Niestrawność – fachowo zwana dyspepsją – to dolegliwość ze strony układu pokarmowego, której doświadczył niemal każdy. Szacuje się, że problem ten dotyczy ok. 70% kobiet i nieco mniejszego odsetka męskiej części społeczeństwa. Tej nieprzyjemniej przypadłości towarzyszy zespół charakterystycznych objawów, do których należą m.in. wzdęcia, uczucie pełności w brzuchu czy bolesne skurcze żołądka. Przyczyną niestrawności są często nieprawidłowe nawyki żywieniowe, jednak bywa ona też skutkiem poważniejszych chorób. Sprawdź, jak sobie z nią radzić!

Niestrawność – co to takiego?

Przypuszczalnie każdy z nas przynajmniej raz w życiu poczuł się niekomfortowo po posiłku. Uczucie pełności, przelewania w jelitach czy bolesne skurcze w okolicach nadbrzusza to częsta dolegliwość układu pokarmowego – niestrawność. W literaturze fachowej przypadłość ta jest nazywana dyspepsją, co w języku greckim oznacza „złe trawienie”. Z problemem tym – od czasu do czasu lub regularnie – zmaga się ponad połowa społeczeństwa. Szacuje się, że większość stanowią tu kobiety, jednak nie jest to znacząca różnica. Niestrawność może występować epizodycznie i trwać bardzo krótko, jednak czasem dolegliwości ze strony układu pokarmowego trwają dłużej. 

Jakie są objawy niestrawności?

Dyspepsja ma wiele charakterystycznych objawów. Należą do nich m.in.:

• uczucie pełności w brzuchu;
• zgaga (pieczenie w przełyku, które możesz odczuć również w okolicach mostka);
• ból brzucha po jedzeniu;
• bolesne skurcze żołądka;
• uczucie przelewania się;
• odbijanie po posiłku i częste czkawki;
• biegunki lub zaparcia;
• wymioty;
• wzdęcia;
• nieprzyjemny posmak w ustach;
• wczesne odczuwanie sytości po posiłku;
• częste gazy;
• zmęczenie;
• senność po posiłku.

Osoby, które zmagają się z tym problemem, często wspominają też o niestrawności jelit. W tym przypadku główne symptomy to np. uczucie przelewania w jelitach czy zaburzenia perystaltyki tego narządu, które może skutkować rzadkim lub zbyt częstym oddawaniem stolca. 

Pamiętaj, że wymienione objawy nie muszą występować równocześnie. Często są wywoływane przez konkretne rodzaje potraw lub określone nawyki żywieniowe, np. spożywanie dużych porcji naraz lub jedzenie w biegu. 

Wzdęty brzuch – przyczyny

Pasożyty a przewlekła biegunka – badania, przyczyny i skuteczne strategie zaradcze.

Ból podbrzusza

Przyczyny niestrawności

Niestrawność kojarzy się z nieprawidłowymi zwyczajami dietetycznymi, jednak cierpią na nią również osoby, które prowadzą zdrowy tryb życia. Dyspepsja może być również objawem poważniejszych chorób lub efektem wrodzonej dysfunkcji narządów układu pokarmowego.

Niestrawność organiczna

Przyczynami dyspepsji są tu takie schorzenia jak: choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, refluks żołądkowo-jelitowy, zapalenie dróg żółciowych, zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Niestrawność towarzyszy też zespołowi jelita drażliwego. Nadmierne wzdęcia po posiłku mogą wynikać też z nietolerancji pokarmowej czy wrodzonej dysfunkcji jelit, której przykładem jest choroba Hirschsprunga. Wśród możliwych powodów niestrawności organicznej wymieniane są również nowotwory przewodu pokarmowego. Pamiętaj jednak, aby w przypadku odczuwania dolegliwości nie snuć czarnych scenariuszy, tylko skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania, np. pakiet wątrobowy.

Niestrawność czynnościowa

Niestrawność czynnościowa nie ma podłoża chorobowego. Wywołuje ją przyjmowanie niektórych leków lub suplementów diety na bazie żelaza, jedzenie zbyt obfitych, tłustych czy nieświeżych posiłków. Oprócz nieprawidłowych nawyków żywieniowych znaczenie może mieć także przewlekły stres lub wdychanie dymu tytoniowego – dotyczy to zarówno palaczy, jak i osób przebywających w ich środowisku.

Niestrawność u kobiet w ciąży 

Na niestrawność narażone są również kobiety w ciąży. Jej powodem są zmiany hormonalne i anatomiczne, jakie zachodzą w ciele w tym wyjątkowym okresie. Rosnące dziecko i zwiększająca swą objętość macica uciskają narządy kluczowe dla procesu trawienia, tj. jelita. Dolegliwości wynikają z czasowego przemieszczenia się oraz innego, wymuszonego przez ciążę ułożenia tych narządów. Zazwyczaj ustępują one dopiero po porodzie.

Nietolerancja pokarmowa – jakie są rodzaje, objawy i testy na nietolerancje pokarmowe?

Ile trwa niestrawność?

Dyspepsja może trwać kilka godzin, ale może utrzymywać się również przez wiele dni. Jeśli dokuczliwe objawy utrzymują się przez ok. 4 tygodnie, można mówić o przewlekłej niestrawności, która wymaga dokładniejszej diagnostyki i ukierunkowanego leczenia. 

Co robić w przypadku niestrawności?

Epizody niestrawności zdarzają się niemal każdemu i przeważnie wymagają jedynie drobnej korekty nawyków żywieniowych. Aby uniknąć tego rodzaju dolegliwości:

• • spożywaj regularne posiłki i trzymaj się zasady, że lepiej zjeść mniej, a częściej;
  • nie jedz w biegu – przestrzeganie tej zasady nie tylko uchroni Cię od niestrawności, lecz także pomoże zgubić nadprogramowe kilogramy;
  • dbaj o nawodnienie organizmu – picie ok. 2 l wody mineralnej dziennie usprawni procesy trawienne;
  • unikaj ciężkostrawnych i tłustych potraw – zawsze upewniaj się, czy danie na Twoim talerzu jest wystarczająco świeże;

• dbaj o regularną aktywność fizyczną, która wspomaga procesy trawienne i pomaga utrzymać odpowiednią wagę;
• unikaj używek, szczególnie papierosów i alkoholu;
• sięgnij po zioła usprawniające trawienie i łagodzące dolegliwości brzuszne. Wśród nich są m.in. melisa, rumianek czy dziurawiec;
• regularnie rób badania – np. pakiet brzuszny – aby upewnić się, czy Twój organizm funkcjonuje prawidłowo. 

W przypadku niestrawności o podłożu chorobowym podstawą będzie leczenie przyczynowe, czyli działania terapeutyczne ukierunkowane na wyeliminowanie podstawowej choroby.

Czym są i jak wprowadzić do swojego życia zdrowe nawyki żywieniowe

Jak powinna wyglądać dieta na niestrawność?

W diecie lekkostrawnej sięgaj przede wszystkim po chude mięsa, nabiał i pieczywo pszenne, które nie zawiera zbyt dużej ilości błonnika. Postaw na gotowane, łagodne dla żołądka warzywa, takie jak marchew, dynia, kabaczki czy buraki. Jeśli lubisz surowe pomidory, przed spożyciem obierz je ze skórki. Jeśli używasz tłuszczu, wybierz oliwę z oliwek, olej słonecznikowy lub sojowy. Jako dodatek do obiadów doskonale sprawdzą się delikatne dla żołądka kasze, takie jak kuskus. Przetworzone słodycze zastąp galaretkami, powidłami i innymi przetworami owocowymi, które dodasz do jogurtu czy chudego twarogu. Pamiętaj, że dieta lekkostrawna – szczególnie gdy stosujesz ją długotrwale – powinna dostarczać Ci wszystkich składników odżywczych.

Bibliografia

1. A. Szczeklik. Interna Szczeklika. Mały podręcznik, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, s. 1659–1683.
2. J. Pardyka, Ból trawienia. Diety w chorobach przewodu pokarmowego, Wydawnictwo M, Kraków 2022.
3. R. Sonnenschmidt (tłum. P. Lewiński), Narządy trawienne, Wydawnictwo Vital, Białystok 2019.