Łupież pstry to przewlekła, nawracająca grzybica skóry, która wywoływana jest przez drożdżopodobne grzyby z rodzaju Malassezia. Choroba ta może dotykać również dzieci i osoby starsze, jednak najczęściej dotyczy młodych dorosłych. Zrozumienie przyczyn powstawania łupieżu pstrego oraz metod jego skutecznej diagnostyki jest kluczowe dla wdrożenia właściwego leczenia i zapobiegania nawrotom. 

Czym jest łupież pstry?

Łupież pstry (łac. Pityriasis versicolor) jest powierzchniową, przewlekłą chorobą grzybiczą skóry. Wywołują ją drożdżopodobne grzyby z rodzaju Malassezia, które naturalnie występują w mikroflorze skóry większości zdrowych ludzi. Jednak w sprzyjających warunkach, takich jak wysoka temperatura i wilgotność, grzyby te mogą namnażać się w nadmiernej ilości, prowadząc do rozwoju choroby.

Charakterystyczną cechą łupieżu pstrego są przebarwienia i odbarwienia skóry, które tworzą na ciele pacjenta plamy o różnorodnej kolorystyce – od beżowej, przez żółtą, różową, aż po brązową. Zmiany te najczęściej lokalizują się na tułowiu, karku, ramionach oraz górnych partiach klatki piersiowej, rzadziej na skórze głowy. Oprócz zmian pigmentacyjnych na skórze występują również drobne, złuszczające się ogniska.

Kto jest narażony na wystąpienie łupieżu pstrego?

Łupież pstry dotyka ludzi na całym świecie, jednak jego największa częstotliwość występowania obserwowana jest w rejonach o ciepłym i wilgotnym klimacie, gdzie nawet do 50% populacji może być nim dotkniętych. W Europie schorzenie to dotyczy około 1–4% osób.

Warto podkreślić, że łupież pstry może pojawić się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, jednak najczęściej diagnozowany jest u nastolatków oraz młodych dorosłych. Wiąże się to z faktem, że w tym okresie życia dochodzi do intensyfikacji aktywności gruczołów łojowych oraz zmian hormonalnych, które sprzyjają namnażaniu się grzybów z rodzaju Malassezia.

Przyczyny powstawania łupieżu pstrego

Podstawową przyczyną rozwoju łupieżu pstrego jest nadmierny rozrost drożdżopodobnych grzybów z rodzaju Malassezia, które fizjologicznie wchodzą w skład mikrobioty skóry. Ich patologiczne namnażanie się najczęściej spowodowane jest przez:

• czynniki środowiskowe, takie jak wysoka temperatura i wilgotność powietrza, które tworzą idealne warunki do rozwoju grzybów,
• zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego, np. u osób przyjmujących leki immunosupresyjne,
• nadmierną aktywność gruczołów łojowych, prowadzącą do nadprodukcji sebum,
• niedobory witamin i składników mineralnych, osłabiające barierę naskórkową,
• długotrwałe stosowanie antybiotyków, kortykosteroidów lub leków immunosupresyjnych.

Warto podkreślić, że łupież pstry nie jest zaraźliwy i nie wymaga izolacji osoby chorej.

Rola mikrobioty skóry w powstawaniu łupieżu pstrego

Istotną rolę w powstawaniu łupieżu pstrego odgrywa mikrobiom skóry, czyli ekosystem drobnoustrojów zasiedlających jej powierzchnię. W stanie fizjologicznym grzyby z rodzaju Malassezia stanowią naturalny składnik tej mikroflory, jednak przy zachwianiu równowagi mogą namnażać się w nadmiernej ilości.

Nadmiar drożdżaków prowadzi do zaburzenia bariery hydrolipidowej naskórka oraz podrażnienia skóry poprzez uwalnianie toksycznych metabolitów. W efekcie dochodzi do nieprawidłowego procesu rogowacenia, co objawia się charakterystycznym dla łupieżu pstrego złuszczaniem się skóry.

Diagnostyka łupieżu pstrego

Rozpoznanie łupieżu pstrego opiera się przede wszystkim na badaniu klinicznym, przeprowadzonym przez doświadczonego dermatologa. Lekarz na podstawie charakterystycznego wyglądu zmian skórnych oraz wywiadu z pacjentem jest w stanie postawić trafną diagnozę. Dodatkowo w celu potwierdzenia rozpoznania mogą być wykorzystywane dostępne metody diagnostyczne.

Badanie lampą Wooda

Polega na oświetleniu zmienionych chorobowo miejsc promieniowaniem ultrafioletowym z zakresu długości fal 365 nm. Grzyby Malassezia wykazują wówczas charakterystyczną bladoróżową lub łososiową fluorescencję. To pozwala na odróżnienie łupieżu pstrego od innych schorzeń skóry.

Badanie mikrobiologiczne

W przypadkach wątpliwych lekarz może pobrać wycinek zmienionej chorobowo skóry i skierować go do badania mikrobiologicznego. Hodowla grzybów z rodzaju Malassezia na sztucznych podłożach jest jednak trudna, dlatego metoda ta nie jest rutynowo stosowana.

Różnicowanie z innymi dermatozami

Łupież pstry może być mylony z innymi schorzeniami skóry, takimi jak bielactwo, łuszczyca czy łojotokowe zapalenie skóry. Dlatego ważne jest, aby lekarz przeprowadził dokładną diagnostykę różnicową, uwzględniając obraz kliniczny, rozmieszczenie zmian oraz ewentualne dodatkowe badania.

Zapobieganie nawrotom łupieżu pstrego

Łupież pstry charakteryzuje się dużą tendencją do nawrotów, dlatego ważne jest wdrożenie odpowiedniej profilaktyki. Kluczowe działania obejmują regularne stosowanie szamponów przeciwłupieżowych, nawet po ustąpieniu objawów, w celu utrzymania prawidłowej równowagi mikrobioty skóry.

Ważne jest unikanie przebywania w wilgotnych i ciepłych miejscach, które sprzyjają namnażaniu się grzybów Malassezia, a także dbanie o odpowiednią higienę osobistą, w tym o regularne mycie włosów i całego ciała. Niezbyt oczywistym zaleceniem profilaktycznym jest przykładanie wagi do utrzymywania prawidłowej masy ciała, unikanie nadmiernego pocenia się oraz stosowanie dobrze zbilansowanej diety w celu zapewnienia prawidłowej podaży witamin i minerałów.

Badania, które warto wykonać:

• e-Pakiet wysyłkowy – łuszczyca (HLA-Cw6) – pakiet zawiera badania wskazane do wykonania zarówno u osób w czasie diagnostyki łuszczycy, jak i w celu oceny predyspozycji genetycznych do zachorowania na łuszczycę.
• e-Pakiet alergiczny – badania w pakiecie są wskazane do wykonania w przypadku wystąpienia objawów alergii, takich jak zmiany skórne, obrzęk czy wstrząs anafilaktyczny.
• e-Pakiet uzupełniający – odporność – pakiet badań wskazany do wykonania przy spadku odporności, dającym o sobie znać nawracającymi infekcjami.

Bibliografia

1. M. Bednarek, C. Musiał, Najczęstsze problemy pacjenta trychologicznego – choroby skóry głowy, „Kosmetologia Estetyczna” 2019, vol. 8, nr 3, s. 363–396.
2. E. Rup. T. Jagielski i in., Charakterystyka grzybów z rodzaju Malassezia. II. Aspekty kliniczne, „Postępy Mikrobiologii” 2013, t. 52, nr 3, s. 307–314.
3. A. Maćkowska, J. Narbutt, Oktopiroks i ichtiol w terapii miejscowej łupieżu pstrego, „Aesthetica” 2019, nr 33, s. 46–50.