Osutka polekowa to reakcja alergiczna organizmu na przyjmowane leki, która manifestuje się poprzez zmiany skórne i zmiany w obrębie błon śluzowych. W dermatologii wymienia się różne rodzaje osutek polekowych, takie jak osutka plamisto-grudkowa czy rumień trwały. Jakie są objawy osutki oraz jakie metody leczenia są stosowane w przypadku tej alergicznej reakcji?

Osutka polekowa – czym jest?

Osutka polekowa jest terminem używanym w dermatologii do określenia zmian skórnych lub zmian w obrębie błon śluzowych, które pojawiają się jako reakcja alergiczna na przyjmowane leki. Występowanie osutki polekowej zazwyczaj ma miejsce po około 1-2 tygodniach stosowania danej substancji leczniczej. Objawy mogą różnić się w zależności od rodzaju przyjmowanego środka.

Osutka polekowa – rodzaje

Osutka może przybierać różne formy, w zależności od przyczyny i charakterystyki zmian skórnych. Oto niektóre z najczęstszych jej rodzajów:

  • osutka plamista – charakteryzuje się występowaniem plam na skórze, które mogą mieć różne rozmiary i kształty;
  • osutka grudkowa – objawia się występowaniem grudek na skórze, które mogą być bolesne lub swędzące;
  • osutka pęcherzowa – charakteryzuje się pojawieniem się pęcherzyków na skórze, które mogą pękać i tworzyć owrzodzenia. Przykładem osutki pęcherzowej jest rumień wielopostaciowy;
  • osutka krostkowa – przejawia się występowaniem krostek na skórze, które mogą być bolesne. 

Ważne jest, aby zauważyć, że niektóre rodzaje osutek mogą być objawem innych chorób, takich jak choroby autoimmunologiczne czy infekcje wirusowe. Dlatego ważne jest przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki, aby ustalić przyczynę i rodzaj osutki.

Objawy osutek polekowych

Osutki polekowe mogą przybierać różne formy i dają różne objawy. Są one zależne od rodzaju leku, który został przyjęty. Wśród osutek polekowych wymienia się:

  • osutkę palmisto-grudkową – najczęstsza z osutek polekowych. Może występować zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci, najczęściej jako reakcja na stosowanie antybiotyków,
  • rumień trwały – najczęściej manifestuje się w postaci pojedynczego wykwitu o brunatnym zabarwieniu. Ten rodzaj osutki polekowej jest zwykle wywoływany przez barbiturany, kwas acetylosalicylowy, aminofenazon i sulfonamidy. Odstawienie leku, który jest odpowiedzialny za wystąpienie objawów, prowadzi zazwyczaj do cofnięcia się zmian;
  • rumień wielopostaciowy – charakteryzuje się pojawieniem rumienia, pęcherzy lub nadżerek na błonach śluzowych jamy ustnej, oczu, narządów płciowych oraz na skórze. Towarzyszy mu gorączka i bóle stawowe. Leki związane z wystąpieniem tej formy osutki polekowej to m.in. sulfonamidy, barbiturany oraz penicylina. W terapii stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum działania w połączeniu z lekami odczulającymi, takimi jak wapń;
  • rumień guzowaty – pojawiają się guzy, zazwyczaj na podudziach. Mogą być bolesne. Początkowo są czerwone, ale mogą zmieniać barwę na sinobrunatną. Towarzyszy im często również ból stawów i podwyższona temperatura ciała. Najczęstszą przyczyną tego rodzaju osutki polekowej jest stosowanie sulfonamidów lub penicyliny. Odstawienie leku odpowiedzialnego za reakcję zwykle prowadzi do poprawy stanu chorego;
  • zmiany krwotoczne – osutki polekowe mogą prowadzić do wylewów krwawych do skóry. Są wywołane przez tiazydy, złoto, sulfonamidy, allopurinol, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz pochodne penicyliny. Leczenie opiera się na stosowaniu kortykosteroidów w połączeniu z lekami immunosupresyjnymi;
  • jodzica – to rodzaj osutki polekowej, która występuje w wyniku długotrwałego zażywania niewielkich dawek jodu. Może przybierać postać pokrzywki, pęcherzy krwotocznych oraz grudek i krostek, przypominających zmiany występujące w trądziku. U osób uczulonych podanie radiologicznego środka kontrastującego może wywołać bardzo poważne reakcje, prowadzące nawet do śmierci;
  • bromica – jest to schorzenie powstające w wyniku stosowania bromku. Charakteryzuje się występowaniem zmian trądzikopodobnych i bujających.

Leczenie osutek polekowych

Leczenie osutek polekowych polega głównie na odstawieniu leku odpowiedzialnego za wystąpienie objawów. W przypadku łagodnych objawów może być to jedyna interwencja. W przypadku cięższych  trzeba stosować leki przeciwhistaminowe, immunosupresyjne lub kortykosteroidy. W niektórych przypadkach, gdy osutka polekowa jest bardzo nasilona i prowadzi do poważnych powikłań, konieczna może być hospitalizacja i podawanie płynów wieloelektrolitowych oraz osocza.

Badania, które warto wykonać:

e-Pakiet badanie niedoboru witamin i minerałów – wskazany w przypadku podejrzenia niedoborów witamin lub składników mineralnych objawiających się np. spadkiem odporności, anemią, drżeniem lub osłabieniem mięśni, zaburzeniami neurologicznymi, osteoporozą, pogorszeniem stanu skóry i włosów, w monitorowaniu efektów suplementacji witaminami lub składnikami mineralnymi i do oceny ogólnego stanu zdrowia;

e-Pakiet ALEX 2: molekularna diagnostyka alergii IgE-zależnej – analiza wyników ułatwia lekarzowi wybór optymalnej ścieżki terapeutycznej – odczulania bądź eliminacji kontaktu z danym alergenem;

e-Pakiet alergiczny – pozwala na rozpoznanie alergii w przypadkach objawów nietypowych i

potwierdzenie podejrzenia alergii w przypadku objawów typowych; pakiet zalecany jest dla osób dorosłych i dzieci, będących w trakcie diagnostyki alergii lub planujących rozpoczęcie diagnostyki.

e-Pakiet alergiczny z konsultacją – zawiera następujące badania: morfologię krwi, IgE całkowite i panel pediatryczny (28 alergenów).

Bibliografia

  1. J. Narbutt, Choroby alergiczne skóry w praktyce lekarza rodzinnego, EDRA URBAN & PARTNER, Wrocław 2021.
  2. S. Jabłońska, S.Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2008.
  3. B.A. Cohen, Dermatologia Pediatryczna, wydanie II, Wrocław 2006.