Kwas foliowy, znany również jako witamina B9, jest kluczowym składnikiem odżywczym, który odgrywa istotną rolę w wielu procesach zachodzących w organizmie człowieka. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, produkcji czerwonych krwinek oraz syntezy DNA. Niestety, niedobór kwasu foliowego jest zjawiskiem dość powszechnym i może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. W tym artykule omówimy, czym jest niedobór kwasu foliowego, jakie są jego objawy, szczególnie neurologiczne, jakie są skutki i przyczyny tego niedoboru.

Niedobór kwasu foliowego – co to oznacza?

Niedobór kwasu foliowego to stan, w którym organizm nie posiada wystarczającej ilości tej kluczowej witaminy, co może negatywnie wpływać na wiele procesów biologicznych. Kwas foliowy, czyli folian w swojej aktywnej formie, należy do witamin z grupy B i jest rozpuszczalny w wodzie. Ponieważ organizm nie potrafi go samodzielnie produkować, konieczne jest jego regularne dostarczanie wraz z pożywieniem lub w formie suplementów.

Niski kwas foliowy – przyczyny

Niedobór kwasu foliowego może być wynikiem wielu czynników, w tym:

1. Niewłaściwa dieta – najczęstszą przyczyną niedoboru witaminy B9 jest uboga dieta, która nie dostarcza wystarczających ilości folianu. Zielone warzywa liściaste, owoce cytrusowe, pełnoziarniste produkty oraz rośliny strączkowe to główne źródła kwasu foliowego, a ich brak w diecie może prowadzić do niedoboru.
2. Zaburzenia wchłaniania – choroby przewodu pokarmowego, takie jak celiakia, choroba Crohna czy zespół krótkiego jelita, mogą znacząco ograniczać wchłanianie kwasu foliowego z pożywienia.
3. Nadużywanie alkoholu – alkohol wpływa negatywnie na metabolizm kwasu foliowego, zaburzając jego wchłanianie i zwiększając jego wydalanie z organizmu.
4. Stosowanie niektórych leków – leki przeciwpadaczkowe, niektóre antybiotyki, a także metotreksat stosowany w leczeniu r mogą zmniejszać poziom kwasu foliowego w organizmie.
5. Ciąża – zapotrzebowanie na kwas foliowy znacznie wzrasta w czasie ciąży, co może prowadzić do niedoboru, jeśli nie zostanie zapewniona odpowiednia suplementacja.

Niedobór kwasu foliowego – objawy

Objawy niedoboru kwasu foliowego mogą być różnorodne i zależą od stopnia niedoboru oraz indywidualnych predyspozycji organizmu. Do najczęstszych objawów zaliczamy:

1. Zmęczenie i osłabienie – brak kwasu foliowego wpływa na produkcję czerwonych krwinek, co może prowadzić do anemii, a tym samym powodować przewlekłe zmęczenie i osłabienie.
2. Problemy z koncentracją – osoby z niedoborem kwasu foliowego mogą doświadczać trudności z koncentracją, pamięcią i ogólnym zmniejszeniem sprawności umysłowej.
3. Bóle głowy – częste bóle głowy mogą być wynikiem zmniejszonej liczby czerwonych krwinek i niedotlenienia organizmu.
4. Bladość skóry – zmniejszona produkcja czerwonych krwinek prowadzi do bladości skóry, która jest jednym z objawów anemii.
5. Zmiany w nastroju – niedobór kwasu foliowego może prowadzić do wahań nastroju, w tym do stanów depresyjnych i lękowych.
6. Problemy z układem pokarmowym – biegunki, utrata apetytu, nudności czy wzdęcia mogą być także skutkiem niskiego poziomu kwasu foliowego.

Niedobór kwasu foliowego – objawy neurologiczne

Niedobór kwasu foliowego wpływa także na układ nerwowy, co może prowadzić do pojawienia się objawów neurologicznych. Do najczęstszych należą:

1. Parestezje – uczucie mrowienia lub drętwienia w kończynach, które jest wynikiem uszkodzenia nerwów.
2. Problemy z równowagą i koordynacją – niedobór kwasu foliowego może prowadzić do zaburzeń równowagi i trudności z koordynacją ruchową.
3. Zaburzenia pamięci – osoby z niedoborem kwasu foliowego mogą doświadczać problemów z pamięcią i pogorszenia zdolności poznawczych.
4. Zaburzenia nastroju i depresja – kwas foliowy odgrywa ważną rolę w metabolizmie neuroprzekaźników, a jego niedobór może prowadzić do depresji, lęków oraz innych zaburzeń nastroju.

Niedobór kwasu foliowego u mężczyzn

Niedobór kwasu foliowego dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, jednak objawy u mężczyzn mogą być nieco inne i często niezauważone. Niski poziom witaminy B9 może wpływać na płodność mężczyzn, zmniejszając jakość nasienia i zwiększając ryzyko wad genetycznych u potomstwa. Ponadto mężczyźni z niedoborem kwasu foliowego mogą doświadczać problemów z koncentracją, zmęczenia oraz zaburzeń nastroju.

Anemia z niedoboru kwasu foliowego

Jednym z poważniejszych skutków niedoboru kwasu foliowego jest anemia megaloblastyczna, która charakteryzuje się powiększonymi czerwonymi krwinkami o nieprawidłowej strukturze. Anemia ta prowadzi do niedotlenienia tkanek, co objawia się zmęczeniem, bladością skóry, dusznościami oraz zawrotami głowy.

Skutki niedoboru kwasu foliowego

Długotrwały niedobór kwasu foliowego może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym:

1. Poważne problemy neurologiczne – uszkodzenie układu nerwowego, które może być nieodwracalne, jeśli niedobór utrzymuje się przez długi czas.
2. Wady cewy nerwowej u płodu – u kobiet w ciąży niedobór kwasu foliowego zwiększa ryzyko wad wrodzonych, takich jak rozszczep kręgosłupa czy bezmózgowie.
3. Zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych – brak witaminy B9 wpływa na podwyższenie poziomu homocysteiny, co jest czynnikiem ryzyka miażdżycy i chorób serca.
4. Problemy z płodnością – niedobór kwasu foliowego może wpływać negatywnie na płodność zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet.

Kwas foliowy – w czym występuje?

Kwas foliowy znajduje się w wielu produktach spożywczych, a jego bogatymi źródłami są:

• zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, sałata),
• rośliny strączkowe (fasola, groch, soczewica),
• owoce cytrusowe (pomarańcze, grejpfruty),
• orzechy i nasiona,
• wątróbka,
• produkty pełnoziarniste.

Suplementacja kwasu foliowego

Suplementacja kwasu foliowego jest szczególnie zalecana w okresach zwiększonego zapotrzebowania, takich jak ciąża, laktacja czy rekonwalescencja po chorobach. Zalecana dawka kwasu foliowego dla dorosłych wynosi około 400 µg dziennie, jednak w przypadku ciąży dawka ta jest zwiększana do 600-800 µg. Suplementacja jest także wskazana dla osób z zaburzeniami wchłaniania, nadużywających alkoholu lub przyjmujących leki zmniejszające poziom kwasu foliowego.

Podsumowanie

Niedobór kwasu foliowego jest poważnym problemem zdrowotnym, który może prowadzić do licznych komplikacji, w tym anemii, problemów neurologicznych oraz zaburzeń płodności. Aby zapobiec niedoborom, ważne jest dbanie o zrównoważoną dietę bogatą w foliany oraz, w razie potrzeby, suplementację tej kluczowej witaminy. Regularne badania i konsultacje z lekarzem pomogą w utrzymaniu odpowiedniego poziomu kwasu foliowego i zapobieganiu jego negatywnym skutkom dla zdrowia.