Układ odpornościowy to złożony system, który chroni organizm przed infekcjami i chorobami. Niestety, czasami jego funkcjonowanie ulega zaburzeniu, prowadząc do częstych i uciążliwych infekcji. W takich przypadkach ważne jest szybkie rozpoznanie problemu i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Jednym z najważniejszych narzędzi diagnostycznych są badania krwi, które mogą dostarczyć cennych informacji na temat stanu systemu immunologicznego. 

Rola układu odpornościowego w organizmie

Układ odpornościowy pełni podstawową funkcję w ochronie organizmu przed patogenami, takimi jak wirusy, bakterie czy grzyby. Składa się on z różnych typów komórek, białek i narządów, które współpracują ze sobą, aby wykrywać i neutralizować zagrożenia. Jego prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne do utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia.

Odporność wrodzona i nabyta

Odporność wrodzona to pierwotna linia obrony, którą człowiek ma od urodzenia. Obejmuje ona bariery fizyczne (np. skóra i błony śluzowe), a także komórki i białka, które natychmiast reagują na obecność patogenów. 

Odporność nabyta natomiast rozwija się w toku życia w wyniku kontaktu z różnymi drobnoustrojami. Polega na wytwarzaniu specyficznych przeciwciał i komórek pamięci immunologicznej, które pozwalają na szybszą i skuteczniejszą reakcję na kolejne spotkanie z danym patogenem.

Zaburzenia odporności

Niestety, układ odpornościowy może działać nieprawidłowo, prowadząc do różnego rodzaju problemów zdrowotnych. Wyróżniamy dwa główne typy zaburzeń odporności:

  1. Niedobory odporności – polegają na osłabieniu lub upośledzeniu funkcjonowania układu odpornościowego, co zwiększa podatność na infekcje.
  2. Nieprawidłowa aktywność układu odpornościowego – układ odpornościowy reaguje w sposób nieprawidłowy, atakując własne tkanki organizmu. Prowadzi to do rozwoju chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy.

Badania krwi oceniające funkcję układu odpornościowego

Podstawowym narzędziem diagnostycznym wykorzystywanym w ocenie stanu układu odpornościowego są badania krwi. Pozwalają one zidentyfikować różnego rodzaju nieprawidłowości, które mogą być przyczyną częstych infekcji, przewlekłych stanów zapalnych lub chorób autoimmunologicznych.

Morfologia krwi

Morfologia krwi dostarcza informacji m.in. na temat liczby i rodzajów krwinek białych (leukocytów). Odchylenia w zakresie poszczególnych populacji leukocytów mogą sugerować problemy z prawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego. 

Immunoglobuliny

Immunoglobuliny to białka produkowane przez limfocyty B, które odgrywają ważną rolę w odporności humoralnej. Niskie stężenia poszczególnych klas immunoglobulin (IgG, IgA, IgM) mogą wskazywać na różnego rodzaju niedobory odporności, np. agammaglobulinemię czy pospolity zmienny niedobór odporności (CVID).

Subpopulacje limfocytów

Badanie subpopulacji limfocytów pozwala ocenić ilość i proporcje różnych typów tych komórek, takich jak limfocyty T, limfocyty B czy komórki NK. Zaburzenia w tym zakresie mogą sugerować problemy z prawidłowym funkcjonowaniem odporności komórkowej.

Odpowiedź na szczepienia

Ocena odpowiedzi poszczepiennej, czyli zdolności organizmu do wytwarzania przeciwciał po podaniu szczepionki, dostarcza informacji na temat prawidłowości funkcjonowania układu odpornościowego. Brak lub niedostateczna reakcja na szczepienie może świadczyć o niedoborach odporności.

Badania genetyczne

W przypadku podejrzenia pierwotnych, wrodzonych niedoborów odporności coraz większe zastosowanie znajdują badania genetyczne. Sekwencjonowanie całego eksonu (WES) lub panele genów pozwalają na identyfikację mutacji w genach odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Kiedy wykonać badania na odporność?

Badania oceniające funkcjonowanie układu odpornościowego mogą być zalecane do wykonania przy:

  • nawracających infekcjach – częste i trudno poddające się leczeniu zakażenia dróg oddechowych, zatok, uszu, płuc lub skóry mogą wskazywać na niedobory odporności;
  • opóźnionym wzroście i rozwoju u dzieci – brak prawidłowego przyrostu masy ciała lub wzrostu może być związany z zaburzeniami odporności;
  • chorobach autoimmunologicznych – nadmierna aktywność układu odpornościowego prowadząca do autoagresji może być powodem do wykonania badań immunologicznych;
  • nowotworach i zakażeniach oportunistycznych – osoby z obniżoną odpornością są bardziej narażone na rozwój nowotworów oraz infekcje wywołane przez patogeny, które zwykle nie powodują choroby u osób zdrowych;
  • niekorzystnym wywiadzie rodzinnym – jeśli w rodzinie występują przypadki wrodzonych niedoborów odporności, warto profilaktycznie rozważyć odpowiednie badania.

Interpretacja wyników badań

Prawidłowa interpretacja wyników badań krwi oceniających funkcję układu odpornościowego wymaga doświadczenia i współpracy specjalistów. Lekarz immunolog lub hematolog będzie w stanie określić, czy zaobserwowane odchylenia od norm wskazują na konkretne zaburzenia odporności, a także dobrać odpowiednie leczenie.

Warto pamiętać, że interpretacja wyników powinna być dokonywana z uwzględnieniem całości obrazu klinicznego pacjenta, a nie wyłącznie na podstawie wyniku pojedynczego badania. Zmiany w wynikach mogą mieć również podłoże przejściowe, związane z trwającą infekcją lub innymi czynnikami.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet Trzy kroki do zdrowia: premium – pakiet obejmuje badania zalecane do wykonania w celu profilaktycznego kontrolowania stanu zdrowia.
  • e-Pakiet dla dzieci – badania w pakiecie przeznaczone są do wykonania w celu ustalenia u dzieci przyczyn objawów wskazujących na zakażenie pasożytnicze, podłoże stanu zapalnego, ale też profilaktycznej oceny stanu zdrowia.
  • e-Pakiet uzupełniający: odporność – pakiet badań obejmuje ocenę stężenia witaminy D oraz przeciwciał IgG, w celu oceny podłoża nawracających infekcji.

Bibliografia

  1. P. J. Kotyla, Pierwotne niedobory odporności – wstęp do chorób autoimmunizacyjnych, „Forum Reumatologiczne” 2015, t. 1, nr 1, s. 30–37.
  2. M. Korzon, Kliniczne cechy zaburzeń układu immunologicznego, https://www.heel.pl/media/downloads_pdf/heel_pl/lekarze/engystol/engystol_kliniczne_cechy_zaburze_ukadu_immunologicznego_m._korzon.pdf [dostęp: 07.10.2024].
  3. B. Mazur, Diagnostyka laboratoryjna dysfunkcji układu odporności, https://ppm.sum.edu.pl/docstore/download/SUMc8016f81d0a04f9bb408612d1519c639/Diagnost+labo+dysfunkcji+uk%C5%82+odp-A.wcag.pdf [dostęp: 07.10.2024].