Opryszczka jamy ustnej wywoływana jest przez wirus Herpes simplex typu 1 (HSV-1), który pozostaje w organizmie na zawsze po pierwszym zakażeniu. Chociaż wielu ludzi może być nosicielami wirusa, nie zawsze dochodzi do rozwoju objawów choroby. Jednak kiedy wirus się reaktywuje, może to prowadzić do bolesnych i uciążliwych zmian w obrębie jamy ustnej. Rozpoznanie opryszczki we wczesnym stadium jest niezbędne, aby zapobiec powikłaniom i złagodzić odczuwane dolegliwości.
Czym jest opryszczka jamy ustnej?
Opryszczka jamy ustnej, określana również jako opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, to zakażenie wywołane przez wirus Herpes simplex typu 1 (HSV-1). Ten sam wirus odpowiedzialny jest za powstawanie opryszczki wargowej, czyli tzw. zimna na ustach. Jednak w przypadku opryszczki jamy ustnej zmiany chorobowe lokalizują się wewnątrz ust, na języku, podniebieniu czy dziąsłach.
Wirus HSV-1 ma zdolność do wnikania w komórki nerwowe i pozostawania w stanie uśpienia w organizmie przez całe życie nosiciela. W sprzyjających warunkach (np. przy obniżeniu odporności, infekcji, w stresie) jest w stanie się reaktywować, wywołując nawrót choroby. Dlatego też opryszczka jamy ustnej może nawracać.
Jak dochodzi do zakażenia wirusem opryszczki?
Główną drogą transmisji wirusa HSV-1 odpowiedzialnego za opryszczkę jamy ustnej jest bezpośredni kontakt z osobą chorą. Wirus znajduje się w wydzielinach, takich jak ślina czy płyn z pękających pęcherzyków, i może być przenoszony poprzez pocałunki, korzystanie z tych samych naczyń, sztućców czy szczoteczek do zębów. Zarazić się można też w wyniku kontaktu z przedmiotami, które wcześniej zetknęły się z wydzielinami osoby chorej. Warto podkreślić, że nawet osoby, u których nie występują widoczne objawy, mogą być nosicielami wirusa i przenosić go na innych.
Objawy opryszczki jamy ustnej
Objawy opryszczki jamy ustnej mogą się różnić w zależności od tego, czy jest to pierwotne zakażenie, czy też nawrót choroby. Pierwotna infekcja, chociaż występuje u zaledwie 10% osób, może przebiegać dość ciężko i objawiać się ogólnymi dolegliwościami.
Najczęstsze objawy opryszczki jamy ustnej to:
- gorączka, osłabienie, bóle mięśni i stawów;
- powiększenie węzłów chłonnych;
- trudności w połykaniu, brak apetytu;
- obecność bolesnych pęcherzyków na języku, podniebieniu, policzkach lub dziąsłach;
- pękanie pęcherzyków i powstawanie nadżerek lub owrzodzeń w jamie ustnej.
U dzieci pierwsze zakażenie często objawia się ostrym zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej i dziąseł, z rozległymi zmianami pęcherzykowymi. Jednak nawroty opryszczki jamy ustnej mają zwykle łagodniejszy przebieg, ograniczając się do powstawania pęcherzyków i nadżerek w obrębie jamy ustnej. Często pojawiają się one w tych samych miejscach, co przy poprzednich epizodach choroby.
Czynniki ryzyka i przyczyny nawrotów
Wirus HSV-1 pozostaje w organizmie nosiciela przez całe życie, dlatego też opryszczka jamy ustnej może pojawiać się nawrotowo. Do czynników sprzyjających reaktywacji wirusa i nawrotom choroby należą:
- stres;
- infekcje górnych dróg oddechowych;
- ekspozycja na promieniowanie UV;
- menstruacja;
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych;
- urazy w obrębie jamy ustnej.
Diagnostyka opryszczki jamy ustnej
Rozpoznanie opryszczki jamy ustnej opiera się przede wszystkim na badaniu fizykalnym i zebraniu wywiadu od pacjenta. Lekarz zwykle bez trudu identyfikuje charakterystyczne zmiany pęcherzykowe w obrębie jamy ustnej. W razie wątpliwości diagnostycznych lub konieczności potwierdzenia rozpoznania, lekarz może zalecić wykonanie dodatkowych badań, takich jak:
- wymaz z pęcherzyków na badanie wirusologiczne;
- test serologiczny na obecność przeciwciał IgM i IgG przeciwko wirusowi HSV-1;
- badanie immunofluorescencyjne płynu z pęcherzyków.
Należy pamiętać, że objawy opryszczki jamy ustnej mogą przypominać inne choroby, np. afty, liszaj płaski. Dlatego prawidłowa diagnoza jest niezbędna, aby wdrożyć odpowiednie leczenie.
Zapobieganie nawrotom opryszczki jamy ustnej
Ponieważ wirus HSV-1 pozostaje w organizmie nosiciela na zawsze, całkowite wyleczenie zakażenia nie jest możliwe. Jednak można podjąć działania, które ograniczą ryzyko nawrotów choroby. Ważne jest przede wszystkim unikanie kontaktu z osobami chorymi na opryszczkę, zwłaszcza w okresie aktywności wirusa. Warto też zadbać o higienę jamy ustne i regularnie myć zęby, niklować przestrzenie między nimi oraz stosować płyn do higieny jamy ustnej. Gdy przebywasz na słońcu, nakładaj pomadkę ochronną z filtrem UV. Wszystko to powinno zmniejszyć ryzyko nawrotu infekcji.
Nie zapomnij też o dbaniu o swoją odporność. Stosuj dobrze zbilansowaną dietę, nie rezygnuj z umiarkowanej aktywności fizycznej i redukuj stres poprzez techniki relaksacyjne.
Badania, które warto wykonać:
- e-Pakiet intymny – pakiet wskazany do wykonania w diagnostyce najbardziej rozpowszechnionych chorób przenoszonych drogą płciową, w tym opryszczki jamy ustnej.
- e-Pakiet dla kobiet w ciąży (infekcyjny) – badania w pakiecie są wskazane do wykonania w celu monitorowanie stopnia odporności (statusu serologicznego) ciężarnej na drobnoustroje stanowiące zagrożenie głównie dla płodu.
- e-Pakiet Trzy kroki do zdrowia: premium – pakiet obejmuje badania zalecane do wykonania w celu profilaktycznego kontrolowania stanu zdrowia.
- e-Pakiet uzupełniający: odporność – pakiet badań obejmuje ocenę stężenia witaminy D oraz stężenia przeciwciał IgG, w celu oceny podłoża nawracających infekcji.
Bibliografia
- Hans-Peter Mueller, Periodontologia, tłum. R. Górska, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
- B. Szramka, M. J. Kowalczyk, i in., Szczepionka w profilaktyce i leczeniu zakażeń opryszczki, „Postępy Dermatologii i Alergologii” 2008, t. XXV, nr 5, s. 235–238.
- W. Leśniak, A. Doboszyńska Anna, Problemy stomatologiczne u pacjentów z uogólnioną chorobą nowotworową, „Medycyna Paliatywna” 2011, vol. 3, nr 2, s. 76–80.
