Pocenie się to naturalny proces fizjologiczny, który pozwala utrzymać prawidłową temperaturę ciała i usunąć szkodliwe produkty przemiany materii z organizmu. Ciało zdrowego człowieka wydala od 0,5 do 3 l potu, gdy termometry za oknem wskazują wartości powyżej 30℃. Jeśli najmniejsza aktywność fizyczna – niezależnie od pogody – sprawia, że pot leje się z Ciebie strumieniami, prawdopodobnie dotyczy Cię problem hiperhydrozy, czyli nadmiernego pocenia się. Sprawdź, jakie są przyczyny tej kłopotliwej przypadłości i kiedy warto poszukać pomocy lekarskiej.

Pot – co to takiego i jakie funkcje pełni w organizmie?

Pot często opisuje się jako problem – reklamy internetowe i telewizyjne przekonują Cię, że nieprzyjemny zapach należy zlikwidować, a sam pot powinien być jak najmniej wyczuwalny dla otoczenia. Jak się jednak okazuje, pełni on bardzo istotne funkcje w organizmie człowieka, a jego obecność to zjawisko fizjologiczne. Pot to bezbarwny roztwór soli, który w 99% składa się z wody. Znajdują się w nim rozpuszczone związki chemiczne, w tym produkty przemiany materii, takie jak: mocznik, tłuszcze, węglowodany, kwas mlekowy czy składniki mineralne. W ciele człowieka znajdują się dwa rodzaje gruczołów potowych: ekrynowe, które występują na całej powierzchni skóry oprócz żołędzi i napletka, oraz apokrynowe – obecne pod pachami, w okolicach narządów płciowych oraz w pachwinach. 

Praca gruczołów potowych zależy od obszaru mózgu zwanego podwzgórzem – to stąd wychodzi sygnał, aby gruczoły potowe rozpoczęły pracę, gdy temperatura na zewnątrz przekroczy 30 ℃ lub właśnie wykonujesz intensywne ćwiczenia fizyczne. Pot schładza Twoje ciało i reguluje jego temperaturę, usuwa toksyczne substancje z organizmu i zapewnia skórze odpowiednią wilgotność

Kwaśny zapach potu – co może oznaczać?

Nadmierne pocenie się – kiedy pojawia się problem?

O nadmiernym poceniu się, czyli hiperhydrozie, mówimy, gdy ilość produkowanego potu jest większa, niż wynika to z fizjologicznych potrzeb organizmu, i nieadekwatna do temperatury otoczenia lub wysiłku, jaki podejmujesz. U zdrowego człowieka powinna ona mieścić się w przedziale 0,5–3 l. Zwiększona potliwość, z którą zmaga się ok. 1–3% populacji, może dotyczyć całego ciała lub tylko niektórych jego partii, takich jak dłonie, stopy czy pachy. W tych ostatnich znajdują się gruczoły apokrynowe, które wydzielają pot bogaty w kwasy tłuszczowe o wyjątkowo nieprzyjemnym kwaśnym zapachu – jego zwiększona ilość może znacznie zmniejszyć komfort życia zawodowego i towarzyskiego. Nadczynność gruczołów ekrynowych i apokrynowych nie jest zjawiskiem prawidłowym, zamiast więc sięgać po kolejny antyperspirant czy bloker potu, udaj się do lekarza.

Sprawdź też, jaki jest wpływ aktywności fizycznej na zdrowie i dlaczego ruch jest ważny.

Zatrzymanie się wody w organizmie – przyczyny, objawy, zapobieganie

Przyczyny nadmiernego pocenia się

Aby poradzić sobie z problemem nadmiernego pocenia się w nocy lub w umiarkowanych temperaturach, trzeba poznać przyczynę tego zjawiska. Nadczynność gruczołów może wynikać z różnych przyczyn. Hiperhydroza pierwotna jest uwarunkowana genetycznie, a na jej występowanie mają wpływ także czynniki emocjonalne (np. sytuacje stresowe) i środowiskowe. Zazwyczaj rozpoczyna się ona już w dzieciństwie i obejmuje wybrane partie ciała – najczęściej stopy, pachy i dłonie. Zdarzają się też przypadki, że występuje w nietypowych lokalizacjach, takich jak pachwiny, okolice intymne czy rowek między pośladkami. 

Hiperhydroza wtórna dotyczy zazwyczaj całego ciała i jest skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków lub objawem chorób. Wśród schorzeń i stanów chorobowych, które powodują nadmierną produkcję potu, wymieniane są:

  • infekcje wirusowe i bakteryjne z gorączką;
  • zaburzenia hormonalne;
  • przewlekłe zakażenia, takie jak gruźlica czy malaria;
  • cukrzyca;
  • otyłość;
  • niedoczynność przysadki mózgowej;
  • akromegalia;
  • zaburzenia neurologiczne (np. choroba Parkinsona);
  • niektóre nowotwory, np. guzy chromochłonne;
  • niedobór witaminy D3, który może powodować nadmierne pocenie się dziecka.

Nadmierne pocenie się to również dolegliwość typowa dla menopauzy, okresu dojrzewania u nastolatków i zmian hormonalnych, które występują w ciele kobiety w czasie ciąży.

Wpływ aktywności fizycznej na zdrowie – dlaczego ruch jest ważny?

Czy uderzenia gorąca zwiastują chorobę?

Czy nadmierne pocenie się jest groźne?

Nadmierne pocenie się to problem natury estetycznej, które samo w sobie nie jest groźne, jeśli odpowiednio uzupełniasz płyny i nie doprowadzasz organizmu do odwodnienia. Wzmożona potliwość może jednak świadczyć o poważnych stanach – otyłości czy cukrzycy – które są zagrożeniem dla Twojego zdrowia, a nawet życia. 

Nadmierne pocenie się – kiedy i do jakiego lekarza się udać?

Problem nadmiernego pocenia się często skłania ludzi do poszukiwania bardziej skutecznych antyperspirantów lub blokerów potu. Pamiętaj jednak, że są to środki, które maskują problem, ale go nie rozwiązują. Aby dotrzeć do przyczyny nadczynności gruczołów potowych, zgłoś się do dermatologa. Nie odkładaj wizyty u specjalisty na później, ale udaj się do niego w momencie, gdy poczujesz, że problem ten ogranicza Twoją aktywność towarzyską lub po prostu negatywnie wpływa na Twoje samopoczucie.

Lekarz przeprowadzi z Tobą szczegółowy wywiad i zleci badania krwi pod kątem poziomu hormonów (np. pakiet e-tarczycowy) czy stężenia glukozy. To pozwoli potwierdzić lub wykluczyć hiperhydrozę wtórną i ustalić odpowiednie leczenie. Jeśli wzmożona potliwość ma podłoże chorobowe, konieczne będzie leczenie przyczynowe. Oprócz tego lekarz zaleci stosowanie kosmetyków dostosowanych do specyfiki Twojego ciała. W leczeniu nadmiernego pocenia się rąk można zastosować niektóre formy elektroterapii (np. jonoforezę), a w szczególnych przypadkach hiperhydrozę leczy się chirurgicznie, np. poprzez laserowe usuwanie gruczołów potowych. 

Niepokojące pęknięcia skóry na dłoniach – kiedy warto poszukać dalszych informacji i zgłosić się po poradę

Bibliografia

  1. A. Geloen i in., Mikrobiom skóry. Przewodnik po świecie naturalnej i zrównoważonej pielęgnacji skóry, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021.
  2. M.C. Martini, Kosmetologia i farmakologia skóry, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.
  3. T. Wolski i in., Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry, „Postępy Fitoterapii” (1) 2019.
  4. T. Wolski i in., Farmakoterapia skóry. Cz. 2 Przenikanie substancji przez skórę, „Postępy Fitoterapii” (1) 2019.