Puchnięcie palców to objaw, który może wystąpić w wyniku wielu czynników, od prozaicznego zmęczenia po poważniejsze problemy zdrowotne. Chociaż w wielu przypadkach obrzęk jest przejściowy, w niektórych sytuacjach może stanowić sygnał ostrzegawczy o poważniejszych schorzeniach, np. chorobie układu krążenia, niewydolności nerek, zaburzeniach hormonalnych czy chorobach autoimmunologicznych. Właściwa diagnoza i szybkie podjęcie odpowiednich działań są ważne, aby zapobiec pogłębianiu się problemu i poprawić ogólny stan zdrowia.

Jakie są możliwe przyczyny puchnięcia palców?

Puchnięcie palców, w zależności od towarzyszących objawów, może być wynikiem niegroźnych czynników jak przeciążenie fizyczne, ale także sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne, które wymagają konsultacji z lekarzem.

Zaburzona gospodarka wodno-elektrolitowa

Problemy z gospodarką wodno-elektrolitową organizmu mogą prowadzić do zatrzymywania wody w tkankach, co skutkuje obrzękiem, w tym puchnięciem palców. Gospodarka wodno-elektrolitowa to mechanizm, w którym organizm reguluje poziom wody oraz elektrolitów (takich jak sód, potas i magnez) w tkankach i płynach ustrojowych. Kiedy równowaga ta zostaje zaburzona, dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynów w organizmie, co objawia się opuchlizną. Nadmierna konsumpcja soli jest jedną z głównych przyczyn zaburzeń w tej gospodarce. 

Zaburzenia metaboliczne

Zaburzenia w wydalaniu wody mogą także prowadzić do obrzęków, zwłaszcza w przypadkach problemów zdrowotnych, które zakłócają naturalne mechanizmy usuwania nadmiaru płynów z organizmu. Jednym z takich zaburzeń są problemy metaboliczne, a szczególnie cukrzyca. U osób z cukrzycą, szczególnie niewyrównaną, dochodzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi, co sprzyja uszkodzeniu drobnych naczyń krwionośnych (mikroangiopatii) i zaburzeniom w funkcjonowaniu nerek. Nerki są odpowiedzialne za usuwanie nadmiaru płynów i produktów przemiany materii, w tym sodu. Kiedy ich praca jest zaburzona, woda nie jest skutecznie wydalana z organizmu, co prowadzi do retencji płynów i powstawania obrzęków.

Choroby układu krążenia

Niewydolność serca, żylaki oraz miażdżyca to poważne choroby układu krążenia, które mogą prowadzić do puchnięcia nóg, w tym palców stóp. W przypadku niewydolności serca traci ono zdolność do skutecznego pompowania krwi do wszystkich tkanek organizmu, co prowadzi do zaburzeń przepływu krwi. W wyniku tego procesu krew nie krąży prawidłowo, a płyny zaczynają gromadzić się w tkankach, szczególnie w dolnych kończynach.

W przypadku żylaków, zaburzenia w krążeniu krwi w żyłach prowadzą do poszerzenia naczyń krwionośnych, co skutkuje ich niewłaściwą funkcją i zastoju krwi w kończynach dolnych. Z kolei miażdżyca, czyli stwardnienie i zwężenie tętnic, ogranicza przepływ krwi, co również prowadzi do gromadzenia się płynów i może potęgować puchnięcie nie tylko palców, ale całych nóg.

Ciąża i zmiany hormonalne

Puchnięcie palców jest częstym objawem w czasie ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze, kiedy organizm kobiety zatrzymuje większą ilość wody, a zmiany hormonalne wpływają na funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Obrzęk dłoni i palców jest jednym z naturalnych objawów tego stanu i zwykle ustępuje po porodzie.

Podobne objawy mogą wystąpić również w trakcie menopauzy, kiedy dochodzi do spadku poziomu hormonów płciowych, co zaburza równowagę wodno-elektrolitową organizmu. 

Nadczynność tarczycy, czyli zbyt duża produkcja hormonów tarczycy, może również prowadzić do puchnięcia palców. 

Przeciążenie fizyczne i urazy

Często puchnące palce są wynikiem przeciążenia fizycznego. Długotrwałe pisanie na klawiaturze, trzymanie przedmiotów w jednej pozycji lub urazy mechaniczne, np. uderzenia, sprzyjają powstawaniu opuchlizny. Przeciążenie mięśni prowadzi do ich napięcia, a w konsekwencji zaburzenia krążenia krwi, co sprzyja gromadzeniu się płynów w kończynach, szczególnie w palcach.

Choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne to grupa schorzeń, w których układ odpornościowy atakuje własne tkanki organizmu. Jednym z przykładów jest reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), które może prowadzić do obrzęku palców. W wyniku procesów zapalnych w stawach układ odpornościowy uszkadza błonę maziową, co powoduje stan zapalny i opuchliznę stawów, w tym tych w palcach. Obrzęki są często bolesne, mogą powodować sztywność oraz ograniczać ruchomość palców, co utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Dna moczanowa

Kwas moczowy jest odpowiedzialny za puchnięcie palców w przypadku dny moczanowej – choroby metabolicznej, która wynika z nadmiernego gromadzenia się kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy powstaje w organizmie w wyniku metabolizmu puryn, które są składnikami niektórych pokarmów, np. czerwonego mięsa, owoców morza czy alkoholu. W zdrowym organizmie kwas moczowy jest wydalany przez nerki, jednak gdy poziom tego kwasu we krwi jest zbyt wysoki (hiperurykemia), może dojść do jego krystalizacji, zwłaszcza w stawach.

Te kryształy kwasu powodują stan zapalny w stawach, prowadząc do objawów takich jak ból, zaczerwienienie, zatrzymanie płynów oraz opuchlizna, szczególnie w palcach, stawach dłoni czy stóp. W przypadku dny moczanowej obrzęk palców jest jednym z najczęstszych objawów, a ataki zapalne są wyjątkowo bolesne.

Diagnostyka w przypadku opuchniętych palców

Aby skutecznie zdiagnozować przyczynę obrzęku, niezbędne jest przeprowadzenie odpowiednich badań diagnostycznych. Testy, które mogą pomóc w ustaleniu źródła problemu, to m.in.:

  • badania krwi, w tym morfologia, CRP (białko C-reaktywne), które może wskazać na obecność stanu zapalnego, oraz poziom glukozy, szczególnie jeśli podejrzewa się cukrzycę;
  • USG naczyń krwionośnych (badanie Dopplera) – do oceny stanu żył i tętnic, co jest szczególnie przydatne w przypadku podejrzenia żylaków lub miażdżycy;
  • badania nerek, poziomu kreatyniny oraz badanie moczu – wykonywane w diagnostyce niewydolności nerek, która może prowadzić do zatrzymywania płynów.

Jak leczyć opuchliznę palców?

W zależności od przyczyny leczenie może obejmować zmiany w stylu życia, leczenie farmakologiczne lub terapie wspomagające. W ramach zmian w stylu życia ważne jest zwiększenie aktywności fizycznej, szczególnie ćwiczeń aerobowych, które poprawiają krążenie i pomagają w redukcji obrzęków. Unikanie długotrwałego stania lub siedzenia również sprzyja prawidłowemu przepływowi krwi, zapobiegając gromadzeniu się płynów w kończynach.

W leczeniu farmakologicznym, w przypadku obrzęków związanych z zapaleniem stawów, lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwzapalnych, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). W przypadkach zatrzymywania wody w organizmie szczególnie związanych z problemami z nerkami, pomocne będą diuretyki, które wspierają wydalanie nadmiaru płynów, ale ich przyjmowanie powinno odbywać się z zalecenia lekarza.

Terapie wspomagające obejmują noszenie odpowiedniego obuwia. W przypadku puchnących stóp i palców, szczególnie u osób z problemami z krążeniem, wygodne obuwie znacząco poprawia komfort i zmniejsza obrzęki. Stosowanie kompresji, np. rajstop uciskowych lub bandaży również wspomaga krążenie i pomaga w redukcji obrzęków.

Jakie badania warto wykonać:

  • e-Pakiet profilaktyczny podstawowy – zawiera badania takie jak morfologia krwi, CRP ilościowo, glukoza i lipidogram. Pakiet ten pozwala na ogólną ocenę kondycji zdrowia, w tym wykrycie problemów metabolicznych, które mogą prowadzić do obrzęków.
  • e-Pakiet sercowy – przeznaczony do diagnostyki chorób układu krążenia, takich jak niewydolność serca czy miażdżyca. Zawiera badania, które pomagają ocenić stan zdrowia serca i układu krążenia, w tym poziom lipidogram i hs Troponinę I.
  • e-Pakiet nerkowy – w przypadku podejrzenia problemów z nerkami, które mogą prowadzić do zatrzymywania płynów w organizmie. Zawiera badanie ogólne moczu, poziomu kreatyniny, mocznika, kwasu moczowego i wskaźnik albumina/kreatynina w moczu (ACR), które pozwalają ocenić funkcjonowanie nerek.
  • e-Pakiet reumatologiczny – umożliwia wstępną diagnostykę chorób reumatologicznych i ocenę stanu zapalnego w organizmie, zawiera takie badania jak: morfologia krwi, OB, kwas moczowy, CRP, ASO, RF, anty CCP, PPJ (ANA1) met. IIF – test przesiewowy.

Bibliografia

  1. M. Dobrowolski, R. Dąbrowski, Obrzęki z przyczyn kardiologicznych i ich leczenie, „Lekarz POZ” 2019, nr 1, s. 11–16.
  2. Z. Guła, M. Korkosz, Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow [dostęp: 18.04.2025].
  3. A. Koirala, N. Pourafshar, A. Daneshmand, C. Wilcox, S. Sudha Mannemuddhu, N. Arora, Etiology and management of edema: a review, „Advances in Kidney Disease and Health” 2023, tom 30, nr 2, s. 110–123, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2949813922000271 [dostęp: 18.04.2025].