Pneumocystoza, czyli grzybicze zakażenie dróg oddechowych, jest poważnym schorzeniem, które dotyka głównie osoby z osłabionym układem odpornościowym. Infekcję wywołuje grzyb Pneumocystis jiroveci, który w normalnych warunkach nie powoduje problemów zdrowotnych. Jednak w przypadku osób z obniżoną odpornością, takich jak pacjenci z HIV/AIDS, po przeszczepach lub przyjmujący leki immunosupresyjne, może prowadzić do poważnych komplikacji, w tym do niewydolności oddechowej.

Co to jest pneumocystoza?

Pneumocystoza to infekcja układu oddechowego wywołana przez grzyb Pneumocystis jiroveci. Dawniej znany jako Pneumocystis carinii, grzyb ten jest powszechnie obecny w organizmach zdrowych ludzi, jednak u osób z osłabionym układem immunologicznym może stać się przyczyną zapalenia płuc.

Przyczyny pneumocystozy

Zakażenie następuje drogą inhalacyjną, co oznacza, że grzyb dostaje się do płuc przez drogi oddechowe. W przypadku osób z obniżoną odpornością, takich jak pacjenci z HIV/AIDS, osoby starsze, dzieci urodzone przedwcześnie lub te z niską masą urodzeniową, grzyb może się namnażać, prowadząc do zapalenia płuc. Pneumocystoza jest uważana za chorobę oportunistyczną, co oznacza, że nie powoduje choroby u osób z prawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym.

Objawy pneumocystozy

Pneumocystoza daje o sobie znać szeregiem różnych symptomów, które mogą być mylone z innymi chorobami układu oddechowego. Najczęściej występują w tym przypadku:

  • duszność – pacjenci często skarżą się na trudności w oddychaniu, które mogą się nasilać w miarę postępu choroby;
  • suchy kaszel – nie prowadzi do odkrztuszania flegmy, jest jednym z charakterystycznych objawów pneumocystozy;
  • gorączka – wzrost temperatury ciała to częsty objaw, który może towarzyszyć innym symptomom;
  • tachykardia – przyspieszona czynność serca może wystąpić w odpowiedzi na gorączkę;
  • sinica – może wystąpić w cięższych przypadkach, szczególnie u dzieci; jest oznaką niedotlenienia.

Objawy u dzieci

U dzieci pneumocystoza może manifestować się dodatkowymi objawami, takimi jak:

  • zmniejszenie aktywności – dziecko może nie mieć chęci do zabawy i być ogólnie osłabione;
  • utrata apetytu;
  • zaburzenia oddychania – występuje u dzieci w przypadku zaawansowanej choroby i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Diagnostyka pneumocystozy

Diagnostyka pneumocystozy polega na połączeniu analizy objawów klinicznych z wynikami specjalistycznych badań. Wykorzystuje się w niej badania laboratoryjne oraz obrazowe. RTG klatki piersiowej pozwala na wykrycie charakterystycznych zmian o charakterze mlecznego szkła, szczególnie w zaawansowanych stadiach choroby. Tomografia komputerowa umożliwia precyzyjniejszą ocenę stanu płuc i identyfikację patologicznych zmian. Ważnym elementem diagnostyki jest analiza plwociny w celu wykrycia cyst Pneumocystis jirovecii. Badania krwi, takie jak gazometria, pomagają określić poziom tlenu we krwi i stopień niedotlenienia. W rzadkich przypadkach, dla potwierdzenia diagnozy, przeprowadza się też biopsję płuca.

Leczenie pneumocystozy

Leczenie pneumocystozy jest procesem złożonym i zwykle wymaga hospitalizacji. Główną metodą jest farmakoterapia, w której najczęściej stosuje się kotrimoksazol podawany doustnie lub dożylnie przez około trzy tygodnie. W sytuacjach, gdy pacjent nie toleruje tego leku, możliwe jest zastosowanie alternatywnych środków, takich jak klindamycyna lub pentamidyna. W przypadku niewydolności oddechowej często konieczna okazuje się tlenoterapia, która pomaga poprawić saturację. W ciężkich przypadkach choroby lekarze mogą wprowadzić kortykosteroidy, aby złagodzić stan zapalny i poprawić przebieg leczenia.

Zapobieganie pneumocystozie

Zapobieganie pneumocystozie odgrywa niebagatelną rolę, szczególnie u osób z grupy podwyższonego ryzyka. Pacjenci zakażeni wirusem HIV z poważnym osłabieniem odporności powinni stosować profilaktykę pierwotną, która polega na przyjmowaniu trimetoprimu z sulfametoksazolem aż do momentu odbudowy prawidłowych parametrów immunologicznych. Co więcej, osoby z obniżoną odpornością powinny regularnie poddawać się kontrolom specjalistycznym, gdyż umożliwi to wczesne wykrywanie i leczenie pierwszych objawów choroby.

Pneumocystoza a inne choroby układu oddechowego

Objawy pneumocystozy mogą być mylone z innymi schorzeniami układu oddechowego, co utrudnia postawienie właściwej diagnozy. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić:

  • zapalenie płuc o innej etiologii – może być wywołane przez bakterie lub wirusy, co wymaga innych metod leczenia;
  • gruźlica wymaga szczegółowych badań mikrobiologicznych do potwierdzenia diagnozy;
  • sarkoidoza – choroba zapalna, która może dawać podobne objawy.

Rokowania i długoterminowe skutki pneumocystozy

Rokowania w przypadku pneumocystozy różnią się w zależności od ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz szybkości wdrożenia leczenia. U pacjentów zakażonych HIV ryzyko zgonu wynosi od 10 do 20%, podczas gdy u osób z osłabionym układem odpornościowym, które nie są zakażone HIV, śmiertelność może sięgać nawet 30–50%. Długoterminowe skutki obejmują ryzyko nawrotu choroby, co wymaga stosowania odpowiedniej profilaktyki oraz regularnego monitorowania stanu zdrowia, aby zapobiec kolejnym epizodom.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet brzuszny – badania wskazane do wykonania przy dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego (ból brzucha, uczucie pełności w żołądku, zgaga, nudności, wymioty, utrata apetytu, nieuzasadniony spadek masy ciała, biegunka, niedożywienie, żółtaczka itp.).
  • e-Pakiet dla kobiet w ciąży (infekcyjny) – pakiet obejmuje badania wskazane do wykonania w celu monitorowanie stopnia odporności (statusu serologicznego) ciężarnej na drobnoustroje stanowiące zagrożenie głównie dla płodu (Toksoplasma, wirusy: różyczki, cytomegalii i parwowirozy).
  • e-Pakiet dla kobiet w ciąży (podstawowy) – badania w pakiecie są wskazane do wykonania, w celu określenia ogólnej kondycji ciężarnej i identyfikacji niedomagającego organu lub układu, a jednocześnie określenia nasilenia procesu chorobowego.

Bibliografia

  1. K. Szczecińska, D. Łacina i in., Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis jiroveci u chorego we wczesnym okresie po przeszczepieniu nerki, „Forum Nefrologiczne” 2018, t. 11, nr 2, s. 113–119.
  2. M. Szklarek-Kubicka, I. Kurnatowska, Zakażenie Pneumocystis jiroveci po przeszczepieniu nerki, „Forum Nefrologiczne” 2018, t. 11, nr 2, s. 94–101.
  3. A. Urbańczyk, M. Pogorzała i in., Czynniki ryzyka, obraz kliniczny oraz profilaktyka i leczenie zakażeń Pneumocystis jirovecii u dzieci z chorobami hemato-onkologicznymi: rekomendacje ECIL. Risk factors, clinical picture, prophylaxis and treatment of Pneumocystis jirovecii infections in children with hemato-oncological diseases: ECIL recommendations, „Pediatria Polska” 2015, vol. 90, nr 2, s. 121–129.