Róża, znana również jako erysipelas, jest ostrą chorobą zapalną skóry i znajdującej się pod nią tkanki podskórnej. Choć ta niepozorna nazwa sugeruje niewinne zaburzenie, to róża jest w rzeczywistości poważną chorobą, która może prowadzić do groźnych powikłań, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. 

Czym jest róża?

Róża to ostra choroba zakaźna skóry przebiegająca z gorączką, zazwyczaj ograniczona do skóry i tkanki podskórnej, ale mogąca również angażować układ limfatyczny. Najczęstszą przyczyną róży jest zakażenie paciorkowcami beta-hemolizującymi z grupy A (Streptococcus pyogenes). Choć róża może dotknąć ludzi w każdym wieku, bez względu na płeć i rasę, niektóre badania wskazują, że występuje ona częściej u kobiet, dzieci oraz osób starszych. Obserwuje się również pewną sezonowość zachorowań, z największą liczbą przypadków latem, a najmniejszą zimą.

Odmiany kliniczne róży

W zależności od objawów klinicznych wyróżnia się inne typy kliniczne choroby:

  • róża rumieniowa – najczęściej diagnozowana (ok. 70% przypadków),
  • róża pęcherzowa – z powstawaniem pęcherzy,
  • róża krwotoczna – ze zmianami krwotocznymi,
  • róża zgorzelinowa – z ogniskami  martwicy tkanek,
  • róża wędrująca – z szerzeniem się zmian poprzez naczynia limfatyczne,
  • róża nawrotowa – z pojawianiem się ponownym zmian w tych samych lokalizacjach.

Przyczyny rozwoju róży

Głównym czynnikiem etiologicznym róży są zakażenia paciorkowcami beta-hemolizującymi, najczęściej z grupy A. Rzadziej przyczyną bywa zakażenie gronkowcem złocistym lub mieszane zakażenie paciorkowcowo-gronkowcowe. 

Istnieje wiele czynników, które predysponują do rozwoju róży. Są to przede wszystkim:

  • niewydolność limfatyczna, w tym obrzęk limfatyczny,
  • niewydolność żylna,
  • grzybica stóp,
  • otyłość,
  • cukrzyca,
  • stan po operacjach (np. mastektomii lub zabiegach na kończynie),
  • zespół nerczycowy,
  • obniżona odporność.

Warto podkreślić, że róża dość często ma charakter nawrotowy, obserwowany nawet u około 70% pacjentów. Wyleczenie choroby nie zapobiega więc ponownemu zakażeniu.

Objawy róży

Rozwój róży wiąże się z rozprzestrzenianiem się bakteryjnego zakażenia skóry poprzez uszkodzenia naskórka. Infekcja szerzy się następnie naczyniami układu limfatycznego. Wrotami zakażenia mogą być różnego rodzaju ubytki w obrębie skóry lub błon śluzowych, takie jak mikrourazy. Patogeny mogą wniknąć również do organizmu poprzez uszkodzenie bariery skórnej, wynikające z upośledzenia krążenia żylnego, chłonnego czy grzybicy. Możliwe jest też przedostanie się bakterii z wewnątrzustrojowych ognisk infekcyjnych. U pacjentów z różą na twarzy często występuje też wcześniej paciorkowcowe zapalenie gardła.

O tym, że masz do czynienia z tą właśnie chorobą, świadczą najczęściej:

  • nagłe pojawienie się objawów ogólnoustrojowych, takich jak złe samopoczucie, gorączka i dreszcze, na około 48 godzin przed wystąpieniem zmian skórnych,
  • zmiany skórne obejmujące najczęściej kończyny dolne (70–80% przypadków) lub twarz (5–20% przypadków),
  • ostro odgraniczony rumień o nieregularnym kształcie, z gładką, napięta i lśniącą skórą, obrzękiem i twardością,
  • towarzyszące pieczenie, tkliwość, swędzenie i ból.

W cięższych postaciach róży mogą pojawić się pęcherze lub nawet martwica zmian skórnych. Niekiedy obserwuje się również powiększenie węzłów chłonnych w zakażonej okolicy.

Diagnostyka róży

Rozpoznanie róży opiera się głównie na stwierdzeniu charakterystycznych objawów klinicznych. Diagnostyka różnicowa jest ograniczona, a typowe zaburzone wyniki laboratoryjne, takie jak leukocytoza, podwyższone OB i CRP, cechują się niską specyficznością, nie zmieniając istotnie postępowania terapeutycznego. W celu potwierdzenia diagnozy rzadko wykonuje się również posiewy krwi lub wymazy ze skóry, ze względu na ich niską czułość.

Choroby, które często są mylone z różą, zwłaszcza w jej początkowym stadium rozwoju, to przede wszystkim: półpasiec, kontaktowe zapalenie skóry i pokrzywka. Bywa, że lekarz początkowo diagnozuje zakażenie włoskowcem różycy (różycę) lub zapkrzepicę żylną w ostrym stadium.

Powikłania róży

Róża mimo leczenia może prowadzić do poważnych powikłań. Najczęściej obserwuje się je u pacjentów z chorobami naczyń obwodowych, zwłaszcza z owrzodzeniami podudzi. Ponadto róża charakteryzuje się dużą tendencją do nawrotów, co dodatkowo komplikuje proces leczenia.

Niebezpiecznymi dla zdrowia i życia powikłaniami choroby są przede wszystkim:

  • zakrzepowe zapalenie naczyń żylnych,
  • zapalenie kości,
  • słoniowacizna (niewydolność układu chłonnego i powstawanie obrzęków),
  • ropowica (bakteryjne zapalenie tkanki łącznej podskórnej),
  • kłębuszkowe zapalenie nerek,
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet alergiczny – badania w pakiecie są wskazane do wykonania w przypadku wystąpienia objawów alergii, takich jak zmiany skórne, obrzęk czy wstrząs anafilaktyczny.
  • e-Pakiet badania na boreliozę – I etap – pakiet wskazany do wykonania w przypadku wystąpienia dolegliwości sugerujących początkowe stadium boreliozy (np. rumienia wędrującego).
  • e-Pakiet uzupełniający – odporność – pakiet obejmuje badania wskazane do wykonania przy spadkach odporności, które sprzyjają zakażeniu różą.

Bibliografia

  1. J. Świątecka, D. Purzycka-Bohdan i in., Róża krwotoczna nawrotowa kończyny dolnej – opis przypadku, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2015, nr 9(6), s. 477–480.
  2. A. Szołdra-Seiler, G. Horbacz-Jary, Ropowica głowy jako powikłanie róży powiek – dwa przypadki w jednej rodzinie, „Otolaryngologia Polska” 2008, vol. 62, nr 6, s. 779–781.
  3. D. Kozłowska, H. Myśliwiec, Ocena kliniczna i epidemiologiczna pacjentów hospitalizowanych z powodu róży pierwotnej i nawrotowej, „Przegląd Epidemiologiczny” 2016, nr 70(4), s.575–584.