Jeśli masz wymagającą pracę, przytłaczają Cię obowiązki domowe albo boisz się wyzwań, możesz upatrywać źródła napadów lęku czy niepokoju w czynnikach zewnętrznych. Tymczasem są to często objawy chorób tarczycy. Ten niepozorny gruczoł ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Jeśli przestanie pracować odpowiednio, może wywołać wiele zaburzeń sfery emocjonalnej.
Czy tarczyca może wpływać na emocje?
Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy opiera się na mechanizmie sprzężenia zwrotnego uzależnionym od efektywnego działania przysadki mózgowej i podwzgórza. Co to oznacza?
Podwzgórze wydziela tyreoliberynę (TRH). Wzrost stężenia tego hormonu przy jednoczesnym spadku wytwarzania przez tarczycę trójjodotyroniny i tyroksyny (T3 i T4) pobudza przysadkę mózgową do wydzielania hormonu tyreotropowego (TSH). Gdy poziom TSH wzrośnie, wówczas tarczyca zwiększa produkcję T3 i T4. Zgodnie z zasadą sprzężenia zwrotnego, gdy poziom hormonów tarczycowych wzrośnie, wówczas przysadka mózgowa przestaje wydzielać duże ilości TSH. Dalszy jego spadek spowalnia wytwarzanie T3 i T4. Wszystko działa niczym w przysłowiowym szwajcarskim zegarku. Najmniejsze zaburzenie tego mechanizmu wywołuje poważne konsekwencje w systemie endokrynnym (odpowiedzialnym za gospodarkę hormonalną).
Gdzie tu jednak miejsce na ciągłe uczucie lęku i niepokoju? Czy w rzeczywistości choroby tarczycy mogą wywoływać taki efekt? Okazuje się, że tak. Hormony tarczycy odgrywają niebagatelną rolę w rozwoju i prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i mózgu już na etapie życia płodowego.
Hormony tarczycy wpływają na układ serotoninergiczny i noradrenergiczny. Pierwszy wydziela serotoninę, która jest nazywana hormonem szczęścia – reguluje m.in. nastrój i sen. Gdy poziom serotoniny jest za niski, rozwijają się stany depresyjne, a także pojawia się trudność w utrzymaniu dobrej jakości snu, co przekłada się na spadek energii i utrzymującą się senność oraz obniżoną koncentrację. Układ noradrenergiczny wytwarza natomiast noradrenalinę, która m.in. wzmacnia dane zmysłowe przetwarzane przez mózg i poprawia uwagę. Jeśli poziom noradrenaliny jest za wysoki, mogą pojawić się natrętne, budzące lęki myśli i chroniczny stres, a zbyt niski jej poziom – wywołuje ospałość i niezdolność do działania.
Nieleczone zaburzenia funkcjonowania tarczycy skutkują wieloma zmianami w mózgu. Doprowadzają m.in. do:
- zmniejszonej perfuzji mózgu (zmniejszony przepływ krwi),
- zmniejszonej gęstości istoty szarej,
- zwiększonej aktywności ciała migdałowatego i hipokampu odpowiedzialnych za odczuwanie lęku i stanu depresyjnego,
- osłabienia uwagi,
- spowolnienia psychomotorycznego.
Choroby tarczycy wpływają też na osobowość. W przebiegu choroby Hashimoto może rozwinąć się aleksytymia. To stan niezdolności do interpretowania, nazywania i wyrażania emocji. Rodzi to stres, nierzadko nerwicę żołądka, a także trudności w rozładowaniu napięcia.
Usunięcie tarczycy – jakie badania należy zrobić, jakie są skutki?
Jakie choroby tarczycy mogą wywoływać niepokój?
Ciągłe uczucie niepokoju, a nawet stany depresyjne to charakterystyczny objaw niedoczynności tarczycy. Natomiast nadpobudliwość i problemy ze skupieniem są częstym symptomem nadczynności tarczycy.
Uczucie niepokoju bez powodu, lęk i przygnębienie wynikają też czasami z autoimmunologicznych schorzeń tarczycy, takich jak np. choroba Hashimoto czy Gravesa-Basedowa. Jednak to w przypadku tego drugiego zaburzenia objawy są szczególnie nasilone.
Wpływ nieprawidłowości pracy tarczycy na sferę emocjonalną potwierdzają badania laboratoryjne. U osób, które zmagają się z lękami i zachowaniami obsesyjno-kompulsywnymi, zaobserwowano podwyższony poziom anty-TPO. Są to przeciwciała przeciwtarczycowe skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej. Wytwarza je organizm w przebiegu chorób autoimmunologicznych, doprowadzając do uszkodzeń tkanek gruczołu. Jak wykazały badania, osoby zmagające się z chorobą Gravesa-Basedova (z podwyższonym poziomem anty-TPO) deklarują niższą jakość życia. Szczególnie dokuczliwe są ciągłe zmęczenie i nerwowość.
Jak sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo?
Praktyka medyczna pokazuje, że w przypadku wielu pacjentów ze zdiagnozowanymi zaburzeniami natury psychicznej objawy ustępowały po ustabilizowaniu pracy tarczycy. Aby jednak stwierdzić, czy uczucie silnego niepokoju, lęki oraz stany depresyjne w istocie mają związek z tarczycą, konieczna jest diagnostyka. W tym celu endokrynolog może zalecić wykonanie laboratoryjnej analizy próbki krwi pod kątem stężenia:
- TSH,
- FT3 i FT4,
- tyreoglobuliny,
- anty-TPO,
- anty-TG (przeciwciała przeciw tyreoglobulinie),
- anty-TR (przeciwciała przeciw receptorowi TSH).
Depresja w ciąży może być jednym z symptomów dysfunkcji tarczycy. Dlatego zlecenie badań gruczołu jest szczególnie istotne u kobiet spodziewających się dziecka. Jakiekolwiek zaburzenia mogą bowiem doprowadzić do nieprawidłowego rozwoju układu nerwowego płodu, poronień, przedwczesnego porodu, a nawet martwego urodzenia. Wszystkich tych konsekwencji można uniknąć poprzez szybką diagnostykę i wdrożenie leczenia. Kobiety z leczonymi chorobami tarczycy mogą zajść w ciążę i rodzą zdrowe dzieci. Nie należy przerywać terapii na czas ciąży w obawie przed negatywnym wpływem leków na płód. To właśnie rezygnacja ze środków farmakologicznych będzie wywierać taki niekorzystny wpływ.
Niedoczynność tarczycy – jakie są objawy, jakie badania należy zrobić?
Nadczynność tarczycy – przyczyny i objawy
Jak pozbyć się uczucia niepokoju przy chorej tarczycy?
Jeżeli pojawiające się nagłe uczucie niepokoju, stres, stan depresyjny, napady agresji mają związek z chorobami tarczycy, konieczne jest wdrożenie właściwego dla schorzenia leczenia. W przypadku niedoczynności tarczycy stosowana jest lewotyroksyna. Przy nadczynności gruczołu mogą być natomiast wykorzystane: propylotiouracyl, tiamazol, węglan litu, leki beta-adrenolityczne, glikokortykosteroidy oraz preparaty uspokajające.
Aby opanować nerwowe kołatanie serca i uczucie niepokoju, możesz sięgać po techniki relaksacyjne. Pomocne będą: joga, świadome oddychanie, a także umiarkowanie intensywne dyscypliny sportowe (np. nordic walking).
Jeśli napięcie nerwowe zaburza Twoje codzienne funkcjonowanie, a do tego uczucie niepokoju w nocy nie pozwala Ci efektywnie odpoczywać – rozważ wizytę u psychologa. Nie wszystkie problemy udaje się samodzielnie przepracować. Czasami potrzebne jest wsparcie, które ułatwi i przyspieszy odzyskiwanie równowagi emocjonalnej.
Może wskazywać zaburzoną pracę tarczycy – czym grozi? Badania należy wykonać
Bibliografia
- M. Liskowska, Leczenie chorób tarczycy. Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, Łódź 2018.
- A. Stetkiewicz-Lewandowicz, T. Sobów, Psychologiczne aspekty choroby Hashimoto, „Sztuka Leczenia” 2018, nr 2, s. 41–51.
- K. Semczuk-Kaczmarek, K. Filipiak i in., Związek układu serotoninergicznego i układu sercowo-naczyniowego, „Folia Cardiologica” 2018, t. 13, nr 5, s. 420–427.
- M. Lizak-Nitsch, Rola noradrenaliny i serotoniny w modulacji funkcji mózgu i ich znaczenie dla snu człowiek, „Neurokognitywistyka w patologii i zdrowiu” 2009, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, https://old.pum.edu.pl/__data/assets/file/0003/47433/NK_2011_036-042.pdf, dostęp: 10.07.2023 r.
