Wątroba jest odpowiedzialna za detoksykację, metabolizm oraz produkcję białek. Jej przeciążenie, spowodowane np. nadmiernym spożyciem alkoholu, nieodpowiednią dietą, infekcjami czy chorobami metabolicznymi, prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych. Diagnoza uszkodzenia wątroby pozwala na szybsze podjęcie leczenia i zapobiega dalszym powikłaniom. Jakie są przyczyny przeciążenia wątroby, objawy, które mogą wskazywać na jej uszkodzenie oraz najskuteczniejsze metody diagnostyki i leczenia? Dowiedz się z tego artykułu.

Jakie są najczęstsze przyczyny przeciążenia wątroby?

Wątroba odpowiada za proces detoksykacji organizmu oraz metabolizm tłuszczów, białek i węglowodanów. Jest odpowiedzialna za usuwanie szkodliwych substancji, przetwarzanie składników odżywczych i produkcję niezbędnych białek. Przeciążenie tego organu może wystąpić w wyniku m.in. nadmiernej ekspozycji na toksyny, nadużywania alkoholu, niezdrowej diety bogatej w tłuszcze nasycone, cukry i sól, a także obecności chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca czy otyłość oraz zakażeń wirusowych (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B i C). Te czynniki mogą prowadzić do uszkodzenia komórek wątrobowych i zaburzenia funkcji tego narządu, co w dłuższym czasie prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, np. marskości wątroby.

Nadmiar toksyn i alkoholu

Nadużywanie alkoholu stanowi jedną z głównych przyczyn przeciążenia wątroby. Alkohol jest metabolizowany w wątrobie, gdzie jest przetwarzany w mniej szkodliwe substancje. Nadmierna konsumpcja alkoholu prowadzi jednak do gromadzenia się produktów ubocznych metabolizmu, które uszkadzają komórki wątrobowe. Długotrwałe nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi do rozwoju marskości wątroby, która skutkuje trwałym uszkodzeniem struktury narządu oraz utratą jej zdolności do prawidłowego funkcjonowania.

Dodatkowo wątroba jest narażona na działanie innych toksycznych substancji (w tym niektórych leków), zanieczyszczenia środowiskowe czy chemikalia, które zaburzają jej zdolność do detoksykacji. Przewlekła ekspozycja na te substancje prowadzi do uszkodzeń, zmniejszając zdolność do oczyszczania organizmu i w efekcie zwiększając ryzyko rozwoju chorób, w tym zapaleń i wspomnianej marskości.

Zła dieta

Dieta bogata w tłuszcze nasycone, cukry, sól oraz przetworzoną żywność ma istotny wpływ na zdrowie wątroby – obciąża ją i sprzyja stłuszczeniu tego organu. Nadmierne spożycie tych składników prowadzi do nagromadzenia tłuszczu w komórkach. Stłuszczenie wątroby (znane również jako niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby – NAFLD) jest początkowym stadium choroby, w którym wątroba gromadzi nadmiar tłuszczu, ale nie wykazuje jeszcze oznak zapalenia. Jednak, jeśli problem nie jest kontrolowany, może dojść do uszkodzenia, następnie stanu zapalnego, a w zaawansowanej postaci do rozwoju marskości. NAFLD jest coraz częściej diagnozowaną chorobą w krajach rozwiniętych, gdzie styl życia jest oparty na diecie wysokotłuszczowej i ubogiej w błonnik. Wczesne wykrycie i zmiana nawyków żywieniowych mogą zapobiec dalszemu uszkodzeniu tego organu.

Choroby metaboliczne

Czynniki takie jak cukrzyca, otyłość oraz hiperlipidemia (wysoki poziom lipidów we krwi) znacząco sprzyjają rozwojowi stłuszczenia wątroby. W przypadku cukrzycy i otyłości organizm ma trudności z prawidłowym metabolizowaniem tłuszczu i glukozy, co prowadzi do ich nadmiernego gromadzenia. Wysoki poziom glukozy stymuluje nadmierną produkcję tłuszczu w komórkach wątrobowych, co obciąża ten organ i zakłóca jego prawidłową funkcję detoksykacyjną oraz metaboliczną. 

Zakażenia wirusowe

Wirusy WZW typu B i C (wirusowe zapalenie wątroby) są głównymi czynnikami wywołującymi zapalenie wątroby, które jeśli nie jest leczone, może prowadzić do jej uszkodzenia. W wyniku infekcji wątroba staje się podatna na dalsze uszkodzenia, gdyż wirusy te uszkadzają komórki i powodują przewlekły stan zapalny. Z czasem zapalenie prowadzi do włóknienia, a w bardziej zaawansowanych stadiach do marskości, czyli nieodwracalnego uszkodzenia struktury wątroby. 

Jakie są objawy przeciążenia wątroby?

Objawy przeciążenia wątroby mogą być subtelne na początku, ale z czasem nasilają się, prowadząc do poważniejszych komplikacji. 

Objawy skórne przeciążonej wątroby

• Żółtaczka to jeden z głównych objawów przeciążenia wątroby. Objawia się charakterystycznym odcieniem naskórka oraz gałek ocznych, co jest wynikiem podwyższonego poziomu bilirubiny we krwi. Bilirubina, będąca produktem ubocznym rozkładu czerwonych krwinek, nie jest prawidłowo usuwana przez wątrobę w przypadku jej uszkodzenia, czego efektem jest zażółcenie skóry i białek oczu.
• Swędzenie skóry jest kolejnym objawem, który może wystąpić przy przeciążeniu tego organu. Kiedy wątroba nie jest w stanie skutecznie usunąć toksyn z organizmu, zaczynają one gromadzić się w skórze, powodując świąd. Toksyny te wpływają również na układ nerwowy, potęgując uczucie swędzenia, które może być szczególnie dokuczliwe.
• Wybroczyny, czyli małe, czerwone plamki na skórze, mogą pojawić się w wyniku zaburzeń krzepliwości krwi spowodowanych problemami z funkcjonowaniem wątroby. Uszkodzenie organu prowadzi do obniżenia poziomu białek, co skutkuje łatwiejszym pękaniem drobnych naczyń krwionośnych.

Ból, uczucie pełności i zmiany w trawieniu

• Ból w okolicy wątroby jest jednym z głównych objawów jej przeciążenia. Może występować przy powiększeniu wątroby (tzw. hepatomegalii), które jest typowym objawem uszkodzenia. W wyniku tego procesu wątroba uciska otaczające tkanki i struktury, prowadząc do bólu. Ponadto pojawia się charakterystyczne uczucie pełności po posiłkach.
• Problemy trawienne, w tym nudności, wymioty oraz utrata apetytu, są częstymi objawami związanymi z uszkodzeniem wątroby. Zmniejszona zdolność do produkcji żółci i jej udziału w procesie trawienia tłuszczy prowadzi do wspomnianych zaburzeń. 

Przeciążona wątroba a samopoczucie i objawy niespecyficzne

• Osoby z przeciążoną wątrobą często skarżą się na osłabienie, chroniczne zmęczenie oraz łatwe pojawianie się siniaków. Uszkodzony organ nie jest w stanie skutecznie filtrować toksyn, co prowadzi do ogólnego osłabienia. Ponadto, zaburzenia funkcji wątroby mają wpływ na produkcję białek odpowiedzialnych za krzepliwość krwi, co prowadzi do łatwego powstawania siniaków.
• Obrzęki, szczególnie w nogach i kostkach, mogą również występować w wyniku zaburzeń funkcji wątroby. Niewłaściwe funkcjonowanie organu prowadzi do zatrzymywania płynów, co objawia się obrzękami. 

Diagnostyka uszkodzenia wątroby

Aby postawić diagnozę i ocenić stan wątroby, konieczne jest przeprowadzenie szeregu badań diagnostycznych. Należą do nich zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe, które pozwalają na kompleksową ocenę funkcjonowania tego organu.

Badania laboratoryjne obejmują między innymi morfologię krwi, która umożliwia ocenę ogólnego stanu zdrowia oraz wykrycie stanów zapalnych w organizmie. Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP) pozwalają na ocenę poziomu enzymów wątrobowych, których podwyższony poziom może wskazywać na uszkodzenie wątroby. Dodatkowo poziom bilirubiny w krwi jest istotnym wskaźnikiem, ponieważ jego podwyższenie może sugerować problemy z funkcjonowaniem wątroby, co prowadzi do jej uszkodzenia.

W diagnostyce stanu wątroby ważne są także badania obrazowe. USG jamy brzusznej to podstawowe badanie, które umożliwia ocenę wielkości wątroby oraz wykrycie ewentualnych zmian, jak stłuszczenie wątroby czy marskość. W przypadku bardziej zaawansowanej diagnostyki wykorzystywane są m.in. tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI), które pozwalają na dokładną ocenę struktury wątroby.

W przypadkach podejrzenia poważniejszych chorób, jak marskość, może być konieczne wykonanie biopsji. To badanie pozwala na ocenę stopnia uszkodzenia oraz ustalenie przyczyny problemu, co jest istotne dla dalszego leczenia i monitorowania stanu zdrowia pacjenta.

Leczenie przeciążonej wątroby

Leczenie przeciążonej wątroby zwykle obejmuje zmiany w stylu życia, leczenie farmakologiczne oraz terapie medyczne. Pierwszym krokiem jest zmiana nawyków żywieniowych, w tym włączenie do diety zdrowych produktów bogatych w witaminy i minerały (warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe i chude białka). Tego typu dieta wspomaga regenerację, poprawia funkcje detoksykacyjne organu oraz dostarcza składników odżywczych.

W ramach leczenia farmakologicznego stosuje się leki osłaniające wątrobę, ale także suplementy diety, które zawierają witaminy (np. witaminę E, witaminę C) oraz minerały (np. cynk, selen), wspierające funkcjonowanie wątroby i jej regenerację. W ciężkich przypadkach, takich jak wirusowe zapalenie wątroby, może być konieczna hospitalizacja oraz stosowanie leczenia przyczynowego. Należy pamiętać, że o leczeniu zawsze decyduje lekarz.

Jakie badania warto wykonać:

• e-Pakiet wątrobowy – pakiet badań, który ocenia funkcję wątroby, jest szczególnie przydatny w diagnostyce uszkodzenia wątroby i monitorowaniu stanu wątroby. Zawiera badania: próby wątrobowe, poziom albuminy, przeciwciał HBs i przeciwciał HCV.
• e-Pakiet profilaktyczny podstawowy – badania pozwalają na ogólną ocenę zdrowia. Pakiet zawiera morfologię krwi, badanie poziomu glukozy, CRP oraz lipidogram.
• e-Pakiet sercowy – ponieważ wątroba jest ściśle powiązana z układem krążenia, badanie funkcji serca jest ważne w diagnostyce obrzęków i problemów z wątrobą. Pakiet zawiera lipidogram, badanie poziom D-dimerów, magnezu, elektrolitów (Na, K), homocysteiny, glukozy oraz hs Tropiny I.

Bibliografia

1. https://diag.pl/pacjent/artykuly/objawy-chorej-watroby-na-co-zwrocic-uwage/ [dostęp: 18.04.2025].
2. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/acute-liver-failure [dostęp: 18.04.2025].