Przy niedoczynności tarczycy gruczoł produkuje za mało hormonów T3 i T4. Z chorobą zmagają się przede wszystkim kobiety. Po zdiagnozowaniu schorzenia niezbędne jest rozpoczęcie leczenia, które trwa całe życie. Zaniechanie terapii może doprowadzić nawet do śpiączki hipometabolicznej, która stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia.
Kiedy mówi się o niedoczynności tarczycy?
Funkcjonowanie tarczycy ściśle zależy od działania przysadki mózgowej i podwzgórza. Ma tu miejsce mechanizm sprzężenia zwrotnego. W dużym skrócie polega on na pobudzaniu lub hamowaniu wydzielania pewnych hormonów przez zmianę poziomu innych.
Jak to przebiega w przypadku tarczycy? Przysadka mózgowa jest pobudzana przez TRH (tyreoliberynę), wydzielaną przez podwzgórze, oraz spadkiem poziomu hormonów wytwarzanych w tarczycy (T3 i T4, czyli trójjodotyroninę i tyroksynę). To sprawia, że przysadka zaczyna wydzielać TSH (hormon tyreotropowy). Jeśli poziom TSH wzrośnie, wówczas jest to sygnał dla tarczycy do ponownego uruchomienia produkcji T3 i T4. Dalszy wzrost stężenia we krwi poziomu hormonów tarczycowych sprawia, że przysadka spowalnia produkcję TSH. Gdy natomiast poziom TSH zaczyna spadać, wstrzymana zostaje produkcja T3 i T4.
Zależność między pracą tarczycy, podwzgórza i przysadki jest ścisła. Jakiekolwiek zaburzenie w tym mechanizmie sprzężenia zwrotnego może skutkować poważnymi zaburzeniami układu endokrynnego (wydzielniczego).
Jedną z takich dysfunkcji jest niedoczynność tarczycy (hipotyreoza). W jej przebiegu poziom T3 i T4 jest za niski, czego konsekwencją jest spowolnienie procesów metabolicznych.
Jak choroby tarczycy mogą wpływać na stan emocjonalny
Nadczynność tarczycy – przyczyny i objawy
Jakie są przyczyny niedoczynności tarczycy?
Przyczyny niedoczynności tarczycy są inne w zależności od tego, czy choroba ma postać pierwotną, czy wtórną. Postać pierwotna schorzenia ma charakter autoimmunologiczny i zaburzenie wydzielania T3 i T4 jest konsekwencją zmian zachodzących w samym gruczole. Może być to następstwo:
- procesów autoimmunologicznych (np. choroby Hashimoto),
- stanów zapalnych tarczycy (np. poporodowa niedoczynność tarczycy),
- operacji tarczycy,
- terapii jodem radioaktywnym, amiodaronem, tyreostatykami, antydepresantami, a także solami litu i interferonem,
- zastosowania jodowych kontrastów (np. podczas tomografii komputerowej, angiografii, koronografii czy badania ECPW),
- radioterapii okolic szyi,
- niedoboru jodu.
Wtórna niedoczynność tarczycy jest warunkowana przez zaburzenia na osi podwzgórze–przysadka. Często spadek wydzielania TSH jest skutkiem obecności guzów i stanów zapalnych przysadki albo podwzgórza, ale też trwającego leczenia któregoś z tych organów.
Niedoczynność tarczycy może mieć też charakter wrodzony, wynikać z zaburzeń rozwoju gruczołu albo być efektem oporności na działanie hormonów tarczycowych.
Czy Hashimoto jest tym samym co niedoczynność tarczycy?
Choroba Hashimoto bywa utożsamiana z niedoczynnością tarczycy. To błąd! Nie są to nazwy zamiennie stosowane wobec tego samego schorzenia.
Choroba Hashimoto to przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy. Może doprowadzić do niedoczynności tarczycy, ponieważ w jej przebiegu dochodzi do stopniowego niszczenia gruczołu. Nie są to jednak te same jednostki chorobowe.
Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?
Jeśli Twoje włosy nagle zaczęły intensywniej wypadać, paznokcie się łamać, skóra stała się sucha i blada, a do tego wciąż Ci zimno – może być to sygnał, że Twoja tarczyca wytwarza za mało T3 i T4.
Przy niedoczynności tarczycy mogą też wystąpić objawy neurologiczne. Najczęściej mają postać depresji i ciągłego uczucia niepokoju oraz zaburzeń koncentracji. Charakterystyczne jest też uczucie zmęczenia bez wyraźnej przyczyny. Możesz mieć wrażenie, że po każdym mrugnięciu ciężko Ci otwierać powieki i bardzo chce Ci się spać.
Przy niedoczynności tarczycy twarz może zmienić wygląd w wyniku opuchlizny, która jest szczególnie wyraźna na powiekach. Ponadto Twoja sylwetka może się zaokrąglić przez trudne do kontrolowania tycie. Nawet jeśli zaczniesz jeść mniej – masa ciała i tak będzie się zwiększać, co jest konsekwencją spowolnionego metabolizmu.
Przy niedoczynności tarczycy występują też:
- zaparcia,
- bradykardia (spowolniony rytm bicia serca),
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
- chrypka,
- duszności,
- pogorszenie słuchu,
- obfite krwawienia miesiączkowe.
Potwierdzeniem niedoczynności tarczycy jest diagnoza postawiona przez endokrynologa. Opiera się ona na wywiadzie i wynikach rozszerzonego pakietu tarczycowego. Obejmuje on nie tylko oznaczenie poziomu TSH, T3 i T4, lecz także anty-TPO, anty-TG i TRAb ważnych przy określaniu podłoża schorzenia. Niekiedy lekarz dodatkowo posiłkuje się w diagnostyce badaniem USG, aby zweryfikować, czy w obrębie gruczołu nie powstały zmiany patologiczne.
Jakie są skutki nieleczonej niedoczynności tarczycy?
Tarczyca odpowiada za wiele istotnych procesów w organizmie, w tym za metabolizm i prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Gdy rozwinie się niedoczynność tarczycy i nie będzie ona leczona, może dojść do powstania uogólnionych obrzęków ciała (już nie tylko na twarzy), przesączania płynu z naczyń włosowatych do jam ciała, a nawet do przełomu hipometabolicznego, czyli śpiączki hipometabolicznej, która zagraża życiu.
Czy niedoczynność tarczycy można wyleczyć?
Niedoczynność tarczycy jest chorobą przewlekłą, która wymaga odpowiedniej terapii przez całe życie. Nie da się jej całkowicie wyleczyć. Można ją jednak kontrolować.
W terapii niedoczynności tarczycy wykorzystywana jest lewotyroksyna, czyli syntetyczna sól sodowa. Dawki ustala lekarz. Ważne jednak, aby lek przyjmować na czczo (kwaśne środowisko opróżnionego żołądka sprzyja wchłanianiu leku) na pół godziny przed pierwszym posiłkiem, popijając pigułkę wyłącznie wodą. Inne płyny (np. kawa, herbata) zaburzają wchłanianie lewotyroksyny. Terapia nie będzie wówczas efektywna.
Lewotyroksyna może być też stosowana przy niedoczynności tarczycy w ciąży. Nie zaniedbuj leczenia w tym szczególnym czasie, ponieważ choroba u ciężarnej ma negatywny wpływ na rozwój płodu (w tym rozwój mózgu!).
Zwrócić uwagę na dietę przy niedoczynności tarczycy. Nie ma ona co prawda znaczenia dla produkcji hormonów tarczycowych, ale ze względu na zwiększoną wówczas tendencję do tycia istotne jest ograniczenie węglowodanów prostych (np., cukru, miodu, pszennego pieczywa) i tłuszczów zwierzęcych.
Usunięcie tarczycy – jakie badania należy zrobić, jakie są skutki?
Bibliografia
- M. Liskowska, Leczenie chorób tarczycy. Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, Łódź 2018.
- M. Bolanowski, Niedoczynność tarczycy, „Lekarz POZ” 2018, nr 3, s. 189–192.
- J. Luty, E. Bryl, Choroba Hashimoto – aspekt genetyczny i środowiskowy, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2017, vol. 11, nr 1, s. 1–6.
