego
Skąpe miesiączki mogą wynikać z zaburzenia czynności na osi podwzgórze – przysadka. Jest to czynnościowy brak miesiączki pochodzenia podwzgórzowego.
Przyczynami tego mogą być:
- nadmierne oddziaływanie stresu,
- szybka utrata wagi (zwykle jako powikłanie zaburzeń odżywiania),
- duży wysiłek fizyczny (w tym uprawiany sport).
Skąpe miesiączki lub całkowity brak krwawień, a także cykle bezowulacyjne wymagają wyeliminowania przyczyny, która za nie odpowiada. Ważne jest zredukowanie stresu, ograniczenie wysiłku fizycznego i prawidłowe zbilansowanie diety. Jeśli to nie wystarczy, aby miesiączki miały prawidłowy przebieg, wówczas konieczna może okazać się terapia hormonalna estroprogestagenami.
Po czym można poznać pierwsze objawy menopauzy?
Bibliografia
- K. Kanadys, M. Lewicka, Subiektywna ocena wiedzy młodzieży licealnej w zakresie fizjologii cyklu miesiączkowego kobiety, „Problemy Pielęgniarstwa” 2010, nr 18 (3), s. 292–298.
- A. Mierzwicka, Zaburzenia miesiączkowania, https://www.umed.wroc.pl/sites/default/files/struktura/wlkp/endokrynologia/Zaburzenia_miesiaczkowania_2016.pdf, dostęp: 21.08.2023 r.
- P. Kłósek, S. Grosicki, Dietoterapia w zespole policystycznych jajników – zalecenia praktyczne, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2017, t. 8, nr 4, s. 148–154.
- M. Kostecka, Zespół policystycznych jajników – rola diety i suplementacji we wspomaganiu leczenia, „Kosmos – Problemy Nauk Biologicznych” 2018, t. 37, nr 4(321), s. 855–862.
- M. Karasek, Marek Pawlikowski i in., Hiperprolaktynemia: przyczyny, diagnostyka, leczenie, „Endokrynologia Polska” 2006, t. 57, nr 6, s. 657–663.
- G. Sosnowska, P. Laudański, Pierwotna niewydolność jajników – patogeneza, diagnostyka i leczenie, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2019, t. 4, nr 1, s. 34–39.
- Czynnościowy podwzgórzowy brak miesiączki – trudności diagnostyczne, monitorowanie i leczenie, https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/downloadSuppFile/38573/10881, dostęp: 21.08.2023 r.
