Zgaga, choć często traktowana jako niegroźna dolegliwość, może być objawem poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak choroba refluksowa przełyku (GERD). Zrozumienie przyczyn powstawania zgagi, poznanie charakterystycznych objawów oraz zastosowanie odpowiednich metod leczenia i profilaktyki, może znacząco poprawić komfort życia pacjentów. Podstawą jest jednak wczesne rozpoznanie problemu, diagnostyka i konsultacja z lekarzem w celu wdrożenia skutecznej terapii.

Czym jest zgaga i dlaczego się pojawia?

Zgaga to uczucie pieczenia lub palenia w górnej części klatki piersiowej, często promieniujące do gardła. Stanowi jeden z najczęstszych objawów choroby refluksowej przełyku (GERD), polegającej na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Dzieje się tak, gdy dolny zwieracz przełyku, odpowiedzialny za utrzymanie treści pokarmowej w żołądku, nie funkcjonuje prawidłowo. Kwaśny sok żołądkowy oraz niestrawione resztki pożywienia przedostają się wówczas do przełyku, drażniąc jego delikatną błonę śluzową.

Choć refluks żołądkowo-przełykowy jest najczęstszą przyczyną zgagi, istnieją również inne czynniki, które mogą ją wywoływać. Należą do nich m.in.:

  • nadmierna produkcja kwasu solnego w żołądku;
  • przepuklina rozworu przełykowego przepony;
  • zapalenie przełyku;
  • niedobór wydzielania śliny;
  • niektóre leki (np. przeciwbólowe, nasercowe, uspokajające);
  • otyłość i ciąża – zwiększające się ciśnienie w jamie brzusznej.

Zgaga a choroba refluksowa przełyku (GERD)

Choć zgaga jest najczęstszym objawem choroby refluksowej przełyku (GERD), to nie każdy pacjent z GERD musi odczuwać pieczenie w klatce piersiowej. Z drugiej strony zgaga może występować również u osób bez rozpoznanej choroby refluksowej przełyku i mieć inne podłoże. GERD to przewlekłe schorzenie, w którym dochodzi do wielokrotnego, niekontrolowanego cofania się treści żołądkowej do przełyku. Poza zgagą może powodować również takie objawy jak:

  • trudności w połykaniu;
  • ból w klatce piersiowej;
  • chrypka, kaszel, uczucie dławienia;
  • zapalenie przełyku;
  • owrzodzenia przełyku;
  • powstawanie zmian przednowotworowych (przełyk Barretta).

Nieleczona GERD może prowadzić do poważnych powikłań, dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie i leczenie tej choroby. W tym celu lekarz zleca badania takie jak endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego czy 24-godzinna pH-metria przełyku.

Po czym poznać, że to zgaga?

Zgaga wiąże się z uczuciem pieczenia lub palenia w klatce piersiowej, za mostkiem, czasami promieniującym do gardła. To powoduje też trudności w połykaniu, odbijanie się oraz kaszel i chrypkę. Oprócz tego możliwe jest wrażenie kwaśnego lub gorzkiego posmaku w ustach. Czasami występują również nudności i wymioty.

Dolegliwości te najczęściej występują po posiłku, szczególnie po spożyciu tłustych, ciężkostrawnych lub kwaśnych potraw. Mogą także nasilać się w nocy lub gdy przyjmujesz pozycję leżącą. 

Warto zauważyć, że zgaga bywa mylona z objawami choroby wieńcowej. Różnicę stanowi fakt, iż ból w klatce piersiowej przy chorobie serca nasila się podczas wysiłku lub ekspozycji na zimno, podczas gdy zgaga pojawia się raczej po posiłku.

Dlaczego pojawia się zgaga?

Najczęstszą przyczyną zgagi jest refluks żołądkowo-przełykowy (GERD). Dochodzi do niego, gdy dolny zwieracz przełyku nie funkcjonuje prawidłowo i pozwala na cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Poza tym zgaga może być wywołana przez:

  • nadmierną produkcję kwasu solnego w żołądku;
  • przepuklinę rozworu przełykowego przepony;
  • zapalenie przełyku;
  • niedobór wydzielania śliny;
  • niektóre leki (np. przeciwbólowe, nasercowe, uspokajające).

Czynniki ryzyka i sprzyjające występowaniu zgagi

Istnieje wiele czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zgagi lub nasilać jej objawy. Na wystąpienie tej dolegliwości narażone są osoby z nadwagą i otyłością, ze względu na większe ciśnienie w jamie brzusznej, które ułatwia refluks. To także dość powszechna przypadłość w ciąży, gdy zmiany hormonalne i zwiększająca swój rozmiar macica powodują ucisk żołądka. 

Zgaga częściej występuje u osób palących papierosy (dochodzi do osłabienia dolnego zwieracza przełyku), stosujących niektóre leki (m.in. przeciwbólowe, nasercowe, uspokajające) oraz spożywających nadmiernie alkohol, kawę i napoje gazowane.

Przykra dolegliwość może też wystąpić przez stres, który nasila wydzielanie kwasu solnego, oraz spożywanie tłustych, ciężkostrawnych, kwaśnych lub pikantnych potraw.

Zgaga w ciąży

Zgaga jest bardzo częstym problemem wśród kobiet w ciąży. Występuje nawet u 80% z nich. To efekt zmian hormonalnych, które zwiększają poziom progesteronu, co powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku, ułatwiając refluks. Przykrym dolegliwościom sprzyja też ucisk rosnącej macicy na żołądek, która wypycha jego zawartość do przełyku. W dodatku spowalnia opróżnianie żołądka – ciąża spowalnia motorykę przewodu pokarmowego, co sprzyja zaleganiu treści żołądkowej.

Diagnostyka zgagi

W większości przypadków zgagę rozpoznaje się na podstawie charakterystycznych objawów zebranych w wywiadzie z pacjentem. Lekarz może również zlecić badania dodatkowe w celu potwierdzenia rozpoznania lub wykluczenia innych schorzeń:

  • endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego – pozwala ocenić stan błony śluzowej przełyku i żołądka;
  • 24-godzinna pH-metria przełyku – mierzy pH w przełyku, co umożliwia potwierdzenie refluksu;
  • manometria przełyku – bada czynność mięśni przełyku;
  • badania krwi – mogą wykluczyć inne choroby.

Prawidłowa diagnoza jest niezbędna, by dobrać odpowiednie leczenie i zapobiec powikłaniom. Dlatego w przypadku uporczywej, nawracającej zgagi warto skonsultować się z lekarzem gastroenterologiem.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet brzuszny – pakiet wskazany do wykonania przy doskwierających dolegliwościach odczuwanych ze strony przewodu pokarmowego. Analizowane są próbki krwi, kału i moczu, a na podstawie wyników przeprowadza się kompleksową diagnostykę.
  • e-Pakiet dla każdego (maksimum) z konsultacją – badania w tym pakiecie są zalecane do wykonania w celu szerszego poznania kondycji organizmu. W razie występowania patologii wyniki badań wskażą zaatakowany organ lub układ i zidentyfikują nasilenie procesu chorobowego.
  • e-Pakiet nietolerancje pokarmowe (gluten, laktoza, fruktoza): badania genetyczne – badania w pakiecie warto wykonać w celu oceny genetycznych predyspozycji do nietolerancji pokarmowych na określone składniki diety, takie jak: celiakia, nietolerancja laktozy typu dorosłego, fruktozemia wrodzona.

Bibliografia

  1. A. Gąsiorowska, Jak sobie poradzić, gdy dopada zgaga i refluks, „Moje Zdrowie” 2021, https://esoxxone.pl/wp-content/uploads/2021/11/Prof_Anita_Gasiorowska_Jak_sobie_poradzic_gdy_dopada_zgaga_i_refluks-MojeZdrowie_luty_2021.pdf [dostęp: 18.09.2024].
  2. D. Waśko-Czopnik, Nie każda zgaga to refluks, „Kurier Medyczny” 2022, nr 3, s. 28–29.