Polipy jelita grubego to nie wyrok. Nie wszystkie tego typu zmiany przekształcają się w nowotwór. Każda jednak wymaga konsultacji z gastrologiem. Najczęściej polipy usuwa się endoskopowo. Taki zabieg nie jest bardzo inwazyjny i pozwala szybko wrócić do codzienności. Właśnie dlatego warto wykonywać regularne badania profilaktyczne – w porę wykryte zmiany mogą zostać szybko usunięte, gdy ryzyko zezłośliwienia jest minimalne.

Czym są polipy jelita grubego?

Polipy przewodu pokarmowego są zmianami wyrastającymi z błon śluzowych. Mogą lokalizować się w różnych jego odcinkach, w tym w jelicie grubym.

Patologiczne zmiany okrężnicy lub odbytnicy diagnozuje się aż u 15–20% osób dorosłych. Mogą mieć postać:

• polipa gruczolakowatego,
• polipa zapalnego,
• polipa rozrostowego,
• pseudopolipa,
• zmian podśluzówkowych.

U większości osób, które zmagają się z rakiem jelita grubego, choroba rozwinęła się na podłożu polipa gruczolakowatego jelita grubego. Nie bagatelizuj więc badań profilaktycznych u gastrologa. W razie wykrycia nieprawidłowości możliwe jest jej endoskopowe usunięcie. Takie postępowanie zmniejsza ryzyko śmiertelności z powodu raka jelita grubego aż o 50%.

Rak jelita grubego – diagnoza, objawy, leczenie

Skąd się biorą polipy w jelitach?

Powstawanie polipów w jelicie grubym może być konsekwencją zmian zapalnych w błonach śluzowych. Mogą do tego przyczyniać się niektóre czynniki środowiskowe:

• dieta (np. nadmierne spożycie mięsa wieprzowo-wołowego),
• składniki pokarmu i wdychanego powietrza (np. alkohol, nikotyna, woda chlorowana),
• związki chemiczne (np. azbest).

Predyspozycje do rozwoju schorzenia mogą być uwarunkowane genetyczne. Jest to charakterystyczne dla polipowatości rodzinnych. Są to takie zaburzenia, jak:

• zespół Turcota – w przebiegu choroby jest atakowany też ośrodkowy układ nerwowy;
• zespół Gardnera – w przebiegu choroby powstają też zmiany naskórkowe i w kościach;
• zespół Oldfielda – chorobie towarzyszą też liczne skórne kaszaki;
• zespół Zanca – chorobie towarzyszą też wyrośla na kościach długich i kręgosłupie;
• zespół Lyncha – to dziedziczna postać raka jelita grubego.

Ich wykrycie jest możliwe dzięki badaniom genetycznym pod kątem mutacji związanych z polipowatością rodzinną jelita grubego. Warto je wykonać i być o krok przed chorobą.

Polipy jelita grubego mogą pojawiać się przy chorobach uwarunkowanych genetycznie, takich jak:

• zespół Cowdena – choroba jest spowodowana mutacją genu PTEN, który przez to nie jest w stanie zapobiegać namnażaniu się komórek nowotworowych;
• zespół Peutza-Jeghersa – w przebiegu choroby pojawiają się plamy soczewicowate wokół warg, na błonach śluzowych jamy ustnej oraz palcach;
• zespół Gorlina – choroba jest związana z zaburzeniami w obrębie skóry, układu nerwowego i kostnego.

Jakie objawy dają polipy jelita grubego?

Występowanie objawów polipów jelita grubego często zależy od wielkości zmian. Te, które dopiero się rozwijają i mają średnicę nie większą niż 1 cm, mogą w ogóle nie dawać o sobie znać. Dopiero gdy zwiększą rozmiary do kilku centymetrów, pojawiają się krwawienia podczas wypróżniania, podobnie jak przy chorobie hemoroidalnej. 

Krew nie musi być zauważalna gołym okiem. Częściej jest niewidoczna i tylko badanie laboratoryjne próbki kału pozwala wykryć, że takie niewielkie krwawienia występują. Jeśli są bardziej intensywne i trwają od dłuższego czasu, może dodatkowo rozwinąć się niedokrwistość.

Czasami w kale poza krwią mogą znajdować się domieszki śluzu. Ponadto, jeśli polipy są zlokalizowane blisko odbytnicy i zwężają jej światło, zwykle wywołują stałe wrażenie parcia na stolec.

Nie są to objawy charakterystyczne. Nietrudno przypisać je innym dolegliwościom. Dlatego najczęściej wczesne stadium rozwoju polipów jest wykrywane przypadkowo.

Czy polipy jelita grubego są groźne?

Największym zagrożeniem wynikającym z obecności polipów jelita grubego jest ryzyko ich przekształcenia w raka jelita grubego. To, czy dojdzie do zezłośliwienia, zależy od budowy histopatologicznej polipa:

• gruczolaki cewkowe – ryzyko zezłośliwienia wynosi około 5%,
• gruczolaki kosmkowe – ryzyko zezłośliwienia wynosi około 40%.

Znaczenie ma również wielkość zmiany. Przy polipach o średnicy 1 cm zagrożenie, że przekształci się w raka jelita grubego, wynosi około 1%. Kiedy zaś jego średnica wzrośnie do 2 cm – 10%. Przy polipach powyżej 2 cm ryzyko takie wynosi aż około 40%.

Jeśli masz polipy, warto wykonać badania wykrywające raka jelita grubego. Są to badania genetyczne, które dadzą lekarzowi wiedzę, z jakiego rodzaju zmianami ma do czynienia i jakie powinno być wobec tego dalsze postępowanie.

Jakie są metody leczenia polipów jelita grubego?

Do określenia miejsca ulokowania polipa jelita grubego i jego wielkości służy kolonoskopia. Jest to badanie endoskopowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego, wykonywane po odpowiednim oczyszczeniu jelit. Lekkostrawna dieta przed kolonoskopią powinna rozpocząć się już na dwa tygodnie przed diagnostyką (dzień przed badaniem można przyjmować tylko posiłki płynne, a w dniu badania – pić tylko wodę). Zbagatelizowanie tego zalecenia uniemożliwia wykonanie kolonoskopii.

Dopiero po potwierdzeniu obecności polipów możliwe jest ich chirurgiczne usunięcie metodą mukozektomii endoskopowej (polip chwyta się specjalną pętlą, przez którą przepływa prąd diatermiczny). W przypadku zmian o średnicy przekraczającej 2 cm zabieg wykonuje się przez usunięcie polipa kawałek po kawałku albo w całości metodą dyssekcji podśluzówkowej.

Przeciwwskazaniem do korzystania z metody endoskopowej jest naciekanie błony mięśniowej właściwej, co lekarz może stwierdzić, jeśli polipa nie da się unieść. Wykonanie zabiegu w takim wypadku grozi uszkodzeniem termicznym jelita, a nawet jego perforacją.

Usunięcie polipa jelita grubego metodą endoskopową nie jest też właściwe, gdy:

• polip obejmuje ujście wyrostka robaczkowego;
• polip obejmuje ujście jelita krętego;
• polip zajmuje zbyt dużą część obwodu jelita;
• polip obejmuje dwie sąsiadujące fałdy jelita.

Usunięty polip poddaje się badaniu histopatologicznemu, aby stwierdzić występowanie komórek nowotworowych. W przypadku gdy będą one obecne także w tkance poza polipem, konieczne może okazać się usunięcie części jelita.

Usunięcie polipa nie wyklucza ryzyka ponownego rozwinięcia się zmiany w tym samym miejscu. Dlatego także ważne jest wykonywanie okresowych kontroli i w razie potrzeby – przeprowadzenie kolejnego zabiegu.

Bardzo istotne jest przestrzeganie diety. Co jeść po usunięciu polipów jelita grubego? Dieta powinna być bogata w produkty wysokobłonnikowe (warzywa, owoce, zboża). Nie powinny w niej natomiast gościć produkty tłuste i wysokoenergetyczne. 

Pasożyty a przewlekła biegunka – badania, przyczyny i skuteczne strategie zaradcze

Niestrawność – jakie są jej przyczyny, objawy i skutki?

Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Prostata – czym jest i jakie pełni funkcje?

Bibliografia

1. I. Niedzielska, T. Orawczyk i in., Polip a rak jelita grubego, „Chirurgia Polska” 2008, vol. 10, nr 1, s. 30–34.
2. A. Klimczak, K. Kubiak, Etiologia raka jelita grubego oraz bariera antyoksydacyjna ustroju, „Polski Merkuriusz Lekarski” 2010, t. XXVIII, nr 165, 223–226.
3. J. Pachlewski, Endoskopowe leczenie dużych polipów jelita grubego, „Gastroenterologia Kliniczna” 2009, t. 1, nr 1, s. 18–29.