Menopauza nie jest oznaką starości. Pierwsze objawy mogą wystąpić już po 40 roku życia, a więc tak naprawdę – na półmetku życia. Jest to naturalny proces, który wygasza czynność jajników i hamuje krwawienia miesiączkowe. Często wywołuje dokuczliwe objawy, które mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Uderzenia gorąca, zlewanie potami i bezsenność to najbardziej charakterystyczne pierwsze objawy menopauzy. Chcesz wiedzieć, czego jeszcze możesz się spodziewać? Wyjaśniamy!

Czy menopauza to coś złego?

W 2003 r. przeprowadzono w Polsce badania mające na celu poznanie opinii na temat menopauzy i kobiet, które ja przechodzą. Mimo że jest to naturalnie biologicznie proces, to okazuje się, że nie jest neutralny emocjonalnie. Budzi negatywne skojarzenia. Już sama alternatywna nazwa tego procesu – przekwitanie – każde sądzić, że jest czymś, co odbiera piękno, witalność i energię. Kobiety, które wchodzą w okres menopauzy, mają być rzekomo kapryśne, nerwowe i kłótliwe.

Najbardziej negatywnie wypowiadały się o tym procesie osoby młode. Wraz z wiekiem opinie stawały się bardziej stonowane. Stereotypowe postrzeganie ma związek z panującym kultem ciała i młodości. To dlatego tak wiele kobiet boi się tego czasu.

Z biologicznego punktu widzenia menopauza to trwałe wygaszenie pracy jajników i ustanie cyklów miesiączkowych (w kolejnych 12 miesiącach nie pojawiają się krwawienia menstruacyjne). Odbywa się to stopniowo, czego konsekwencją są mniej lub bardziej dokuczliwe objawy hormonalnych przemian (spadku estrogenów i androgenów).

Z czego wynikają objawy menopauzy?

Średni wiek, kiedy pojawiają się pierwsze objawy klimakterium, jak nazywana jest również menopauza, przypada na 48–52 lata. Wraz z tym procesem podwyższa się we krwi stężenie FSH (folikulotropiny) do poziomu nawet trzydzieści razy wyższego niż w okresie, gdy cykle miesiączkowe miały rytmiczny przebieg. Wzrasta też poziom LH (hormonu luteinizującego) w surowicy. Tu jednak przyrost nie jest aż tak ogromny – zwykle zwiększa się 4–8 razy. Te przemiany skutkują spadkiem uwalniania 17beta-estradiolu przez jajniki i tym samym wygaszaniem funkcjonowanie osi jajniki–podwzgórze–przysadka mózgowa.

To przede wszystkim spadek uwalniania 17beta-estradiolu wywołuje zmiany metaboliczne i powiązane z nimi objawy menopauzy. Są to z jednej strony subiektywnie odczuwane zmiany w sferze emocjonalnej, a z drugiej szereg poważnych zaburzeń, jak choćby dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego. Dlatego w tym okresie tak ważna jest diagnostyka.

Gdy zaobserwujesz u siebie pierwsze symptomy klimakterium – wykonaj pakiet badań przy menopauzie i skonsultuj wyniki z ginekologiem (a w razie potrzeby także endokrynologiem i kardiologiem).

Jakie badania wykonać, aby sprawdzić, czy to menopauza

Kiedy mogą pojawić się pierwsze objawy menopauzy?

Średni wiek przejścia przez kobietę menopauzy, przypada na okres od 48 do 52 roku życia (bardziej precyzyjne dane wskazują na przedział 50–51 lat). Jednak jest to proces rozciągnięty na wiele lat. Od momentu wystąpienia pierwszych symptomów klimakterium do całkowitego wygaszenia aktywności jajników upływa 6–13 lat. To znaczy, że możliwe jest odczuwanie pierwszych objawów menopauzy już po 40 roku życia (a nawet wcześniej!). To właśnie w tym czasie stopniowo zaczyna spadać poziom estrogenów. Jeśli jednak zaczniesz odczuwać symptomy przed 45 rokiem życia – będzie to wczesna menopauza; natomiast po 54 roku życia – późna menopauza.

Wygaszenie czynności jajników przed 40 rokiem występuje u 1% kobiet. Jest to menopauza przedwczesna, uwarunkowana genetycznie albo wynikająca z zaburzeń autoimmunologicznych czy oddziaływania toksyn i związków chemicznych.

W przypadku kobiet, u których konieczne było usunięcie jajników – tzw. przekwitanie występuje dużo wcześniej i przebiega gwałtownie. Dlaczego? W biologicznie uwarunkowanym procesie poziom androgenów spada stopniowo od około 30 roku życia, a estrogenów od 40 roku życia. Gdy jednak jajniki zostaną wycięte, wówczas poziom androgenów, jak i estrogenów spada gwałtownie, ponieważ brakuje jajników zdolnych do ich produkcji. Jest to tzw. menopauza chirurgiczna.

Jakie są pierwsze oznaki menopauzy?

Menopauza, bez względu na wiek kobiety, może wywoływać dokuczliwe objawy sprowokowane spadkiem estrogenów. Możesz w tym czasie zmagać się z:

  • nieregularnymi i skąpymi miesiączkami,
  • uderzeniami gorąca (najczęściej w połączeniu z zarumienieniem skóry),
  • nocnymi potami,
  • bezsennością,
  • utrzymującym się zmęczeniem,
  • zaburzeniami koncentracji,
  • pogorszeniem elastyczności skóry,
  • zawrotami głowy,
  • kołataniem serca,
  • pogorszeniem samopoczucia,
  • zwiększoną drażliwością i lękliwością,
  • przybieraniem na wadze,
  • suchością pochwy,
  • nietrzymaniem moczu,
  • spadkiem libido.

Z czasem może rozwinąć się osteoporoza. To właśnie estrogeny utrzymują metabolizm kości w równowadze, hamując utratę wapnia. Gdy poziom estrogenów zaczyna spadać – przyspiesza proces resorpcji kości (utraty tkanki) i spadku jej uwapnienia. Kości zaczynają przypominać sitko, co zwiększa ryzyko złamań.

Menopauza wiąże się również ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Wedle statystyk zawał serca oraz udar mózgu odpowiadają za większość (52%) zgonów kobiet, które ukończyły 50 rok życia. Wynika to ze wzrostu ciśnienia tętniczego spowodowanego menopauzą.

Uderzenia gorąca – o czym mogą świadczyć, jak sobie z nimi radzić?

Skąpa miesiączka – przyczyny i potencjalne powiązania z zaburzeniami hormonalnymi

Jakie badania wykonać, gdy zauważysz pierwsze objawy przekwitania?

Pierwsze objawy menopauzy łatwo zignorować, zwłaszcza gdy wciąż jeszcze miesiączkujesz. Mimo że krwawienia stają się coraz bardziej skąpe i mniej regularne, możesz to powiązać ze stresem czy infekcją. Warto wówczas zdecydować się na diagnostykę, która potwierdzi, że czynność jajników wygasa. To pozwoli lekarzowi na dobranie odpowiedniej metody terapeutycznej, służącej łagodzeniu objawów menopauzy.

Badania, które warto wykonać, gdy zaczniesz wchodzić w okres klimakterium, to:

  • cytologia,
  • morfologia,
  • PT(INR) do oceny funkcji wątroby,
  • fibrynogen do oceny funkcji wątroby i diagnostyki choroby wieńcowej,
  • glukoza,
  • hemoglobina glikowana do monitorowania cukrzycy,
  • lipidogram do diagnostyki miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych,
  • hsCRP do diagnostyki chorób sercowo-naczyniowych,
  • anty-CCP do diagnostyki chorób stawów,
  • lipoproteina Lp(a) do diagnostyki chorób sercowo-naczyniowych.

Ponieważ menopauza zwiększa ryzyko rozwoju zakażenia układu moczowego, przez to w razie zaobserwowania objawów takich, jak pieczenie przy opróżnianiu pęcherza, ból podbrzusza, częstomocz – wykonaj badanie ogólne moczu. Wyniki skonsultuj z lekarzem rodzinnym, który zaleci odpowiednie leki.

Menopauza a choroby układu krążenia

Badania profilaktyczne kobiet po 40 roku życia

Bibliografia

  1. E. Bielawska-Batorowicz, I. Cieślik, E. Cwalina, Rola płci i wieku w tworzeniu obrazu kobiety w okresie menopauzy, „Przegląd Menopauzalny” 2003, nr 6, s. 68–73.
  2. M. Stec M. Stec i in., Menopauza a problemy seksualne kobiet, „EJMT” 2014, nr 1(2), s. 54–59.
  3. A. Posadzy-Małaczyńska, Menopauza jako czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego – implikacje terapeutyczne nadciśnienia tętniczego, „Przegląd Menopauzalny” 2011, nr 1, s. 40–44.
  4. N. Rzewuska, Okres przekwitania u kobiet. Hormonalna terapia wieku menopauzalnego, https://endogin.wum.edu.pl/sites/endogin.wum.edu.pl/files/okres_przekwitania_u_kobiet._hormonalna_terapia_wieku_menopauzalnego._.pdf, dostęp: 22.09.2023 r.
  5. S. Wołczyński, K. Kita, Estrogeny i SERMY w profilaktyce i leczeniu osteoporozy postmenopauzalnej, https://www.czytelniamedyczna.pl/1546,estrogeny-i-sermy-w-profilaktyce-i-leczeniu-osteoporozy-postmenopauzalnej.html, dostęp: 22.09.2023 r.