Prolaktyna jest hormonem, który odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu organizmu, szczególnie kobiety, ponieważ reguluje funkcje rozrodcze i laktację. Ale jej prawidłowy poziom jest istotny również dla mężczyzn. Sprawdźmy, czym jest prolaktyna, jakie ma funkcje i jakie badania warto wykonać, aby kontrolować jej poziom.
Czym jest prolaktyna?
Prolaktyna to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, a dokładniej przez przedni płat przysadki. Główną jej rolą jest regulacja funkcji rozrodczych i laktacji. Stąd też nazwa hormonu nawiązuje do głównego zadania, jakim jest stymulacja produkcji mleka po porodzie. Poziom prolaktyny w organizmie może się zmieniać w zależności od pory dnia, stresu, aktywności fizycznej, a u kobiet również od fazy cyklu miesięcznego.
Prolaktyna występuje w trzech podstawowych formach:
- monomerycznej (najbardziej aktywnej biologicznie),
- dimerycznej,
- jako makroprolaktyna.
Dla celów diagnostycznych najważniejsza jest analiza monomerycznej formy prolaktyny, gdyż to ona wpływa na funkcje biologiczne.
Prolaktyna a laktacja
Jedną z najważniejszych funkcji prolaktyny jest wspieranie procesu laktacji. Hormon ten pobudza gruczoły piersiowe do produkcji mleka po porodzie. Działa w połączeniu z innymi hormonami, takimi jak oksytocyna, która odpowiada za wypływ mleka z piersi. Prolaktyna utrzymuje wysoki poziom produkcji mleka przez cały okres karmienia piersią.
Badania pokazują, że poziom prolaktyny wzrasta już w ciąży, jednak prawdziwie aktywuje się po porodzie, kiedy poziom progesteronu i estrogenu gwałtownie spada. Wysoka prolaktyna w okresie laktacji może także hamować owulację. Karmienie piersią nie powinno być jednak uważane za formę antykoncepcji.
Prolaktyna a regulacja cyklu miesięcznego
Prolaktyna odgrywa ważną rolę w regulacji cyklu miesięcznego, głównie poprzez wpływ na wydzielanie hormonów gonadotropowych (FSH i LH). Nadmiar prolaktyny, czyli hiperprolaktynemia, może prowadzić do zaburzeń cyklu miesiączkowego – braku owulacji czy nieregularnych miesiączek. Może to być powodem problemów z zajściem w ciążę.
Hiperprolaktynemia często jest związana z obecnością gruczolaków przysadki (prolactinoma), które powodują nadmierne wydzielanie tego hormonu. W takich przypadkach konieczna może być farmakoterapia lub leczenie chirurgiczne.
Prolaktyna a funkcje metaboliczne
Ostatnie badania naukowe sugerują, że prolaktyna może odgrywać rolę w regulacji metabolizmu, wpływając na gospodarkę węglowodanową i lipidową.
Badania in vitro na szczurach wykazały, że prolaktyna wpływa na wydzielanie insuliny, oddziałując na wyspy trzustkowe. Ponadto oddziałuje na namnażanie komórek beta trzustki, co poprawia ich zdolność do wydzielania insuliny i regulacji gospodarki glukozowej. U kobiet z hiperprolaktynemią wrażliwość tkanek na działanie insuliny jest obniżona w stosunku do tego, jakie cechuje kobiety z prawidłowym poziomem tego hormonu.
Co ciekawe, pojawiają się doniesienia, że prolaktyna chroni przed cukrzycą typu 2. Naukowcy z Chin wykazali, że hormon, swobodnie krążąc we krwi w stężeniach fizjologicznych, wiąże się z mniejszą częstością występowania insulinooporności i cukrzycy typu 2. Natomiast późniejsze analizy potwierdziły związek między podwyższonym poziomem prolaktyny w surowicy a występowaniem zaburzeń erekcji i powiększeniem obwodu talii.
Prolaktyna u mężczyzn
Chociaż prolaktyna jest bardziej znana z funkcji związanych z układem rozrodczym kobiet, odgrywa ważną rolę również u mężczyzn. Jej nadmiar może prowadzić do obniżenia poziomu testosteronu, co skutkuje spadkiem libido, zaburzeniami erekcji oraz niepłodnością. Wszystko dlatego, że prolaktyna stymuluje jądra do produkcji testosteronu, co jest warunkiem utrzymania libido i ogólnej funkcji seksualnej (zbyt wysoki poziom prolaktyny może prowadzić do obniżenia libido oraz zaburzeń erekcji). Ponadto hormon ten ma znaczenie w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej, odpowiedzi immunologicznej oraz metabolizmu.
Hiperprolaktynemia, czyli nadmiar prolaktyny, może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak stres, urazy, stosowanie niektórych leków, niedoczynność tarczycy, a nawet obecność guza przysadki mózgowej (prolactinoma) lub zaburzenia funkcjonowania podwzgórza. W takich przypadkach konieczne jest leczenie przyczynowe.
Badania, które warto wykonać:
- e-Pakiet badania dla kobiet trenujących na siłowni – e-Pakiet uwzględnia badania umożliwiające ocenę wpływu treningów na siłowni na stan zdrowia kobiet: morfologia krwi, glukoza, TSH, FT3, FT4, ALT, AST, FSH, LH, progesteron, prolaktyna, estradiol, lipidogram, CRP ilościowo, kortyzol i testosteron.
- e-Pakiet sportowy dla kobiet – względny niedobór energii w sporcie (RED-S) – pakiet badań wskazany jest do wykonania w celu oceny stanu zdrowia kobiet trenujących oraz przy dolegliwościach towarzyszących intensywnym treningom: zanik miesiączki, zmęczenie, osłabienie.
- e-Pakiet wysyłkowy mikrobiota jelit Pro, jakościowe i ilościowe badanie mikrobiologiczne kału – zapewnia kompleksowe badanie mikrobioty jelitowej (mikroflory jelit) – bakterii i grzybów żyjących w układzie pokarmowym bez konieczności wychodzenia z domu. To jeden z szerszych paneli badania mikrobioty jelit.
Bibliografia
- M. Przyłudzka, Stężenie prolaktyny w surowicy chorych z cukrzycą typu 2, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katowice 2023.
- M. Gierach, M. Bruska-Sikorska, M. Rojek, R. Junik, Hyperprolactinemia and insulin resistance, „Endokrynologia Polska” 2022, nr 73(6), s. 959–967.
- Z. Zdrojewicz, A. Dubiński, K. Dubińska, Prolaktyna a aktywność seksualna u mężczyzn, „Seksuologia Polska” 2004, t. 2, nr 1, s. 1–4
