Dziedziczenie grupy krwi to dość skomplikowany proces, który polega na połączeniu alleli – czyli różnych wariantów tego samego genu – ojca i matki. Możliwe są różne kombinacje, które da się przewidzieć dzięki powszechnie znanym prawom Mendla. Obejmują one klasyfikację AB0 oraz czynnik Rh. Dowiedz się, jaka jest najrzadsza grupa krwi, dlaczego konflikt serologiczny jest groźny i jakie badania możesz zrobić, aby poznać swoją grupę krwi.

Grupy krwi – co to takiego? Jakie są rodzaje?

Krew to główny płyn ustrojowy i zarazem jedna z najdoskonalszych struktur w organizmie człowieka. Składa się z płynnego osocza oraz tzw. elementów morfotycznych, do których zaliczają się białe i czerwone krwinki oraz płytki krwi. Do jej głównych zadań należy transport tlenu i składników odżywczych w ciele. 

Krew poszczególnych ludzi różni się od siebie pod względem grupy – klasyfikacji AB0 oraz czynnika Rh, który może mieć wartość dodatnią lub ujemną. Grupa krwi to nic innego jak zestaw antygenów, które występują na powierzchni erytrocytów i innych komórek krwi. Wspomniane substancje mają zdolność wiązania się ze swoistymi przeciwciałami, co skutkuje wywołaniem odpowiedzi odpornościowej przeciw sobie. Znane nam grupy są oznaczone symbolami A, B, AB i 0.

Za przynależność do podstawowej grupy krwi odpowiada obecność antygenu A lub B w jej komórkach. Można to określić w następujący sposób:

• grupa A – na powierzchni erytrocytów obecny jest antygen A, w osoczu krążą przeciwciała anty-B;
• grupa B – na powierzchni erytrocytów obecny jest antygen B, w osoczu są przeciwciała anty-A;
• grupa AB – na powierzchni erytrocytów występują oba antygeny A i B, w osoczu nie ma przeciwciał;
• grupa 0 – antygeny nie występują, a w osoczu znajdują się zarówno przeciwciała anty-A, jak i anty-B.

Najrzadsza grupa krwi na świecie i w Polsce to AB RhD-, natomiast najczęściej występująca grupa to 0 RhD+ oraz A RhD+.

Po kim dziedziczy się grupę krwi?

Każdy człowiek ma grupę krwi, która zostaje niezmienna przez całe życie. Dziedziczy się ją po rodzicach zgodnie z prawami Mendla. Jak to wygląda? Matka i ojciec mają po dwa warianty genu (allele), który odpowiada za grupę krwi. Dziecko otrzymuje od każdego rodzica po jednym – losowo wybranym – allelu i dopiero połączenie dwóch wariantów genu decyduje o rodzaju grupy krwi. 

Właściwe antygeny pojawiają się już w 5.–6. tygodniu życia płodowego, ale w pełni objawiają się dopiero od 6. do 18. miesiąca życia dziecka. To dlatego nie oznacza się grupy krwi noworodków, ale zazwyczaj czeka się z tym badaniem do 2. roku życia dziecka. 

Choroby genetyczne – które są najczęstsze i najbardziej niebezpieczne rodzaje chorób genetycznych?

Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Dziedziczenie grupy krwi – jak przebiega?

Dziedziczenie grupy krwi odbywa się według określonych zasad. Aby przewidzieć, jaką grupę krwi będzie miało dziecko, trzeba mieć informacje na temat krwi rodziców. Jeśli np. matka i ojciec mają grupę krwi A, dziecko będzie miało 0 lub A. W przypadku połączenia grupy krwi A i B możliwe są wszystkie kombinacje: 0, A, B lub AB. Jeśli któreś z rodziców ma grupę 0, dziecko może mieć grupę krwi 0 lub A (połączenie 0 i A), 0 lub B (połączenie 0 i B), 0 (połączenie 0 i 0), A lub B (połączenie 0 i AB). 

Z kolei połączenie grupy krwi AB z A lub B może dać grupę A, B lub AB; kombinacja AB i 0 może dać grupy A lub B, natomiast zestawienie AB i AB da grupę AB, A lub B. Wbrew temu, co sądzą niektórzy, dziecko nie musi mieć identycznej grupy krwi jak jego rodzice. Jednak zawsze jest ona dziedziczona według określonego schematu, dla którego podstawę stanowią grupy krwi obojga rodziców.

Schemat dziedziczenia grup krwi można zobrazować za pomocą tabeli:

Dziedziczenie czynnika Rh – kiedy dochodzi do konfliktu serologicznego?

Zdecydowana większość populacji – aż 85% – ma czynnik Rh+. Podobnie jak allele AB0 podlega on dziedziczeniu. Do niepokojącej sytuacji dochodzi wtedy, gdy dziecko dziedziczy po ojcu czynnik Rh+, a matka ma Rh-. Może dojść do tzw. konfliktu serologicznego, który polega na tym, że przeciwciała matki zaczynają atakować rozwijający się płód. Wskutek tego dochodzi m.in. do niedotlenienia, niedokrwistości, uszkodzenia organów ciała, a w skrajnych przypadkach także do śmierci dziecka. Zdarza się to jednak bardzo rzadko, a – jeśli już wystąpi – przy odpowiednim postępowaniu medycznym można zminimalizować ryzyko wystąpienia wspomnianych powikłań.

Jak oznaczyć grupę krwi? Badania

Badania na grupę krwi to najprostszy sposób, aby oznaczyć swoją grupę krwi. Przebiega ono dokładnie tak samo, jak standardowe pobieranie krwi. Nie trzeba się do niego specjalnie przygotowywać i można wykonać je o każdej porze dnia, ponieważ nie trzeba być na czczo. Takie badanie zleca się przede wszystkim kobietom w ciąży, aby potwierdzić lub wykluczyć konflikt serologiczny. Wykonać je może każdy, bo informacja o grupie krwi ma kluczowe znaczenie dla ewentualnego przetoczenia krwi, przeszczepu organów lub innych poważnych zabiegów, które będą wymagały podania krwi.

Przygotowujesz się do operacji? Zrób badania przed zabiegiem, aby wykryć i wyeliminować przeciwwskazania do jego wykonania.

Czym jest Karta Identyfikacyjna Grupy Krwi i dlaczego warto ją mieć?

Karta Identyfikacyjna Grupy Krwi to dokument, który poświadcza Twoją grupę krwi. Posiada on akceptację Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, zastępuje dawny wpis do dowodu osobistego i stanowi cenną informację dla lekarza. Pod względem formatu przypomina ona kartę kredytową, dlatego może bez przeszkód zająć jedno z miejsc w Twoim portfelu. Dokument zachowuje ważność przez całe życie i pozwala uniknąć wielokrotnego oznaczania grupy krwi, np. w szpitalu. Aby otrzymać takie potwierdzenie, wykonaj badanie na grupę krwi z Kartą Identyfikacyjną.

Test PAPP-A – na czym polega, kiedy wykonać badanie i jak się do niego przygotować?

Hormony – czym są i jak działają, jakie mają znaczenie dla organizmu?

Czym jest hiperwitaminoza, kiedy może wystąpić i jakie są jej objawy?

Bibliografia

1. A. Szczeklik i in., Interna Szczeklika 2021, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
2. A. Klimczyk i in., Leczenie krwią, Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
3. M. Pac, Wrodzone błędy odporności w praktyce lekarza pediatry, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
4. Narodowe Centrum Krwi, Dziedziczenie grupy krwi, https://www.gov.pl/web/nck/dziedziczenie-grup-krwi [dostęp 19.04.2023].