Plamy wątrobowe z wątrobą łączy tylko nazwa. Dość niefortunna – trzeba przyznać. Gdy tylko szare, żółte lub brązowe zmiany pojawią się na skórze (zwykle około 40. roku życia), rodzą niepokój o schorzenia organu wewnętrznego. Tymczasem są to plamy soczewicowate starcze, które powstają w wyniku nadmiernej produkcji barwnika skóry przez melanocyty. Same w sobie nie są groźne, ale warto je regularnie kontrolować, ponieważ czasami wykształca się z nich czerniak.

Czym są plamy wątrobowe?

Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, plamy wątrobowe nie mają wiele wspólnego z wątrobą. Nie są objawem zaburzeń pracy organu, jak to ma miejsce w przypadku żółtaczki, kępek żółtych czy hemochromatozy. Są to tzw. plamy starcze, a dokładnie rzecz ujmując – plamy soczewicowate starcze (łac. lentigo senilis). Mają zwykle kolor brązowy, żółty albo szary.

Spotyka się zarówno przebarwienia o średnicy zaledwie 1 cm, jak i znacznie większe, których średnica przekracza kilka centymetrów.[1] Jedne mają regularną formę, a inne nieregularne brzegi. Nie ma tu reguły.

Czerwone plamy na ciele – o czym mogą świadczyć?

Jakie są przyczyny powstawania plam wątrobowych?

Zmiany hiperpigmentacyjne należą do najczęstszych dermatoz. Wynikają zarówno ze zmian w funkcjonowaniu melanocytów (zmienia się metabolizm melanocytów), jak i w mechanizmach je regulujących. 

Plamy wątrobowe pojawiają się na skórze już u osób po 40. roku życia. Zwłaszcza na tych partiach ciała, które są eksponowane na działanie promieniowania słonecznego. Najczęściej więc występują na dłoniach i twarzy oraz dekolcie i ramionach.

Wraz z wiekiem ich liczba się zwiększa. Wynika to ze wzrostu ilości melaniny (barwnika skóry) produkowanej przez melanocyty. Jak do tego dochodzi? Wszystkiemu winne są keratynocyty, czyli komórki naskórka produkujące keratynę, odnawiające jego wierzchnią warstwę. Keratynocyty wydzielają cytokiny ET-1 oraz mSCF, które pobudzają komórki barwnikowe.[2] Tym samym melanocyty aktywują się i wzmagają produkcję melaniny.

Jak wykazały badania, pojawieniu się plam soczewicowatych towarzyszy widoczny wzrost poziomu cytokin ET–1. Dodatkowo wyraźnie podwyższa się też stężenie cytokin mSCF. Jednak to ET-1 mają szczególne znaczenie, ponieważ jednocześnie pobudzają melanocyty do wzmożonej pracy, ale też oddziałują na syntezę DNA. [2]

Próby wątrobowe – na czym polega to badanie?

Co oznacza zmiana koloru oczu na żółty i kiedy szukać pomocy medycznej?

Czy plamy wątrobowe są groźne?

Choć plamy wątrobowe na skórze nie świadczą o schorzeniach wątroby, to nie znaczy, że należy je bagatelizować. Wbrew pozorom zmiany pigmentacyjne to nie tylko defekt estetyczny.

Plamy wątrobowe na ciele wymagają regularnej kontroli u dermatologa. Wszystko dlatego, że ich pojawienie się rodzi ryzyko rozwoju nowotworu złośliwego skóry. Chodzi tu przede wszystkim o czerniaka. Ta forma nowotworowa powstaje w plamach soczewicowatych, w tym także w plamach starczych. Są to czerniaki lentiginalne (ang. lentigo maligna melanoma).[3] 

Nie każde jednak pojawienie się plamy wątrobowej oznacza natychmiast czerniaka. Wręcz przeciwnie – czerniak w diagnostyce wymaga odróżniania od tych dwóch nienowotworowych zmian. Jednakże z plam wątrobowych mogą wykształcić się groźne zmiany.

Dzięki regularnemu badaniu przebarwień będziesz w stanie zareagować w bardzo wczesnym stadium choroby, nim zacznie ona stanowić jakiekolwiek zagrożenie i gdy szanse na wyleczenie sięgają niemal 100%.

Jak wyglądają plamy przy chorej wątrobie?

Plamy wątrobowe na twarzy, dekolcie, ramionach i dłoniach (grzbietowej ich stronie) mają regularne lub nieregularne formy o średnicy 1 cm (i większe). Najczęściej są brązowe, ale czasami mają szary lub żółty odcień.

Zmiany pigmentacyjne są trwałe. Gdy się pojawią, nie ulegają rozjaśnieniu po ograniczeniu ekspozycji ciała na działanie promieniowania słonecznego i mimo stosowania środków z wysokim faktorem SPF chroniących przed niekorzystnym wpływem fal UV.

Natomiast w przypadku chorób wątroby objawy skórne wyglądają nieco inaczej i mogą mieć postać:

  • zażółcenia,
  • przeczosów, czyli ubytków skóry,
  • kępek żółtych, czyli niebolesnych grudek na powiekach,
  • hemachromatozy, czyli szaro-brązowych plam powstających na skutek zaburzenia metabolizmu żelaza,
  • „głowy meduzy”, czyli poszerzenia żył przy pępku,
  • teleangiektazji, czyli sieci popękanych naczyń włosowatych,
  • łuszczącej się i suchej skóry,
  • podbiegnięć krwawych (siniaków),
  • rumienia dłoniowego i podeszwowego.

Jeśli zauważysz u siebie niepokojące zmiany na skórze – zgłoś się do dermatologa. Jeśli uzna on, że mogą mieć związek z chorobami wątroby, skieruje Cię do hepatologa i zleci wykonanie pakietu wątrobowego, który obejmuje:

  • próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP),
  • albuminę,
  • HBS przeciwciała,
  • HCV przeciwciała.

Konieczne może też okazać się wykonanie badania moczu. To dlatego, że przemiany metaboliczne zachodzące na skutek zaburzeń pracy wątroby wpływają na parametry moczu (np. obecność bilirubiny i urobilinogenu).

Jak usunąć plamy wątrobowe?

Plamy wątrobowe na dłoniach, ramionach, dekolcie i twarzy nie znikają samoistnie. Nie znaczy to jednak, że nie jest możliwe ich rozjaśnienie. 

Dużą skuteczność wykazują zabiegi z użyciem promienia lasera o długości fali 532 nm (fala zielona).[4] Podczas ich wykonywania komórki pigmentacyjne są ogrzewane i rozbijane, co doprowadza do redukcji przebarwienia. Zwykle konieczne jest wykonanie od dwóch do trzech zabiegów, aby wyraźnie rozjaśnić plamę starczą.

Najnowocześniejszą technologią redukcji plam wątrobowych jest plazma (zabieg plasmage). Dzięki emisji strumienia dodatnich jonów i elektronów (o tożsamej liczbie ładunków) powstaje wysokie napięcia między skórą a igłą urządzenia emitującego plazmę. W efekcie odparowuje naskórek i dochodzi do jego odbudowy.[5]

W redukcji przebarwień skuteczne są też peelingi chemiczne (z użyciem kwasów), mikrodermabrazja i krioterapia.

Jednak nie tylko zabiegi pozwalają na redukcję plam wątrobowych na rękach, ramionach, nogach i twarzy. Do rozjaśniania przebarwień można zastosować preparaty zawierające:[2]

  • hydrochinon (1,4 dihydroksybenzen),
  • arbutynę (glukozyd hydrochinonu),
  • kwasy (kojowy, elagowy, azelainowy, tiokowy, askorbinowy, alfa-hydroksykwasy, trichlorooctowy, traneksamowy, ferulowy),
  • aloesynę – związek znajduje się w liściach aloesu,
  • ekstrakt z morwy,
  • wyciąg z korzenia lukrecji,
  • niacynamid,
  • soję,
  • mekwinol (4-hydroksyanizol),
  • nasiona ostropestu plamistego,
  • retinoidy.

Badania profilaktyczne kobiet po 40 roku życia

Jak zdiagnozować chorą wątrobę?

Bibliografia

  1. M. Engler-Jastrzębska, A. Kamm, Molekularne podstawy pigmentacji skóry. Etiologia i profilaktyka hiperpigmentacji, „Kosmetologia Estetyczna” 2019, vol. 8, nr 3, s. 275–284.
  2. A. Sadowska, A. Kamm, Sposoby zapobiegania i niwelowania hiperpigmentacji skóry twarzy w gabinecie kosmetologicznym. Ocena aktualnego stanu wiedzy społeczeństwa, „Kosmetologia Estetyczna” 2020, vol. 9, nr 4, s. 363–382.
  3. P. Rutkowski, P. Wysocki, A. Nasierowska-Guttmejer i in., Cutaneous melanomas, „Oncology in Clinical Practice” 2017, nr 13, s. 241–258.
  4. L. Pokora, Wiązki światła laserów i lamp IPL w kosmetologii i medycynie estetycznej, „Kosmetologia Estetyczna” 2015, vol. 4, nr 6, s. 565–568.
  5. G. Osika, A. Wesołowska, Niechirurgiczne metody opóźniające procesy starzenia się skóry, „Farmacja Polska” 2020, nr 76 (2), s. 110–117.
  6. J. Drukała, S. Bobis i in., Molekularne podłoże zaburzeń pigmentacji w chorobach skóry, „Przegląd Lekarski” 2009, t. 66, nr 3, s. 145–149.