Krwawienie z przewodu pokarmowego jest niepokojącym objawem, który może wskazywać na różne schorzenia, od łagodnych po poważne. Krew w kale, nazywana też hematochezją, może mieć wiele przyczyn i wymaga dokładnej diagnostyki. Czy zawsze oznacza chorobę? Kiedy należy zgłosić się do lekarza? Kiedy wykonać badanie na krew utajoną w kale i jak interpretować jego wyniki?

Krew w kale – co to oznacza?

Przewód pokarmowy człowieka składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego zakończonego odbytem. Krwawienie może wystąpić w każdym z tych obszarów, a jego lokalizacja i nasilenie wpływają na to, jak krew będzie wyglądać w stolcu. Może ona mieć barwę od jasnoczerwonej, przez ciemnoczerwoną, aż po czarną, przypominającą smołę.

Krew utajona w kale

Nie zawsze krew w stolcu jest widoczna gołym okiem. Mówi się wówczas o krwi utajonej, którą można wykryć jedynie za pomocą specjalistycznych testów laboratoryjnych. Jej obecność może sygnalizować poważne schorzenia, takie jak nowotwór jelita grubego, dlatego badanie to jest często wykorzystywane w profilaktyce.

Świeża krew w kale

Gdy krew w kale ma żywe, czerwone zabarwienie lub pojawia się na papierze toaletowym, wskazuje to na krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, najczęściej z okolic odbytu lub odbytnicy.

Ciemna krew w kale

Ciemne, smoliste stolce najczęściej świadczą o krwawieniu z górnego odcinka przewodu pokarmowego, np. z przełyku, żołądka lub dwunastnicy.

Najczęstsze przyczyny krwi w kale

Choć krew w kale jest powodem do konsultacji lekarskiej, nie zawsze musi oznaczać poważną chorobę. Do najczęstszych przyczyn tego objawu należą:

  • choroba hemoroidalna – powiększone guzki krwawnicze to jedna z najczęstszych przyczyn krwawienia z odbytu; towarzyszą im często dodatkowe objawy, takie jak świąd, pieczenie oraz uczucie niepełnego wypróżnienia;
  • szczelina odbytu – niewielkie pęknięcie błony śluzowej w kanale odbytu może powodować niewielkie krwawienia, szczególnie podczas wypróżniania;
  • choroby zapalne jelit – wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna mogą objawiać się krwistą biegunką i towarzyszącymi dolegliwościami, takimi jak ból brzucha i gorączka;
  • nowotwór jelita grubego – choć przez długi czas może nie dawać żadnych objawów, jednym z jego pierwszych symptomów jest właśnie krew w kale. Zazwyczaj choroba występuje po 40. roku życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet;
  • infekcje bakteryjne – bakteryjne zapalenie jelit może powodować krwiste biegunki i silne bóle brzucha;
  • choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – uszkodzenie błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego może skutkować pojawieniem się ciemnej, smolistej krwi w kale;
  • żylaki przełyku i żołądka – poszerzenie żył w obrębie przełyku lub żołądka również może prowadzić do krwawienia, manifestującego się ciemnym, smolistym kałem.

Krew w kale u kobiet w ciąży

Krew w kale jest dość częstym objawem wśród kobiet w ciąży. Najczęściej powodują ją hemoroidy. Do powiększenia guzków krwawniczych dochodzi w wyniku zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej. Inną przyczyną obecności krwi w kale w okresie ciąży może być szczelina odbytu (powstająca na skutek zaparć lub wysiłku podczas wypróżniania) oraz infekcje bakteryjne, mogące prowadzić do krwawej biegunki. Oprócz tego możliwe jest krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, np. z przełyku, spowodowane nawracającymi wymiotami. W przypadku zauważenia obecności krwi w kale przyszła mama powinna zasięgnąć porady lekarskiej.

Krew w kale u dzieci

Krew w stolcu u dzieci również często budzi niepokój rodziców. Najczęstsze przyczyny to infekcje przewodu pokarmowego, mogące prowadzić do krwistej biegunki, a także alergie pokarmowe (np. na białka mleka krowiego), objawiające się obecnością krwi w stolcu. W większości przypadków krew w kale u dzieci nie jest objawem poważnej choroby, jednak zawsze należy skonsultować ten objaw z pediatrą w celu wykluczenia groźniejszych przyczyn.

Badanie na krew utajoną w kale

Krew utajona w kale, niewidoczna gołym okiem, może być wykryta za pomocą specjalistycznych testów laboratoryjnych:

  • Test immunochemiczny (FIT) – to preferowany test, ponieważ wymaga pobrania tylko jednej próbki kału. Jego wadą jest jednak to, że wykrywa krew jedynie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
  • Test gwajakowy (gFOBT) – pozwala na wykrycie krwi zarówno z dolnego, jak i górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wymaga jednak pobrania trzech próbek kału z trzech kolejnych wypróżnień oraz przestrzegania specjalnej diety przed badaniem.

Interpretacja wyników badania na krew utajoną

Wynik ujemny nie wyklucza całkowicie możliwości krwawienia z przewodu pokarmowego. Bywa on fałszywie ujemny, szczególnie gdy źródło krwawienia znajduje się w górnym odcinku układu pokarmowego. Dlatego w przypadku utrzymujących się objawów konieczne jest pogłębienie diagnostyki.

Dodatni wynik testu na krew utajoną wskazuje na obecność krwi w stolcu i powinien skłonić pacjenta do konsultacji lekarskiej. Lekarz może wówczas zalecić wykonanie badań endoskopowych (gastroskopii, kolonoskopii) w celu ustalenia przyczyny krwawienia.

Badanie na krew utajoną w kale jest ważnym narzędziem diagnostycznym, ale samo w sobie nie pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy. Stanowi raczej punkt wyjścia do dalszych badań i konsultacji specjalistycznych.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet stany zapalne jelit – badania w pakiecie wskazane są do wykonania przy dolegliwościach mogących wskazywać na choroby jelit (to m.in. ból brzucha, biegunka i krew w kale).
  • e-Pakiet alergiczny – badania w pakiecie wskazane są do wykonania dla osób dorosłych i dzieci w celu diagnostyki alergii, bez względu na stopień nasilenia objawów i ich rodzaj.
  • e-Pakiet badania krwi na celiakię: podstawowy – pakiet wskazany do wykonania przy występowaniu niepokojących objawów ze strony układu pokarmowego, które sugerują celiakię (chorobę trzewną).

Bibliografia

  1. T. Kozłowski, Wartość badania kolonoskopowego oraz testu na krew utajoną we wczesnym rozpoznawaniu chorób nowotworowych jelita grubego, Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej Uniwersytetu Medycznego im. K Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2011.
  2. A. Charchut, M. Wójcik i in., Testy na krew utajoną w stolcu w samokontroli i w badaniach w miejscu opieki, „Diagnostyka Laboratoryjna” 2017, nr 53 (2), s. 101–106.
  3. D. Janczak, Dodatni wynik testu na krew utajoną w kale (FOBT) a odległe przeżycie u osób w wieku podeszłym, „Medycyna po Dyplomie” 2011, vol. 20, nr 9, s. 25–26.