Przetoka odbytu, znana również jako przetoka okołoodbytnicza lub przetoka odbytnicza, to poważna i często krępująca dolegliwość, która może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Ten patologiczny stan charakteryzuje się utworzeniem nieprawidłowego kanału łączącego odbytnicę lub kanał odbytu ze skórą w okolicy krocza. Przyjrzyj się bliżej przyczynom powstawania przetoki odbytu oraz objawom, jakie może wywoływać.
Czym jest przetoka odbytu?
Przetoka odbytu to wąski, niegojący się kanał, który łączy światło kanału odbytu lub odbytnicy z powierzchnią skóry w okolicy odbytu. Nieprawidłowe połączenie między tymi dwiema przestrzeniami jest spowodowane najczęściej przez zapalenie gruczołów odbytowych, które prowadzi do rozwoju ropnia. Nawet po prawidłowym leczeniu tej dolegliwości może dojść do powstania trwałego kanału wyścielonego tkanką włóknistą, tworzącego przetokę odbytniczą.
Rodzaje przetok odbytu
W zależności od lokalizacji ujścia wewnętrznego przetoki oraz przebiegu kanału wyróżnia się kilka głównych typów tej zmiany:
- przetoki międzyzwieraczowe – stanowią około 46–49% wszystkich przypadków; ich kanał przebiega pomiędzy zwieraczami odbytu;
- przetoki przezzwieraczowe – występują u 36–40% pacjentów i przebiegają przez zwieracze odbytu;
- przetoki nadzwieraczowe – stanowią 4–6% przetok, a ich kanał przebiega powyżej zwieraczy odbytu;
- przetoki pozazwieraczowe – są najrzadszą postacią, występującą u 2–3% chorych; ich przebieg omija zwieracze odbytu.
Przyczyny powstawania przetoki odbytu
Najczęstszą przyczyną rozwoju przetoki okołoodbytniczej jest zapalenie gruczołów odbytowych, co prowadzi do powstania ropnia w tej okolicy. W objętym stanem zapalnym gruczole tworzy się ropień, który stopniowo rozszerza się na położone głębiej tkanki, aż w końcu przebija się na zewnątrz, tworząc kanał między jelitem a skórą.
Inne, rzadsze przyczyny przetoki odbytu to:
- nieswoiste choroby zapalne jelit, np. choroba Leśniowskiego-Crohna;
- nowotwory odbytnicy i odbytu;
- powikłania po zabiegach proktologicznych lub urazach okolicy odbytu i krocza;
- zapalenie gruczołów potowych i ropień skóry w okolicy odbytu;
- radioterapia okolicy miednicy.
Objawy przetoki odbytu
Pierwszym objawem przetoki odbytu często jest pojawienie się ropnia w tej okolicy. Następnie na skórze powstaje niewielki otwór, z którego sączy się ropa, a czasami również krew. Oprócz tego pacjenci zgłaszają ból, pieczenie i dyskomfort w okolicy odbytu oraz zabrudzenia bielizny ropną treścią. Dolegliwości bólowe nasilają się podczas oddawania kału i siedzenia. Warto jednak podkreślić, że w niektórych przypadkach przetoka odbytu może przebiegać bezobjawowo.
Diagnostyka przetoki odbytu
Prawidłowe rozpoznanie przetoki odbytu jest ważne dla wdrożenia właściwego leczenia. Po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu badania fizykalnego lekarz proktolog może zlecić dodatkowe badania obrazowe, m.in.:
- ultrasonografię przezodbytniczą (ERUS) – pozwala uwidocznić przebieg kanału przetoki;
- rezonans magnetyczny miednicy – daje dokładny obraz anatomiczny zmiany;
- badanie kanału przetoki sondą główkową – umożliwia ocenę przebiegu przetoki;
- rektoskopię – pozwala na bezpośrednią wizualizację zmian wewnątrz odbytnicy.
W niektórych przypadkach lekarz może również zalecić wykonanie kolonoskopii, szczególnie u pacjentów po 50. roku życia, aby wykluczyć inne schorzenia, w tym nowotwory.
Dieta w przetoce odbytu
Odpowiednia dieta może stanowić ważne uzupełnienie leczenia przetoki odbytu. Dlatego warto zwiększyć codzienne spożywanie błonnika, ponieważ pomaga to utrzymać prawidłową perystaltykę jelit i zapobiegać zaparciom. Należy natomiast unikać produktów wzdymających, np. kapusty lub roślin strączkowych, które mogą nasilać dolegliwości.
Istotne jest też picie dużej ilości wody. To bowiem zmiękcza stolec i ułatwia jego usuwanie, zmniejszając nacisk na przetokę.
Profilaktyka przetoki odbytu
Niestety nie da się wskazać jednoznacznych czynników ryzyka, które można wyeliminować, aby zapobiec rozwojowi przetoki odbytu. Pewne działania są jednak w stanie zmniejszyć prawdopodobieństwo jej wystąpienia:
- zachowanie prawidłowej higieny okolicy odbytu;
- unikanie urazów tej okolicy, np. poprzez stosowanie miękkiego papieru toaletowego;
- wczesna konsultacja z lekarzem w przypadku wystąpienia dolegliwości w okolicy odbytu.
Powikłania nieleczonej przetoki odbytu
Nieleczona przetoka odbytu niesie ze sobą poważne ryzyko powikłań. Zmiana może doprowadzić do nietrzymania gazów i stolca lub nawracających ropni tej okolicy. Dlatego tak ważne jest, aby w przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów niezwłocznie skonsultować się z lekarzem proktologiem.
Badania, które warto wykonać:
- e-Pakiet genetyczne predyspozycje do choroby Leśniowskiego-Crohna – pakiet badań wskazany jest do wykonania przez osoby, u których pojawiły się objawy wskazujące na chorobę Leśniowskiego-Crohna albo obarczone genetycznym ryzykiem jej wystąpienia.
- e-Pakiet badania krwi na celiakię: podstawowy – badania w pakiecie warto wykonać w przypadku podejrzenia celiakii, zwłaszcza po zaobserwowaniu objawów, które mogą na nią wskazywać.
- e-Pakiet wysyłkowy mikrobiota jelit Complete, kompleksowe badanie mikrobioty jelit – w pakiecie znajdują się badania, które pozwalają kompleksowo ocenić mikrobiotę jelitową.
Bibliografia
- J. Reguła, G. Wallner i in., Stan obecny w rozpoznawaniu i leczeniu złożonych przetok odbytniczych (CPF) w chorobie Leśniowskiego-Crohna (chLC) w Polsce – na podstawie badania pt. „Schematy postępowania terapeutycznego u pacjentów ze złożonymi przetokami w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna”, „Gastroenterologia Kliniczna” 2018, t. 10, nr 4, s. 135–147.
- J. Arendt, J. Trompeta i in., Przetoka okołoodobytnicza – problemy rozpoznawcze, leczenie, „Chirurgia Polska” 2002, t. 4, nr 2, s. 73–80.
