Krwawiące dziąsła są objawem, a nie chorobą samą w sobie. Może być to oznaka rozwijającej się paradontozy, powikłań cukrzycy, ale też symptom zaburzeń hormonalnych. Podstawą do rozpoznania przyczyny krwawiących dziąseł jest diagnostyka. Tylko to pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Jaką rolę odgrywają dziąsła?

Dziąsła to tkanka, która otacza zęby i brzegi wgłębień, w których się znajdują (wyrostki zębodołowe). Oddzielają tkanki położone głębiej, zabezpieczając je tym samym przed wnikaniem patogenów do wnętrza organizmu. 

Mimo wyjątkowo nieprzyjaznych warunków w jamie ustnej (różne odczyny pokarmu, drażniące substancje, uszkodzenia mechaniczne szczotkowaniu), dziąsła mają dużą zdolność adaptacyjną, która jest efektem:

  • zawartości w ślinie destrukcyjnych dla patogenów: lizozymu i immunoglobuliny A,
  • wysokiej zdolności regeneracyjnej komórek,
  • działania systemu immunologicznego.

Zdrowe i prawidłowo funkcjonujące dziąsła są różowe (z ciemnymi przebarwieniami u osób czarnoskórych), twarde i mają brzegi przylegające do zębów.

Gdy rozwijają się schorzenia w obrębie jamy ustnej (a także ze strony odległych układów), mogą wystąpić krwawienia, przebarwienia (np. przy zatruciu metalami), a także inne dolegliwości, które wymagają konsultacji stomatologicznej i dodatkowej diagnostyki.

Krwawiące dziąsła między zębami a paradontoza

Paradontoza to chroniczne zapalenie przyzębia. Jest to spowodowane powstawaniem patogenicznego biofilmu na powierzchni zębów. Bakterie osadzają się w miejscu, gdzie zęby łączą się z dziąsłami. Jeśli nie są starannie i regularnie usuwane, to z czasem powstaje twarda płytka nazębna, która doprowadza do powstawania uszkodzeń w samych zębach oraz dziąsłach.

Najważniejszą bakterią odpowiedzialną za rozwój paradontozy jest Gram-ujemna pałeczka Porphyromonas gingivalis. Nie tylko przyczynia się do rozwoju chorób w obrębie jamie ustnej, ale też tych ogólnoustrojowych.

W początkowym stadium choroby pojawia się zaczerwienienie i opuchlizna dziąseł oraz ich regularne krwawienie. W razie zaniechania leczenia na tym etapie zaczynają zanikać struktury, na których osadzone są zęby. To natomiast powoduje postępującą ruchliwość zębów i odsłanianie korzeni, aż wreszcie wypadanie zębów.

Jeśli chodzi o konsekwencje systemowe, zaawansowana paradontoza może skutkować:

  • rozwojem RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów),
  • schorzeniami układu sercowo-naczyniowego (w tym miażdżycą),
  • otyłością,
  • powikłaniami w przebiegu ciąży.

Samoistne krwawienia dziąseł a cukrzyca

Występowaniu krwawień dziąseł sprzyja zakłócenie równowagi między intensywnością atakowania tkanek przyzębia przez drobnoustroje a sprawnością systemu immunologicznego.

Zdolność organizmu do zwalczania patogenów zostaje ograniczona w przebiegu cukrzycy. Choroba ta zwiększa ryzyko rozwoju paradontozy, ale też zaostrza jej przebieg. Z drugiej strony schorzenia w obrębie przyzębia mogą zaburzać glikemię i przyspieszać rozwój cukrzycy. Paradontoza i cukrzyca stanowią więc mechanizmy wzajemnie się napędzające.

U diabetyków, u których rozwiną się schorzenia w obrębie przyzębia, występują patologie ze strony wszystkich tkanek otaczających zęby:

  • krwawienie dziąseł,
  • pogłębienie kieszonek przyzębia,
  • zwiększenie ruchomości zębów,
  • ubytki w kościach wyrostka zębodołowego.

Powyższe zmiany są wyraźniejsze u osób zmagających się jednocześnie z cukrzycą i paradontozą niż tylko u tych z paradontozą. To dowodzi, jak duży jest wpływ zaburzonego metabolizmu glukozy na kondycję dziąseł i zębów.

Krwawiące dziąsła a przyczyny hormonalne

Krwawiące dziąsła mogą być symptomem zaburzeń hormonalnych. Przy nadczynności tarczycy (gdy trójjodotyronina i tyroksyna produkowane są przez gruczoł w zbyt dużej ilości) odnotowywane jest także zwiększone ryzyko rozwoju próchnicy, chorób przyzębia i osteoporozy kości szczęki i żuchwy. Natomiast przy niedoczynności tarczycy (gdy trójjodotyronina i tyroksyna produkowane są w zbyt małej ilości) często stan przyzębia jest bardzo zły, a rany goją się dłużej. Zarówno więc przy nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy mogą wystąpić krwawiące dziąsła.

Przyczyną krwawiących dziąseł mogą być zmiany hormonalne w okresie okołomenopauzalnym. Wówczas na skutek wygaszenia aktywności jajników spada drastycznie poziom 17beta-estradiolu (estrogenu). To przekłada się na gorsze unaczynnienie dziąseł (estrogeny mają ochronny wpływ na naczynia krwionośne). To w połączeniu z obfitą płytką nazębną doprowadza do rozwoju stanów zapalnych przyzębia i krwawień dziąseł.

Krwawiące dziąsła a niedobory witamin

Krwawienia z dziąseł są symptomem awitaminozy witaminy C. Związek ten uczestniczy w budowaniu bariery skórnej i kolagenu. Jest też ważny dla wzrostu i różnicowania się komórek. Dlatego też niedobory witaminy C skutkują zaburzeniami w funkcjonowaniu skóry, wydłużonym procesem gojenia oraz krwawieniem dziąseł.

Dobowe zapotrzebowanie na witaminę C wynosi 1 mg/kg masy ciała u osoby dorosłej (u ciężarnych: 1,5 mg/kg masy ciała). Natomiast u dzieci – 2 mg/kg masy ciała [1]. Można je zaspokoić, spożywając m.in. owoce dzikiej róży (6,8–12 g witaminy C w 100 g) i czarnej porzeczki (4 g witaminy C w 100 g).

Badania, które warto wykonać

  1. e-Pakiet dla każdego – uwzględnia parametry ogólnego stanu zdrowia: morfologię krwi, PT (INR), glukozę, lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG), ALT, GGTP, kreatyninę, kwas moczowy, albuminę, ferrytynę, wapń, magnez, witaminy D i B12, CRP, TSH, fT4, hemoglobinę glikowaną met. HPLC, lipoproteinę Lp(a).
  2. e-Pakiet otyłość – uwzględnia badania istotne w diagnostyce cukrzycy, które zwiększają ryzyko rozwoju paradontozy: glukozę, lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG), kwas moczowy, TSH, leptynę.
  3. e-Pakiet tarczycowy – uwzględnia badania istotne w diagnostyce schorzeń tarczycy, które zwiększają ryzyko powstania stanów zapalnych przyzębia: TSH, fT3, fT4, anty-TPO, anty-TG, przeciwciała przeciw receptorom TSH (TRAb).
  4. e-Pakiet badań menopauza – uwzględnia badania istotne w diagnostyce menopauzy: morfologię krwi, glukozę, hemoglobinę glikowaną HbA1c, lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG), lipoproteinę A Lp(a), hsCRP, PT (INR), fibrynogen, anty-CCP.

 

Bibliografia

  1. A. Kantorska, Witamina C rola i znaczenie dla organizmu, https://www.woia.pl/dat/attach/921_witamina-c-rola-i-znaczenie—praca-specjalizacja-apteczna-agnieszka-kantorska.pdf, dostęp: 19.12.2023 r.
  2. B.M. Eley, M. Sorry, J.D. Manson, Periodontologia, „Edra Urban & Partnera” Wrocław 2011.
  3. K. Adamowicz, Analiza lokalnego i systemowego stanu zapalnego wywołanego infekcją Porphyromonas gingivalis, https://wbbib.uj.edu.pl/documents/41648/114812397/Adamowicz+Karina_streszczenie.pdf/fa59c457-861c-4a5e-81b2-f7c07798ff85, dostęp: 19.12.2023 r.
  4. M. Śliz, M. Olszewska-Czyż, M. Kantorowicz, M. Chomszyn-Gajewska, Zapalenie przyzębia w przebiegu cukrzycy, „Przegląd Lekarski” 2013, t. 70, nr 11, s. 958–961.
  5. M. Koziołek, M. Kiedrowicz i in., Objawy chorób endokrynologicznych u pacjentów leczonych stomatologicznie, „Dental and Medical Problems” 2011, t. 48, nr 2, s. 229–235.
  6. B. Petkowicz, J. Piotrkowicz i in., Wybrane aspekty zmian chorobowych jamy ustnej kobiet w wieku menopauzalnym, „Przegląd Menopauzalny” 2013, nr 4, s. 352–357.