Kwas foliowy (witamina B9) to niezbędny składnik diety każdego człowieka. Pełni w organizmie liczne funkcje, w tym m.in. bierze udział w przemianie aminokwasów, syntezie fosfolipidów, kwasów nukleinowych, białek. Kwas foliowy jest szczególnie ważny podczas ciąży i starania się o dziecko. Poznaj znaczenie tej witaminy dla zdrowia matki i dziecka.

Ile kwasu foliowego należy stosować w ciąży?

Eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zalecają suplementację kwasu foliowego kobietom w ciąży, w wieku rozrodczym, karmiącym piersią. Oto ile kwasu foliowego powinny przyjmować w ciągu dnia kobiety na poszczególnych etapach życia:

  • w wieku rozrodczym – w tzw. okresie prekoncepcyjnym (3–6 miesięcy przed planowanym zajściem w ciążę) – 400 mikrogramów,
  • w ciąży – do 12 tygodnia: 400–800 mikrogramów, po 12 tygodniu: 600–800 mikrogramów,
  • podczas karmienia piersią – 600–800 mikrogramów.

Specjalne zapotrzebowanie na kwas foliowy dotyczy kobiet z dodatnim wywiadem w kierunku wad cewy nerwowej, czyli jednego z głównych skutków niedoboru kwasu foliowego w ciąży. Na 4 tygodnie przed ciążą i do 12. tygodnia ciąży powinny one przyjmować 4000 mikrogramów witaminy B9, a po 12. tygodniu ciąży oraz w czasie karmienia piersią – 600–800 mikrogramów. Eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników określili również zalecenia suplementacji kwasu foliowego dla kobiet z grupy podwyższonego ryzyka niedoboru folianów i wad cewy nerwowej. Na 3 miesiące przed ciążą, podczas jej trwania i w czasie karmienia piersią powinny one przyjmować 800 mikrogramów witaminy B9. Należy pamiętać, że każda suplementacja witaminowa w ciąży wymaga wcześniejszej konsultacji z lekarzem prowadzącym.

Kiedy przyjmować kwas foliowy w ciąży?

Na wchłanianie kwasu foliowego nie wpływa pora jego przyjmowania. Witamina B9 może być zatem stosowana rano lub wieczorem.

Poznaj objawy i sposoby leczenia alergii w ciąży.

Kwas foliowy w ciąży – znaczenie dla zdrowia dziecka

Niedobór kwasu foliowego w ciąży stanowi spore niebezpieczeństwo dla rozwijającego się dziecka. Niewystarczający poziom witaminy B9 może doprowadzić do zaburzenia syntezy kwasu DNA i nieprawidłowości podczas procesu dzielenia się komórek. Jednymi z częstszych są zaburzenia podziałów komórkowych w szpiku kostnym, czyli w miejscu powstawania elementów morfotycznych krwi. Konsekwencją tego jest zwiększone ryzyko rozwoju anemii megaloblastycznej. To stan obniżonej liczby krwinek czerwonych (erytrocytów), stężenia hemoglobiny (białka budującego krwinki czerwone) i hematokrytu (stosunku objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi) przy jednoczesnej zbyt dużej średnicy erytrocytów.

Z niedoborem kwasu foliowego w ciąży kojarzone są najbardziej wady cewy nerwowej, wskutek których może dojść do rozszczepu kręgosłupa, bezmózgowia, przemieszczenia struktur mózgowia. Cewa nerwowa to tkanka zarodkowa, z której na dalszych etapach rozwoju płodowego powstaje rdzeń kręgowy i mózg. Niezamknięcie się cewy nerwowej, a tym samym powstanie wad rozwojowych, ma miejsce w dwóch pierwszych miesiącach życia płodowego. W wyniku wad cewy nerwowej następuje przeważnie przedwczesny zgon dziecka. W pozostałych przypadkach wiążą się one z upośledzeniem psychofizycznym i trwałym inwalidztwem. Zwiększone ryzyko wad cewy nerwowej dotyczy dzieci z obciążonym wywiadem rodzinnym. Oznacza to, że w najbliższej rodzinie pojawiały się wady układu nerwowego. Ryzyko powstania tej wady dotyczy też dzieci matek m.in. z podwyższonym poziomem alfa-fetoproteiny, stosujących leki przeciwdrgawkowe, chorych na cukrzycę, niewydolność nerek lub wątroby, otyłość, po operacjach bariatrycznych lub cierpiących na choroby przewodu pokarmowego, które wiążą się z zaburzeniami wchłaniania składników pokarmowych.

Kwas foliowy w ciąży – wpływ na zdrowie matki

Kwas foliowy w ciąży jest ważny nie tylko dla rozwijającego się dziecka, ale i dla matki. Niedobór witaminy B9 sprzyja hiperhomocysteinemii. To stan zbyt wysokiego stężenia homocysteiny (rodzaju aminokwasu) we krwi. Nadmiar tego związku jest szkodliwy zwłaszcza dla układu sercowo-naczyniowego. Zaburza bowiem krzepliwość krwi – sprzyja powstawaniu zakrzepów, a tym samym wiąże się ze zwiększonym ryzykiem udaru mózgu, zawału serca, choroby zakrzepowo-zatorowej. Nadmiar homocysteiny to czynnik ryzyka chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera. Hiperhomocysteinemia wykazuje negatywny wpływ na przebieg ciąży. Upośledza ukrwienie łożyska, w konsekwencji czego może dojść do zahamowania wzrostu płodu. Niedobór kwasu foliowego powoduje kłopoty z koncentracją, obniżenie nastroju, szybszą męczliwość, zaburzenia w wydzielaniu kwasu żołądkowego, zaburzenia pigmentacji skóry i błon śluzowych. W skrajnych przypadkach niedobór kwasu foliowego w ciąży może doprowadzić do poronienia. 

Czy nadmiar kwasu foliowego w ciąży jest niebezpieczny?

Zbyt duża ilość kwasu foliowego w ciąży uważana jest za stan niepożądany. Nadmiar witaminy B9 może prowadzić do uszkodzenia płodu, a w późniejszym życiu dziecka podnosić ryzyko rozwoju insulinooporności, otyłości, cukrzycy typu 2.

Dowiedz się, jakie są pierwsze objawy ciąży.

Sprawdź ofertę e-Pakietów dla kobiet

Zarówno podczas planowania ciąży, jak i w czasie jej trwania kobieta powinna w sposób szczególny dbać o zdrowie. Pomocne będą w tym specjalnie opracowane z myślą o paniach zestawy badań. Oto wybrane spośród nich skierowane do kobiet:

Dowiedz się, jak przebiega pierwsza wizyta u ginekologa i kiedy jest na nią najlepszy moment.

 

A: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

  1. P. Kwapień, M. Mrowiec, D. Janus i wsp., Wiedza kobiet na temat suplementacji diety kwasem foliowym przez cały okres rozrodczy, „Ginekologia i Położnictwo” 2021, t. 1, nr 59, s. 1–5.
  2. A. Myszczyszyn, Folic acid – role in the body, recommendations and clinical significance, „Pielęgniarstwo XXI Wieku” 2019, t. 18, nr 1, s. 50–54.
  3. A. Wiesner, P. Paśko, Stosowanie suplementów u kobiet ciężarnych w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, „Farmacja Polska” 2021, t. 77, nr 1, s. 40–47.