Prostata jest ważnym gruczołem męskiego układu moczowo-płciowego. Choć ma wielkość zaledwie kasztana, to gdy zacznie się rozrastać, może zwęzić światło cewki moczowej, zaburzając wydalanie moczu. Efektem tego jest stałe parcie na pęcherz i stany zapalne. Najpoważniejszą patologią gruczołu krokowego jest jednak nowotwór. Dzięki regularnym badaniom profilaktycznym możliwe jest wczesne wykrycie zmian i powstrzymanie ich rozwoju.
Czym jest prostata?
Prostata, czyli gruczoł krokowy albo stercz jest jednym z elementów układu moczowo-płciowego mężczyzn. Zlokalizowany jest bezpośrednio pod pęcherzem moczowym. Właśnie dlatego przez centrum prostaty przebiega cewka moczowa.
Często w kontekście przerostu gruczołu krokowego stosowane jest sformułowanie „chorować na prostatę”, co sugeruje, że już sama obecność stercza jest patologią. Jest to błąd. Obecność prostaty jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu płciowego, ponieważ gruczoł ten odpowiada za produkcja płynu zasilającego nasienie i odżywiającego plemniki.
Funkcjonowanie gruczołu krokowego nie ma znaczenia dla czynności seksualnych, jak mylnie sądzi wielu mężczyzn. Przerost gruczołu krokowego może wpłynąć na ilość wytwarzanego płynu nasiennego, jednak nie zaburza zdolności do erekcji.
W okresie dojrzewania mężczyzn prostata swoja wielkością przypomina kasztan. W wieku 40 lat zaczyna się powiększać. Nie wywołuje wówczas żadnych symptomów, które by świadczyły o zmianie jej rozmiarów. Dopiero w podeszłym wieku rozrost komórek stercza jest tak znaczny, że zaczyna wywoływać charakterystyczne dolegliwości u większości mężczyzn. Wedle danych problem dotyczy 60% pacjentów około 60 roku życia i 80% tych około 80 roku życia. Zmiany te nazywane są „łagodnym rozrostem prostaty”. Oznacza to, że te nie mają charakteru złośliwego, czego nie można powiedzieć o nowotworze prostaty.
Rak prostaty – objawy i profilaktyka
Rak jelita grubego – diagnoza, objawy, leczenie
Po czym poznać przerośniętą prostatę?
Typowym objawem rozrostu prostaty jest zaburzenie wypływu moczu przez cewkę moczową. To wynik zwężenia jej światła przez gruczoł krokowy o zwiększonej średnicy. Jakie są objawy przerośniętej prostaty? Możesz wówczas zaobserwować przerywane mikcje albo słabszy strumień wypływającego moczu. Zapewne wówczas bardziej wysilasz pęcherz (zwiększasz ciśnienie), aby go opróżnić.
Jakie są tego konsekwencje? Ściany mięśniowe pęcherza pogrubiają się i zwiększają wrażliwość. W efekcie tego, nawet gdy w pęcherzu moczowym znajduje się niewielka ilość płynu, odczuwać będziesz parcie i naglącą potrzebę wypróżnienia. To nie wszystko. Wraz z czasem przeciążone mięśnie słabną. Powstają zastoje moczu, które stwarzają doskonałe warunki do namnażania bakterii. Stad częstymi powikłaniami przerostu prostaty są:
- zakażenia układu moczowego,
- krwiomocz,
- kamica pęcherza moczowego,
- uchyłki pęcherza moczowego,
- ostre albo przewlekłe zatrzymanie moczu,
- schorzenia moczowodów i nerek.
Zmiany są zgłaszane przede wszystkim przez mężczyzn po 50 roku życia. Dlatego zalecane są badania profilaktyczne dla tej grupy wiekowej. Sygnałem, który powinien zachęcić Cię do odwiedzenia urologa, jest potrzeba korzystania w nocy z toalety częściej niż jeden raz. Nie chodzi tu bynajmniej o jednorazowy przypadek, lecz regularne conocne praktyki.
Jak sprawdzić, czy prostata funkcjonuje prawidłowo?
Nie istnieje inna metoda diagnostyki prawidłowego funkcjonowania stercza, jak tylko przez badanie prostaty. Dlatego tak ważne są kontrolne wizyty u urologa, a także profilaktyczne badanie prostaty (PSA) w laboratorium.
W ten sposób lekarz może wykryć nie tylko przerost prostaty, ale też inne nieprawidłowości w jej obrębie, jak zapalenie (w konsekwencji zastoju moczu i namnożenia się bakterii) czy rak prostaty.
Szczególny niepokój u mężczyzn wzbudza ta ostatnia choroba. Słusznie! Jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych męskiego układu moczowo-płciowego.
Jak zapobiegać chorobom prostaty?
Nie ma metod, które pozwoliłyby z całą pewnością uniknąć chorób prostaty. Można jednak powstrzymać przerodzenie się patologii w poważne zaburzenie poprzez regularną profilaktykę.
Lekarz może zalecić ci laboratoryjne oznaczenie PSA całkowitego oraz wolnego, czyli specyficznego antygenu stercza. Jest to białko uwalniane do krwi wyłącznie przez komórki prostaty, dlatego dostarcza wielu cennych informacji na temat stanu fizjologicznego stercza. Sprawdź też: PSA całkowity.
Warto wykonać też PSA wolny. Jest bardziej czułym markerem. Dzięki niemu możliwe jest szybsze postawienie diagnozy i tym samym rozpoczęcie leczenia. Pamiętaj przy tym, że PSA wolny ma znaczenie diagnostyczne tylko w odniesieniu do PSA całkowitego, ponieważ stanowi jego część (do 40%). Zobacz także: PSA wolny.
Co istotne, nie zawsze nowotwór wiążę się z podwyższonym PSA. Dlatego też diagnostyka kondycji prostaty obejmuje szereg innych badań, w tym:
- morfologię krwi,
- OB,
- badanie ogólne moczu,
- posiew moczu,
- badanie wydzieliny gruczołu krokowego.
Lekarz może też sięgnąć po metody diagnostyki obrazowej:
- tomografię komputerową miednicy i jamy brzusznej,
- rezonans magnetyczny,
- USG jamy brzusznej.
Niekiedy konieczne jest też przeprowadzenie cystoskopii (badanie pęcherza moczowego) czy nawet biopsji gruczołu krokowego.
Jeśli lekarz poza zmianami w obrębie prostaty będzie podejrzewał też nieprawidłowości o charakterze nowotworowym w innych częściach ciała, np. w jelicie grubym lub odbycie czy też jądrach, może zalecić ci wykonanie e-pakietu onkologicznego męskiego, który obejmuje poza morfologią krwi i OB – oznaczenie: PSA, CEA (marker raka jelita grubego i odbytnicy, piersi, płuc, trzustki, tarczycy, dróg rodnych i moczowych), AFP (marker nowotworu zarodkowego jądra i raka wątrobowokomórkowego) i CA 19-9 (marker raka trzustki, dróg wątrobowo-żółciowych oraz jelita grubego i odbytnicy).
Przewlekłe zapalenie pęcherza – jak sobie z tym radzić?
Polipy jelita grubego – wczesne wykrywanie, ryzyko nowotworowe i znaczenie regularnych badań
Bibliografia
- E. Magdalena Koźmińska, Leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, https://podyplomie.pl/medycyna/25833,leczenie-lagodnego-rozrostu-gruczolu-krokowego dostęp: 18.04.2023 r.
- A. Stelmach, Ł. Wohadlo, Badania przesiewowe w kierunku wykrywania raka stercza. Aktualny stan wiedzy i argumenty za skriningiem, „NOWOTWORY Journal of Oncology” 2013, vol. 63, nr 6, s. 486–492.
