Insulinooporność sama w sobie nie jest chorobą, ale może być bardzo niebezpieczna dla zdrowia. Stanowi jedną z przyczyn rozwoju cukrzycy typu 2 oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Jak rozpoznać insulinooporność i jak ją leczyć?
Insulinooporność jest stanem obniżonej wrażliwości tkanek organizmu na działanie insuliny – hormonu, który odpowiada m.in. za regulację poziomu glukozy we krwi. Przyczyną insulinooporności może być zarówno niewłaściwy styl życia, jak i stosowanie niektórych leków. Miewa ona także podłoże genetyczne. Nieleczona, w ciągu 10–15 lat prowadzi do wystąpienia cukrzycy typu 2.
Czym jest insulinooporność?
Insulinooporność nie jest chorobą, lecz zaburzeniem, które sprzyja rozwojowi zespołu metabolicznego, obejmującego: otyłość, podwyższone ciśnienie tętnicze, zaburzenia metabolizmu lipidów oraz podniesiony poziom glukozy we krwi na czczo. Definiowana jest jako stan obniżonej wrażliwości tkanek (w szczególności wątroby, tkanki tłuszczowej i mięśni szkieletowych) na działanie insuliny. Konsekwencją insulinooporności jest kompensacyjny wzrost wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki. Podwyższony poziom tego hormonu we krwi (hiperinsulinemia) powoduje nasilenie insulinooporności, co daje efekt błędnego koła.
Insulinooporność stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Sprzyja rozwojowi hiperglikemii (podwyższonego poziomu glukozy we krwi), nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, niealkoholowego stłuszczenia wątroby i uszkodzenia naczyń krwionośnych.
Przyczyny insulinooporności
Insulinooporność jest zaburzeniem nabytym, związanym z nadmierną masą ciała. Do czynników ryzyka jej wystąpienia należą:
- otyłość trzewna (m.in. wywołana zaburzeniami poziomu leptyny),
- podeszły wiek,
- brak aktywności fizycznej,
- nieprawidłowa dieta,
- wysoka zawartość soli w codziennej diecie,
- stosowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów, leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI, atypowych leków przeciwpsychotycznych.
Insulinooporność może mieć także podłoże genetyczne i towarzyszyć innym chorobom, takim jak: zespół policystycznych jajników, zespół Wernera (przebiegający z przedwczesnym starzeniem się) czy dystrofia mięśniowa. W trakcie interpretacji wyniku badania insulinooporności lekarz zada więc pytania dotyczące wszelkich objawów, które mogą wskazywać na wtórny do innych chorób charakter zaburzenia.
Objawy insulinooporności
Objawy insulinooporności są niejednoznaczne i często mogą być mylone z innymi dolegliwościami. Obraz kliniczny różni się w zależności od pierwotnej przyczyny zaburzenia. Dla przykładu, u kobiet z zespołem policystycznych jajników dominować mogą zaburzenia miesiączkowania, nadmierne owłosienie, łysienie czy trądzik. W przypadku choroby otyłościowej oprócz wysokiego BMI (>30 kg/m2) mogą występować powiększenie obwodu brzucha, hiperlipidemia (podwyższony poziom lipidów we krwi), hiperglikemia czy bóle stawów. Osoby zmagające się z insulinoopornością są też szczególnie narażone na pojawienie się ciemnobrązowych przebarwień na skórze, czyli rogowacenia ciemnego (ang. acanthosis nigricans). Objawy skórne w insulinooporności dotyczą m.in. okolicy szyi i pach.
Insulinooporność – badania
Badaniem wykorzystywanym w diagnostyce insulinooporności jest wskaźnik insulinooporności HOMA-IR, czyli „Homeostatic Model Assesment – Insulin Resistance”. Wykonywane jest ono z próbki krwi, pobranej na czczo z naczynia biegnącego w zgięciu łokciowym. Aby potwierdzić lub wykluczyć będący konsekwencją insulinooporności stan przedcukrzycowy lub cukrzycę, można także wykonać test doustnego obciążenia glukozą, tzw. krzywą cukrową. Pacjent po pobraniu krwi na czczo otrzymuje odpowiednią dawkę glukozy, a następnie po odpowiednim czasie ponownie ma pobieraną krew, aby można było określić reakcję organizmu na obciążenie glukozą. Niezbędna jest też regularna kontrola poziomu lipidów we krwi (tzw. lipidogram) oraz pomiar ciśnienia tętniczego. Wszystkie badania laboratoryjne można wykonać w sieci Laboratoriów Diagnostyka.
Leczenie insulinooporności
W przypadku stwierdzenia insulinooporności konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Pierwszym krokiem jest postępowanie niefarmakologiczne, polegające na stosowaniu ścisłej diety, ograniczeniu spożywanej soli i zwiększeniu ilości ruchu. W leczeniu insulinooporności duże znaczenie ma bowiem redukcja masy ciała. Niekiedy konieczne jest włączenie leków, najczęściej metforminy. Jeśli wrażliwość na insulinę spowodowana jest inną chorobą, np. zespołem policystycznych jajników, konieczne będzie podjęcie odpowiedniej terapii, której celem jest przede wszystkim leczenie choroby podstawowej.
Sprawdź też, w jaki sposób detoks cukrowy wpływa na zdrowie oraz czy jest dla każdego bezpieczny.
Kto leczy insulinooporność?
Diagnostyką i leczeniem insulinooporności zajmują się najczęściej endokrynolog lub diabetolog. W przypadku kobiet z podejrzeniem zespołu policystycznych jajników proces diagnostyczno-terapeutyczny jest zwykle prowadzony pod nadzorem ginekologa.
Bibliografia
- Freeman A., Acevedo L., Pennings N., Insulin Resistance, „StatPearls”, 2023, dostęp online: marzec 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507839/.
- Lee S., Park S., Choi C., Insulin Resistance: From Mechanisms to Therapeutic Strategies, „Diabetes & Metabolism Journal”, 2022, dostęp online: marzec 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8831809/.
