Tarczyca, niewielki gruczoł zlokalizowany u podstawy szyi, odgrywa kluczową rolę w regulacji metabolizmu, produkcji hormonów i ogólnym funkcjonowaniu organizmu. Selen, pierwiastek śladowy, jest niezbędny do prawidłowego działania tarczycy, a jego niedobór lub nadmiar może prowadzić do poważnych zaburzeń. W tym artykule przyjrzymy się bliżej roli selenu w zdrowiu tarczycy, jego wpływowi na Hashimoto oraz znaczeniu badań laboratoryjnych w diagnostyce i monitorowaniu poziomu selenu.

Rola selenu w funkcjonowaniu tarczycy – mechanizmy działania

Selen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania enzymów dejodynaz, które przekształcają tyroksynę (T4) w trójjodotyroninę (T3), aktywny hormon tarczycy. Ponadto, selen pełni funkcję antyoksydacyjną, chroniąc tarczycę przed stresem oksydacyjnym i stanami zapalnymi. Selenoproteiny, białka zawierające selen, odgrywają kluczową rolę w ochronie komórek tarczycy przed uszkodzeniem przez wolne rodniki. Selen jest również niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, co ma znaczenie w kontekście chorób autoimmunologicznych tarczycy.

Niedobór selenu tarczyca – przyczyny, konsekwencje i grupy ryzyka

Niedobór selenu może wynikać z różnych przyczyn, takich jak:

• Niewłaściwa dieta uboga w selen: Szczególnie u osób, które nie spożywają wystarczającej ilości produktów bogatych w selen, takich jak orzechy brazylijskie, ryby i owoce morza.
• Zaburzenia wchłaniania selenu: Spowodowane chorobami przewodu pokarmowego, takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia czy zespół krótkiego jelita.
• Niska zawartość selenu w glebie: W niektórych regionach geograficznych gleba jest uboga w selen, co przekłada się na niską zawartość selenu w roślinach i zwierzętach hodowanych na tych terenach.
• Palenie tytoniu: Palenie tytoniu zwiększa zapotrzebowanie na selen i może prowadzić do jego niedoboru.
• Ciąża i laktacja: Zwiększone zapotrzebowanie na selen w tych okresach może prowadzić do niedoboru, jeśli dieta nie jest odpowiednio zbilansowana.

Niedobór selenu może prowadzić do:

• Zaburzeń konwersji T4 do T3: Co skutkuje niedoczynnością tarczycy i objawami takimi jak zmęczenie, przyrost masy ciała, suchość skóry i zaparcia.
• Zwiększonego ryzyka rozwoju chorób autoimmunologicznych tarczycy: Takich jak Hashimoto i choroba Gravesa-Basedowa.
• Pogorszenia przebiegu chorób tarczycy: U osób z już zdiagnozowanymi chorobami tarczycy niedobór selenu może nasilać objawy i utrudniać leczenie.
• Zwiększonego ryzyka rozwoju wola endemicznego: W regionach o niskiej zawartości selenu w glebie.

Selen na tarczycę – korzyści z suplementacji i wskazania

Suplementacja selenu może być korzystna dla osób z niedoborem selenu lub chorobami tarczycy. Badania wykazały, że suplementacja selenu może:

• Poprawić konwersję T4 do T3: Co prowadzi do poprawy funkcji tarczycy i zmniejszenia objawów niedoczynności.
• Zmniejszyć poziom przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO, anty-TG) u osób z Hashimoto: Co może spowolnić postęp choroby i zmniejszyć stan zapalny tarczycy.
• Poprawić samopoczucie i jakość życia pacjentów z chorobami tarczycy: Poprzez zmniejszenie objawów i poprawę funkcji tarczycy.
• Zmniejszyć ryzyko poporodowego zapalenia tarczycy: U kobiet z przeciwciałami przeciwtarczycowymi.

Wskazania do suplementacji selenu obejmują:

• Niedobór selenu potwierdzony badaniami laboratoryjnymi.
• Choroba Hashimoto.
• Choroba Gravesa-Basedowa.
• Poporodowe zapalenie tarczycy.
• Wole endemiczne.

Dawka selenu przy Hashimoto – indywidualne podejście i monitorowanie

Dawka selenu zalecana przy Hashimoto jest indywidualna i powinna być ustalana przez lekarza na podstawie poziomu selenu we krwi oraz stanu zdrowia pacjenta. Zazwyczaj zaleca się dawki od 100 do 200 µg selenu dziennie. Ważne jest, aby monitorować poziom selenu we krwi i dostosowywać dawkowanie w zależności od potrzeb.

Jaki selen na tarczyce? Formy selenu i ich biodostępność

Na rynku dostępne są różne formy selenu, takie jak selenometionina, selenocysteina i selenit sodu. Selenometionina jest najlepiej przyswajalną formą selenu i jest często zalecana w suplementacji. Selenocysteina jest formą organiczną selenu, która również charakteryzuje się dobrą biodostępnością. Selenit sodu jest formą nieorganiczną selenu, która jest gorzej przyswajalna.

Nadmiar selenu a Hashimoto – Potencjalne zagrożenia i objawy toksyczności

Nadmiar selenu może być toksyczny i prowadzić do:

• Objawów ze strony przewodu pokarmowego: Takich jak nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha i metaliczny posmak w ustach.
• Wypadania włosów i łamliwości paznokci: Nadmiar selenu może zaburzać metabolizm keratyny, co prowadzi do osłabienia włosów i paznokci.
• Neuropatii obwodowej: Nadmiar selenu może uszkadzać nerwy obwodowe, co prowadzi do mrowienia, drętwienia i osłabienia kończyn.
• Zmęczenia i drażliwości: Nadmiar selenu może wpływać na układ nerwowy, co prowadzi do zmęczenia, drażliwości i zaburzeń snu.
• Dermatozy: Nadmiar selenu może powodować zmiany skórne, takie jak wysypka, zaczerwienienie i łuszczenie się skóry.

Dlatego ważne jest, aby nie przekraczać zalecanych dawek selenu i monitorować jego poziom we krwi.

Poziom selenu przy Hashimoto – badania laboratoryjne i interpretacja wyników

Badania laboratoryjne odgrywają kluczową rolę w diagnostyce niedoboru lub nadmiaru selenu oraz w monitorowaniu skuteczności suplementacji. Do najważniejszych badań należą:

• Pomiar poziomu selenu we krwi: Pozwala na ocenę stężenia selenu w organizmie. Pomiar poziomu selenu we krwi jest kluczowy w diagnostyce niedoboru lub nadmiaru selenu. Interpretacja wyników powinna uwzględniać normy laboratoryjne oraz indywidualne czynniki, takie jak wiek, płeć i stan zdrowia pacjenta.
• Pomiar poziomu hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4): Pozwala na ocenę funkcji tarczycy i wykrycie ewentualnych zaburzeń. Regularne monitorowanie poziomu hormonów tarczycy jest szczególnie ważne u osób z chorobami tarczycy.
• Pomiar poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO, anty-TG): Pozwala na ocenę obecności chorób autoimmunologicznych tarczycy, takich jak Hashimoto i choroba Gravesa-Basedowa. Monitorowanie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych jest ważne w ocenie postępu choroby i skuteczności leczenia.

Regularne badania laboratoryjne są szczególnie ważne dla osób z chorobami tarczycy, aby monitorować poziom selenu i dostosować dawkowanie suplementów. Interpretacja wyników badań laboratoryjnych powinna być przeprowadzana przez lekarza endokrynologa, który uwzględni wszystkie czynniki wpływające na poziom selenu i funkcję tarczycy.

Dieta bogata w selen – naturalne źródła selenu

• Orzechy brazylijskie: Są jednym z najbogatszych źródeł selenu.
• Ryby i owoce morza: Tuńczyk, łosoś, sardynki, krewetki i ostrygi są dobrym źródłem selenu.
• Mięso: Wołowina, wieprzowina i drób zawierają selen.
• Produkty pełnoziarniste: Brązowy ryż, owies i jęczmień są źródłem selenu.
• Nasiona słonecznika: Są bogate w selen i inne składniki odżywcze.

Włączenie tych produktów do codziennej diety może pomóc w utrzymaniu prawidłowego poziomu selenu.

Podsumowanie – znaczenie selenu dla zdrowia tarczycy

Selen jest niezbędnym pierwiastkiem dla zdrowia tarczycy. Zarówno niedobór, jak i nadmiar selenu mogą prowadzić do poważnych zaburzeń. Dlatego ważne jest, aby dbać o odpowiednią podaż selenu w diecie lub suplementować go pod kontrolą lekarza. Regularne badania laboratoryjne są kluczowe w diagnostyce i monitorowaniu poziomu selenu oraz w ocenie funkcji tarczycy. W przypadku wystąpienia objawów niedoczynności lub nadczynności tarczycy należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem endokrynologiem.