Podróżowanie do egzotycznych krajów to często spełnienie marzeń wielu z nas. Jednak powrót do domu po takim wyjeździe może nieść przykre niespodzianki – pojawiają się bowiem nieprzyjemne dolegliwości żołądkowe, określane mianem „klątwy faraona”. Ta przypadłość może skutecznie zepsuć radość z urlopu. Jak sobie poradzić z infekcją i co zrobić, gdy już się pojawi? 

Czym jest klątwa faraona?

Klątwa faraona, zwana również zemstą faraona lub biegunką podróżnych, to dolegliwość dotykająca wielu turystów odwiedzających egzotyczne kraje. Jest to ostra reakcja żołądkowo-jelitowa, która pojawia się najczęściej w ciągu 2-4 dni od rozpoczęcia podróży. 

Głównym objawem jest silna, wodnista biegunka, często połączona z bólami brzucha, nudnościami oraz wymiotami. Choć klątwa faraona może być niezwykle uciążliwa, na ogół nie jest poważną chorobą i ustępuje samoistnie po kilku dniach. Jednak w niektórych przypadkach, szczególnie u małych dzieci lub osób starszych, prowadzi do groźnego odwodnienia organizmu, wymagającego interwencji lekarskiej.

Przyczyny klątwy faraona

Główną przyczyną wystąpienia klątwy faraona jest zakażenie bakteryjne (najczęściej E. coli), rzadziej wirusowe. Organizm podróżującego do egzotycznego kraju turysty nie jest przyzwyczajony do lokalnych bakterii i wirusów, często występujących w wodzie lub żywności. W efekcie dochodzi do gwałtownej reakcji obronnej organizmu, objawiającej się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi.

Najczęstsze źródła zakażenia to:

• spożywanie wody z kranu, nieprzegotowanej lub niebezpiecznej pod względem sanitarnym,
• jedzenie niedogotowanych potraw, zwłaszcza mięs i owoców morza,
• spożywanie lodów lub świeżo wyciskanych soków, przygotowywanych w niehigienicznych warunkach,
• dotykanie zanieczyszczonych powierzchni i brak mycia rąk przed posiłkami.

Osoby ze słabszą odpornością, przyjmujące leki zmniejszające kwasowość żołądka, a także dzieci i seniorzy są szczególnie narażeni na zachorowanie.

Objawy klątwy faraona

Głównym objawem klątwy faraona jest ostra, wodnista biegunka, która może występować nawet kilkanaście razy na dobę. Towarzyszą jej często:

• silne bóle brzucha i skurcze,
• nudności i wymioty,
• wzdęcia,
• utrata apetytu,
• gorączka,
• bóle głowy.

Dolegliwości te pojawiają się zwykle w ciągu 2-4 dni od rozpoczęcia podróży i mogą utrzymywać się przez 3-7 dni. W niektórych przypadkach prowadzą do groźnego odwodnienia organizmu.

Zapobieganie klątwie faraona

Kilka tygodni przed planowaną podróżą warto zgłosić się na konsultację do specjalisty z zakresu medycyny podróży, który omówi zagrożenia zdrowotne związane z podróżą oraz postępowanie w przypadku ich wystąpienia. Można również rozważyć szczepienia ochronne przeciwko chorobom występującym w danym regionie.

Podczas pobytu za granicą należy unikać picia wody z kranu, a także spożywania surowych owoców, warzyw i produktów mlecznych. Bezpieczniejsze będą napoje i potrawy przygotowane ze wstępnie przegotowanej lub butelkowanej wody. Warto też wybierać dania gotowane w wysokich temperaturach.

Często myj ręce, zwłaszcza przed posiłkami, a także unikaj kontaktu z zanieczyszczonymi powierzchniami. To może znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania. Dobrym rozwiązaniem są także chusteczki antybakteryjne do dezynfekcji.

Zachowaj ostrożność podczas korzystania z lokali gastronomicznych. Jedzenie z ulicznych straganów może być bardzo kuszące, jednak stwarza wysokie ryzyko zachorowania. Lepiej wybierać sprawdzone, higieniczne restauracje lub posiłki przygotowane w hotelu.

Klątwa faraona a odwodnienie

Jednym z najbardziej niebezpiecznych powikłań klątwy faraona jest odwodnienie organizmu. Gwałtowna utrata płynów i elektrolitów podczas biegunki może doprowadzić do groźnych zaburzeń równowagi elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, szczególnie u małych dzieci, osób starszych lub cierpiących na choroby przewlekłe. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze uzupełnianie płynów i elektrolitów. Oprócz wody dobrze sprawdzą się napoje izotoniczne, herbata lub rozcieńczone soki. Należy unikać napojów gazowanych, alkoholu oraz produktów mlecznych, które mogą nasilać biegunkę.

W przypadku utrzymującego się odwodnienia konieczna bywa hospitalizacja i dożylne podanie płynów. Dlatego w razie nasilenia objawów, zwłaszcza u dzieci, warto niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Klątwa faraona u dzieci

Dzieci są szczególnie narażone na niebezpieczne powikłania klątwy faraona, przede wszystkim odwodnienie. Dlatego w ich przypadku konieczna jest wyjątkowa ostrożność i szybka reakcja. Jeśli u dziecka pojawią się objawy biegunki, należy jak najszybciej rozpocząć nawadnianie, podając mu często małe porcje wody, herbaty lub rozcieńczonych soków. Ważne, aby nie przerywać karmienia piersią lub nie zmieniać dotychczasowego sposobu żywienia u niemowląt.

W przypadku niemowląt do 6. miesiąca życia lub gdy objawy się nasilają, konieczna jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem. Tylko specjalista może ocenić stopień odwodnienia i podjąć odpowiednie leczenie.

Klątwa faraona po powrocie z wyjazdu

Niekiedy objawy klątwy faraona pojawiają się dopiero po powrocie do kraju, nawet kilka dni po zakończeniu podróży. Wynika to z faktu, że infekcja rozwinęła się w trakcie wyjazdu, ale jej objawy ujawniły się później. W takiej sytuacji należy postępować podobnie, jak w przypadku zachorowania podczas pobytu za granicą. Kluczowe jest odpowiednie nawodnienie organizmu, zastosowanie lekkostrawnej diety oraz ewentualne przyjmowanie leków przeciwbiegunkowych lub przeciwwymiotnych.

Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 3-4 dni lub pojawiają się powikłania, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Może on ocenić stan zdrowia i w razie potrzeby zlecić badania lub wdrożyć leczenie.

Badania, które warto wykonać:

• e-Pakiet po powrocie z podróży tropikalnej – pakiet wskazany do wykonania przez osoby powracające z podróży w tropiki, które odczuwają dolegliwości ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia). 
• e-Pakiet dla każdego (maksimum) z konsultacją – badania w pakiecie są wskazane do wykonania w celu szerszego poznania kondycji organizmu. W razie występowania patologii wyniki badań wskazują zaatakowany organ lub układ i identyfikują nasilenie procesu chorobowego.
• e-Pakiet alergiczny – pakiet zalecany jest do wykonania przez osoby dorosłe i dzieci, będące w trakcie diagnostyki alergii lub planujące taką diagnostykę.

Bibliografia

1. T. Mach, Biegunka podróżnych, „Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy” 2011, nr 3(3), s. 121–126.
2. K. Korzeniewski, Zaburzenia żołądkowo-jelitowe u powracających z podróży, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2018, vol. 12, nr 4, s. 115–126.
3. J. Wasielica-Berger, Ostra biegunka, „Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy” 2018, nr 10(1), s. 14–22.