Pierwsza wizyta u ginekologa budzi w nastolatkach niemały stres. To zrozumiałe. Tymczasem atmosfera, w jakiej przebiegnie konsultacja, może rzutować na późniejszy stosunek do wizyt profilaktycznych. Z nich, jak pokazują statystyki, korzysta zaledwie 61% dorosłych kobiet. Rozmowa z nastolatką na temat przebiegu konsultacji może nie tylko zmniejszyć jej lęk, ale też zredukować nieco zawstydzenie. To zbuduje zaufanie do specjalisty i zachęci do regularnego dbania o zdrowie w przyszłości.

Kiedy jest pora na pierwszą wizytę u ginekologa?

Zgodnie ze Stanowiskiem Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego pierwszą wizytę u lekarza ginekologa powinno się odbyć pomiędzy 12. a 15. rokiem życia. Termin ten pokrywa się z pierwszą miesiączką. Tak wczesne umówienie dziewczynki na konsultację pozwoli lekarzowi ocenić prawidłowość cyklu menstruacyjnego. Możliwe będzie też wówczas zaplanowanie szczepienia przeciw wirusowi HPV. Może ono zostać podane dziecku po 9. roku życia, dzięki czemu ochroni je przed najbardziej onkogennymi typami wirusa (16. i 18.), odpowiedzialnymi za rozwój raka szyjki macicy i zmian przednowotworowych w tym obrębie.

Niekiedy pierwsza wizyta u ginekologa musi odbyć się przed 12. rokiem życia. Wskazaniami do wcześniejszej konsultacji są:

  • krwawienia z dróg rodnych o niejasnym podłożu,
  • bóle brzucha i podbrzusza,
  • urazy w obrębie narządów płciowych i miednicy mniejszej,
  • wady rozwoju narządów płciowych,
  • infekcje intymne,
  • podejrzenie wykorzystywania seksualnego.

Planując pierwszą wizytę dziecka u lekarza, wybierz specjalistę ginekologa dziecięcego. Warto, aby była to kobieta. Jest to konsultacja wyjątkowo wstydliwa. Możliwość porozmawiania z kobietą może nieco zredukować stres i pozwoli nastolatce swobodniej rozmawiać i zadawać pytania dotyczące cyklu miesiączkowego, metod antykoncepcji i planu regularnych wizyt profilaktycznych.

Jak przygotować nastolatkę do pierwszej wizyty u ginekologa?

Pierwsza profilaktyczna wizyta u ginekologa służy przede wszystkim edukacji. Lekarz opowie o tym, jak powinny wyglądać prawidłowe cykle miesiączkowe, co powinno być sygnałem do konsultacji (np. grudkowate upławy) i jak dbać o higienę, aby uchronić się przed infekcjami intymnymi.

Lekarz nie zawsze wykonuje badanie ginekologiczne podczas pierwszej wizyty. Wszystko po to, aby nie dostarczać dziecku nadmiaru stresu, jeśli nie jest to konieczne. Z pewnością jednak będzie chciał obejrzeć narządy płciowe, jeśli nastolatka zgłasza jakiekolwiek nieprawidłowości (np. ból, dyskomfort).

Przed pierwszą wizytą u ginekologa bardzo ważna jest rozmowa z dzieckiem na temat przebiegu spotkania. Wytłumacz, czym zajmuje się ginekolog i jakie badania może zechcieć wykonać lub zlecić.

Nastolatka ma prawo wstydzić się rozmowy na tematy intymne i tym bardziej badania ginekologicznego. Wyjaśnij jej, że ginekolog jest takim samym specjalistą jak okulista czy ortopeda. Jego zadaniem jest wyłącznie zdiagnozowanie kondycji zdrowotnej kobiety i w razie stwierdzenia nieprawidłowości podjęcie decyzji o metodzie leczenia.

Uprzedź, że do badania konieczne jest zdjęcie wyłącznie ubrań od pasa w dół, a nie z całego ciała. Dziewczynka nie musi przygotowywać się do badania na oczach lekarza, tak jak nie muszą tego robić dorosłe kobiety. Będzie mogła przebrać się za parawanem lub w osobnym pomieszczeniu i osłonić się jednorazową spódniczką. Dzięki temu nie będzie czuła się naga, co zredukuje nieco zawstydzenie.

Niedoceniana higiena intymna – jak niedostateczna dbałość o higienę może prowadzić do różnych chorób w tym zapalenia pęcherza

Wyjątkowe zasady pierwszej wizyty u ginekologa

Pierwsza wizyta ginekologiczna nastolatki powinna odbyć się w obecności rodzica lub opiekuna ustawowego. Ma ona jednak prawo do pozostania sam na sam z ginekologiem podczas badania. Jeśli nie wyrazisz na to zgody, fakt ten odnotowany zostanie w dokumentacji medycznej, a badanie lekarz przeprowadzi w Twojej obecności.

Co ważne, u nastolatki poniżej 16. roku życia bez Twojej zgody (jako opiekuna prawnego lub rodzica) nie mogą być wykonane żadne badania ani przeprowadzona diagnostyka. Przepisanie pigułek antykoncepcyjnych również będzie wymagać Twojej akceptacji. Właśnie dlatego tak ważna jest rozmowa z dzieckiem jeszcze przed wizytą. Nie może ono mieć poczucia, że cokolwiek odbywa się poza jego kontrolą i nie ma prawa o niczym decydować. Jakiekolwiek nieporozumienie w tej kwestii może rzutować na późniejszą niechęć do badań profilaktycznych i unikanie ich.

Jak przebiega pierwsza wizyta u ginekologa?

Pierwsza wizyta u ginekologa, podobnie jak wszystkie późniejsze konsultacje, rozpoczyna się od wywiadu z nastolatką i z Tobą jako jej rodzicem lub opiekunem prawnym. Lekarz będzie chciał poznać powód wizyty oraz usłyszeć, czy dziecku towarzyszą jakieś dolegliwości intymne. Istotne będą także informacje dotyczące:

  • daty pierwszej miesiączki,
  • daty ostatniej miesiączki,
  • wyglądu miesiączek i przebiegu cyklu miesiączkowego,
  • przebiegu rozwoju płciowego,
  • dotychczasowej aktywności seksualnej,
  • stosowanej antykoncepcji.

Lekarz nie będzie pytał wyłącznie o rozwój płciowy dziecka. Może chcieć uzyskać informacje na temat chorób niezwiązanych ze sferą intymną. Mało tego! Ginekolog może zapytać o choroby występujące w rodzinie, zwłaszcza te związane z układem sercowo-naczyniowym i endokrynnym, a także z metabolizmem, otyłością i nowotworami.

Spodziewaj się pytań o rozwój nastolatki… na etapie życia płodowego i noworodkowego. Cenne mogą okazać się też informacje o przebiegu samej ciąży. 

Po wywiadzie lekarz wykona badanie ogólne. Ta część diagnostyki nie powinna być niekomfortowa. Obejmuje analizę rozwoju fizycznego (np. BMI, budowy ciała, wad rozwojowych), ocenę typu owłosienia, a także określenie stadium rozwoju płciowego. Lekarz może też zbadać skórę dziecka, jeśli będzie miał podejrzenia, że jest ono ofiarą przemocy.

Badanie ginekologiczne ze względu na to, że budzi duże zawstydzenie, może być wykonane na fotelu ginekologicznym albo na kolanach rodzica. Ważne, aby nastolatka przyjęła taką pozycję, która pozwoli lekarzowi ocenić zewnętrzne narządy płciowe oraz charakter wydzieliny. Jeśli śluz będzie miał nienaturalną konsystencję lub zapach – ginekolog może pobrać próbkę i przekazać ją do analizy laboratoryjnej.

Aby ocenić narządy rodne u dziewcząt nieaktywnych seksualnie, lekarz może wykonać badanie przez odbyt. Tylko w uzasadnionych przypadkach (np. przy krwawieniach o niejasnym podłożu) sięgnie po waginoskop lub najmniejszy dostępny wziernik dziewiczy typu „Z” do badania przez pochwę, dzięki któremu nie naruszy struktury błony dziewiczej.

Na koniec lekarz wykona USG, aby:

  • ocenić rozwój narządów płciowych,
  • określić grubość endometrium,
  • sprawdzić wielkość i liczebność pęcherzyków jajnikowych,
  • wykluczyć obecność guzów czy torbieli.

Podczas pierwszej wizyty lekarz może wykryć nieprawidłowości wymagające dalszej diagnostyki. Mogą być to m.in. nieprawidłowości hormonalne i nowotworowe. Wczesne wykrycie patologii i rozpoczęcie leczenia sprawi, że dziecko nie będzie odczuwać negatywnych ich konsekwencji. W przypadku dziewcząt aktywnych seksualnie warto wykupić pakiet badań intymnych, które pozwolą wykluczyć choroby przenoszone drogą płciowe. W razie ich potwierdzenia możliwe będzie szybkie wdrożenie leczenia i powstrzymanie zakażania partnerów.

Opryszczka narządów płciowych – jak ją rozpoznać, jak przebiega jej leczenie

Skąpa miesiączka – przyczyny i potencjalne powiązania z zaburzeniami hormonalnymi

Cytologia – na czym polega badanie i jak się do niego przygotować?

Badania profilaktyczne kobiet po 40 roku życia

Bibliografia

    1. V. Skrzypulec-Plinta, A. Drosdzol-Cop, Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Pierwsza wizyta osoby małoletniej u lekarza ginekologa, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2016, t. 1, nr 2, s. 83–85.
    2. Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące szczepienia przeciwko zakażeniom HPV, „Ginekologia Polska” 2009, nr 80, s. 139–146.
    3. Interpelacja nr 33315 do ministra zdrowia w sprawie wprowadzenia obowiązku szczepień przeciwko HPV dla dziewcząt i młodych kobiet oraz chłopców i młodych mężczyzn, https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=CEADGG, dostęp: 23.05.2023 r.