Biegunka tłuszczowa może być symptomem poważniejszych schorzeń przewodu pokarmowego. Jej wystąpienie jest sygnałem alarmowym, który wymaga dokładnej diagnozy. Zrozumienie, jak wygląda biegunka tłuszczowa, jakie są jej przyczyny oraz jak ją skutecznie zdiagnozować i leczyć podłoże tego objawu, daje szansę na zachowanie dobrego zdrowia i uniknięcie powikłań. Przyjrzyj się bliżej temu problemowi.

Czym jest biegunka tłuszczowa?

Biegunka tłuszczowa, określana również jako steatorrhoea, to szczególny rodzaj biegunki, która ma zwykle charakter przewlekły (trwa dłużej niż cztery tygodnie). W jej przebiegu pacjent oddaje stosunkowo częste, luźne, płynne lub półpłynne stolce, zawierające nadmierną ilość niestrawionego tłuszczu. Ten charakterystyczny stolec tłuszczowy wyróżnia się jasnym kolorem, połyskliwą, mazistą konsystencją, a także nieprzyjemnym, gnilnym zapachem.

Biegunka tłuszczowa nie jest samodzielną chorobą, tylko objawem, który może sygnalizować szereg poważnych schorzeń przewodu pokarmowego, takich jak niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki, celiakia, choroby wątroby czy zespół rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim. 

Czym się charakteryzuje biegunka tłuszczowa?

O biegunce tłuszczowej może być mowa, gdy luźne, płynne lub półpłynne stolce pojawiają się co najmniej trzy razy dziennie. Mają jasny, żółtawy albo pomarańczowy kolor i błyszczą.  Do tego ich zapach jest bardzo nieprzyjemny, wręcz gnilny. Ciężko też spłukać taki stolec w toalecie, ponieważ ma mazistą konsystencję i przywiera do ceramiki.

Ponadto biegunce tłuszczowej mogą towarzyszyć także inne dolegliwości, takie jak:

  • bóle i skurcze brzucha;
  • wzdęcia;
  • nudności i wymioty;
  • utrata masy ciała;
  • żółtaczka;
  • świąd skóry;
  • ciemny mocz;
  • krew lub śluz w stolcu.

Przyczyny biegunki tłuszczowej

Biegunka tłuszczowa może mieć wiele różnorodnych przyczyn, najczęściej związanych z zaburzeniami trawienia lub wchłaniania tłuszczów w przewodzie pokarmowym. Do najczęstszych przyczyn zalicza się:

  • zaburzenia trawienia tłuszczów (zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki, zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, cholestatyczne choroby wątroby);
  • zaburzenia wchłaniania tłuszczów (celiakia, choroba Whipple’a, zespół Bassena-Kornzweiga, niedokrwienie jelita, choroby zapalne jelit);
  • przebytą operację usunięcia trzustki;
  • zwężenie lub zrośnięcie się dróg żółciowych.

Diagnostyka biegunki tłuszczowej

Rozpoznanie biegunki tłuszczowej oraz ustalenie jej przyczyny wymaga kompleksowej diagnostyki. Punktem wyjścia jest tu dokładny wywiad lekarski, który uwzględnia m.in. czas trwania dolegliwości, towarzyszące objawy oraz choroby przewlekłe. Duże znaczenie ma też badanie fizykalne (w tym badanie palpacyjne jamy brzusznej), które umożliwia lekarzowi ocenę ewentualnych nieprawidłowości.

Zwykle specjalista zaleca wykonanie szeregu badań ułatwiających postawienie diagnozy, np.:

  • badania laboratoryjne (morfologia krwi, OB, poziom elektrolitów, kreatyniny, enzymów trzustkowych, próby wątrobowe, badanie kału);
  • badania obrazowe (USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa jamy brzusznej, kolonoskopia, gastroskopia);
  • testy specjalistyczne (test wodorowy w kierunku SIBO, badania genetyczne, np. w kierunku celiakii, biopsja jelita cienkiego).

Celem tych badań jest nie tylko potwierdzenie występowania biegunki tłuszczowej, lecz przede wszystkim ustalenie jej przyczyny, co ma znaczenie dla wdrożenia właściwego leczenia.

Powikłania biegunki tłuszczowej

Nieleczona lub źle zdiagnozowana biegunka tłuszczowa niesie ze sobą poważne ryzyko powikłań. Mogą rozwinąć się niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), a to z kolei doprowadzić może do zaburzeń wzrostu i rozwoju u dzieci. Biegunka tłuszczowa sprzyja też częstym nawrotom infekcji, nadmiernej utracie masy ciała i niedożywieniu. 

Dlatego tak istotne jest, aby w przypadku wystąpienia objawów biegunki tłuszczowej niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu przeprowadzenia właściwej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Dieta przy biegunce tłuszczowej

Prawidłowa dieta odgrywa ważną rolę w leczeniu biegunki tłuszczowej. Podstawowe zalecenia dietetyczne obejmują:

  • ograniczenie spożycia tłuszczów, szczególnie pochodzenia zwierzęcego;
  • wprowadzenie do diety dużej ilości świeżych owoców i warzyw, najlepiej gotowanych lub duszonych;
  • zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego, który wykazuje właściwości przeciwbiegunkowe;
  • odpowiednie nawodnienie organizmu i uzupełnienie elektrolitów.

Zapobieganie biegunce tłuszczowej

Choć biegunka tłuszczowa jest objawem, a nie chorobą samą w sobie, profilaktyka skupia się właśnie na zapobieganiu rozwojowi schorzeń, które mogą ją wywoływać. Istotne są regularne badania kontrolne, zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych, mogących sprzyjać powstawaniu tej nieprawidłowości. 

Ogromne znaczenie ma przestrzeganie zdrowej, zbilansowanej diety (wolnej od alkoholu), które korzystnie wpływa na układ pokarmowy, ale też sprzyja utrzymaniu odpowiedniej masy ciała.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet trzustkowy – pakiet wskazany jest do wykonania przy dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego (np. ból brzucha, biegunka tłuszczowa, żółtaczka).
  • e-Pakiet dla każdego (maksimum) – badania w pakiecie są wskazane do wykonania w celu profilaktycznej oceny stanu zdrowia. Diagnostyka obejmuje takie badania jak: morfologia krwi, OB, CRP ilościowo, PT (INR), APTT, fibrynogen, glukoza, elektrolity, lipidogram, próby wątrobowe, amylaza, mocznik, kreatynina, kwas moczowy, żelazo, wapń, magnez, TSH.
  • e-Pakiet badania krwi na celiakię: podstawowy – pakiet badań wskazany do wykonania przy występowaniu niepokojących objawów ze strony układu pokarmowego, sugerujących celiakię (chorobę trzewną).

Bibliografia

  1. A. Prystupa, D. Skomorowska i in., Diagnostyka i leczenie pacjenta z przewlekłą biegunką w gabinecie lekarza rodzinnego, „Medycyna Ogólna” 2010, t. 16, nr 1, s. 45–53.
  2. K. Jończyk-Potoczna, P. Sosnowski i in., Funkcja zewnątrzwydzielnicza i morfologia trzustki u chorych na mukowiscydozę, „Nowiny Lekarskie” 2010, t. 79, nr 4, s. 269–272.
  3. A. Blask-Osipa, A. Lisowska i in., Przydatność oznaczania kwaśnego steatokrytu w ocenie wydalania tłuszczów w stolcu u chorych na mukowiscydozę, „Pediatria Polska” 2009, vol. 83, nr 3, 224–227.