Selen to pierwiastek śladowy, który choć potrzebny w niewielkich ilościach, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia. Niedobór selenu może prowadzić do wielu poważnych zaburzeń funkcjonowania organizmu, a jego skutki są często lekceważone lub mylone z innymi dolegliwościami. W tym artykule przedstawimy, na co działa selen, z czym nie łączyć suplementacji, w jakich produktach można go znaleźć oraz jakie objawy mogą świadczyć o jego niedoborze.

Selen – na co działa?

Selen pełni w organizmie wiele istotnych funkcji. Najważniejsze z nich to:

• Wzmacnianie odporności – selen wspiera funkcjonowanie układu immunologicznego, uczestnicząc w produkcji przeciwciał oraz działając przeciwzapalnie.

• Ochrona antyoksydacyjna – jako składnik enzymów, takich jak peroksydaza glutationowa, neutralizuje wolne rodniki, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym.

• Wsparcie funkcji tarczycy – selen jest niezbędny do przemiany hormonów tarczycy (T4 w T3), a jego niedobór może pogłębiać choroby tarczycy, takie jak Hashimoto.

• Ochrona układu sercowo-naczyniowego – niedobór selenu zwiększa ryzyko miażdżycy, ponieważ sprzyja stanom zapalnym i oksydacji lipidów.

• Płodność – selen poprawia jakość nasienia i wspiera funkcje rozrodcze zarówno u mężczyzn, jak i kobiet.

Sprawdź: Jak zbadać odporność, gdy nie działa tak, jak powinna?

Niedobór selenu – objawy i skutki

Brak selenu w organizmie może rozwijać się powoli i przez długi czas pozostawać niezauważony. Jednak skutki niedoboru selenu mogą być poważne:

• Przewlekłe zmęczenie – brak energii to jeden z najczęstszych, ale niespecyficznych objawów.

• Osłabiona odporność – częstsze infekcje, wolniejsze gojenie się ran.

• Problemy z tarczycą – niedoczynność tarczycy, powiększenie tarczycy (wole).

• Problemy skórne i wypadanie włosów – skóra staje się sucha, łuszcząca, a włosy cienkie i łamliwe.

• Zaburzenia pracy serca – niewydolność serca (choroba Keshan) została powiązana z bardzo niskim poziomem selenu.

• Problemy neurologiczne – obniżenie nastroju, zaburzenia koordynacji, osłabienie mięśni.

Szczególną grupą ryzyka niedoboru selenu są osoby mieszkające na terenach o ubogiej w selen glebie, osoby starsze, osoby z chorobami przewlekłymi układu pokarmowego oraz osoby stosujące restrykcyjne diety.

Brak selenu w organizmie – kiedy warto się zbadać?

W przypadku przewlekłego zmęczenia, nawracających infekcji, problemów hormonalnych lub chorób serca, warto rozważyć oznaczenie poziomu selenu we krwi. Badania laboratoryjne mogą wskazać, czy niedobór selenu może być przyczyną dolegliwości.

Warto pamiętać, że poziom selenu zależy nie tylko od diety, ale także od wchłaniania w przewodzie pokarmowym oraz od zapotrzebowania organizmu, które wzrasta np. w czasie chorób czy ciąży.

Selen – w czym go znajdziemy?

Naturalne źródła selenu w diecie są bardzo różnorodne, jednak jego zawartość w produktach spożywczych może być zmienna i zależy od zawartości selenu w glebie.

Najlepsze źródła selenu to:

• Orzechy brazylijskie – jedno z najbogatszych naturalnych źródeł selenu,

• Ryby i owoce morza – tuńczyk, łosoś, dorsz, krewetki,

• Mięso – wołowina, indyk, kurczak,

• Jaja,

• Produkty pełnoziarniste – o ile pochodzą z gleb bogatych w selen.

Spożycie kilku orzechów brazylijskich tygodniowo może pokryć całodzienne zapotrzebowanie na selen, jednak należy uważać, aby nie przekroczyć zalecanej dawki – nadmiar selenu także jest niebezpieczny.

Selen – z czym nie łączyć?

Ważne jest nie tylko, ile selenu dostarczamy, ale także jak go wchłaniamy. Wchłanianie selenu mogą zaburzać:

• Wysokie dawki witaminy C – mogą zmniejszać biodostępność selenu, jeśli przyjmowane są razem,

• Metale ciężkie (np. rtęć) – wiążą selen w formy nieaktywne biologicznie,

• Niektóre leki – na przykład leki przeciwtarczycowe mogą wpływać na metabolizm selenu.

Dlatego najlepiej suplementować selen zgodnie z zaleceniami lekarza, a w przypadku przyjmowania innych suplementów – skonsultować możliwe interakcje.

Skutki niedoboru selenu – zagrożenia dla zdrowia

Skutki niedoboru selenu mogą być poważne i obejmować:

• Choroby serca – ryzyko niewydolności serca, miażdżycy,

• Choroby nowotworowe – brak odpowiedniej ochrony antyoksydacyjnej zwiększa ryzyko mutacji komórkowych,

• Pogorszenie funkcji tarczycy – szczególnie w chorobach autoimmunologicznych jak Hashimoto,

• Zaburzenia płodności – niższa jakość plemników, większe ryzyko powikłań w ciąży,

• Pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci – objawy estetyczne, które mogą sygnalizować głębsze problemy metaboliczne.

Dlatego niedobór selenu nie powinien być bagatelizowany – jego odpowiedni poziom jest kluczowy dla wielu funkcji życiowych.

Podsumowanie

Niedobór selenu to cichy, ale poważny problem zdrowotny. Selen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, tarczycy, serca i ochrony przed stresem oksydacyjnym. Objawy takie jak przewlekłe zmęczenie, osłabiona odporność, problemy z tarczycą czy wypadanie włosów powinny skłonić do diagnostyki laboratoryjnej.

Pamiętajmy: zarówno niedobór, jak i nadmiar selenu jest szkodliwy. Dlatego warto dbać o jego prawidłowy poziom, korzystając z dobrze zbilansowanej diety i odpowiednio dobranej suplementacji. W trosce o zdrowie warto też regularnie wykonywać badania laboratoryjne i konsultować wyniki ze specjalistą.