Zatkany nos, ciągły katar, napady kichania – to dolegliwości, które mogą znacząco obniżać jakość życia i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Czy za tymi objawami kryje się alergia, czy może jest to inny rodzaj nieżytu nosa? Jak dokładnie zdiagnozować przyczynę oraz jak skutecznie leczyć tę dolegliwość? Przyjrzyj się bliżej temu problemowi.

Czym jest alergia i jak się objawia?

Alergia to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na określone substancje, nazywane alergenami. Gdy organizm po raz pierwszy zetknie się z danym alergenem, zaczyna produkować przeciwciała IgE skierowane przeciwko niemu. Kolejny kontakt z tym samym alergenem powoduje natychmiastowe uwalnianie histaminy i innych mediatorów stanu zapalnego, co wywołuje charakterystyczne objawy alergii.

Najczęstsze choroby alergiczne to:

  • alergiczny nieżyt spojówek i nosa, objawiający się zaczerwienieniem, swędzeniem i łzawieniem oczu, kichaniem, wodnistym katarem;
  • astma alergiczna, która powoduje duszność, świszczący oddech i kaszel;
  • pokrzywka, charakteryzująca się występowaniem na skórze swędzących bąbli;
  • atopowe zapalenie skóry, objawiające się suchymi, zaczerwienionymi i swędzącymi zmianami skórnymi.

Przyczyny przewlekłego nieżytu nosa

Nieżyt nosa to stan zapalny błony śluzowej, który może mieć charakter ostry lub przewlekły. Przewlekły nieżyt nosa najczęściej jest spowodowany długotrwałymi, powtarzającymi się infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi nosa oraz zatok przynosowych, a także nieprawidłowościami anatomicznymi, takimi jak skrzywienie przegrody czy przerost małżowin nosowych.

Innymi przyczynami tej przypadłości są choroby związane z zaburzonym oczyszczaniem śluzowo-rzęskowym (zespół Kartagenera, zespół Younga, mukowiscydoza), zaburzeniami hormonalnymi (np. niedoczynności tarczycy) lub jatrogennymi (np. wentylacja mechaniczna czy zgłębnik nosowo-żołądkowy).

Warto też mieć na uwadze, że przewlekły nieżyt nosa może być spowodowany paleniem papierosów i innym niekorzystnym stylem życia oraz alergią – w takim przypadku mówimy o alergicznym nieżycie nosa.

Objawy przewlekłego nieżytu nosa

Chorzy na przewlekły nieżyt nosa skarżą się przede wszystkim na:

  • chroniczny, uporczywy katar – z wodnistą lub śluzowo-ropną wydzieliną z nosa;
  • ciągłe uczucie zatkanego nosa, uniemożliwiające swobodne oddychanie;
  • kaszel spowodowany spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
  • częste bóle głowy;
  • objawy zapalenia spojówek – zaczerwienienie, swędzenie i łzawienie oczu;
  • upośledzenie zmysłu węchu, a nawet jego całkowitą utratę.

Objawy te mogą się nasilać i słabnąć, ale zwykle utrzymują się przez wiele miesięcy. Nieleczony przewlekły nieżyt nosa może prowadzić do poważnych powikłań.

Diagnostyka przewlekłego nieżytu nosa

Ustalenie przyczyny przewlekłego nieżytu nosa wymaga kompleksowej diagnostyki. Lekarz podczas wizyty przeprowadzi szczegółowy wywiad, pytając o czas trwania dolegliwości, okoliczności ich występowania oraz wcześniejsze leczenie. Wykona też badanie fizykalne, w tym rynoskopię przednią i endoskopię nosa, aby ocenić stan błony śluzowej.

Jeśli uzna, że to potrzebne, zleci badania obrazowe (najczęściej tomografię komputerową zatok przynosowych) oraz pobierze wymaz z nosa i nosogardzieli w celu wykrycia ewentualnej infekcji bakteryjnej.

Pomocne w diagnostyce są też badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, OB, oznaczenie poziomu swoistych przeciwciał IgE we krwi.

Testy alergiczne z krwi

Oznaczenie poziomu swoistych przeciwciał IgE we krwi jest jednym z podstawowych badań w diagnostyce alergii. Testy te są bezbolesne i wymagają pobrania jedynie niewielkiej ilości krwi. Nie ma potrzeby przerywania zażywania leków przeciwalergicznych ani innych środków, które mogłyby zaburzać wyniki. 

Testy alergiczne z krwi mogą oznaczać stężenie przeciwciał IgE wobec pojedynczych alergenów lub grupować je w panele, np. pyłków roślin, alergenów pokarmowych czy zawodowych. Są niezwykle pomocne w kwalifikacji do immunoterapii.

Interpretacja wyników testów alergicznych z krwi

Wyniki testów alergicznych z krwi należy zawsze interpretować łącznie z wywiadem klinicznym pacjenta. Sama obecność przeciwciał IgE nie oznacza jeszcze choroby alergicznej, ponieważ mogą one występować także u osób bezobjawowych. Istotne są tu:

  • stężenie swoistych IgE – im wyższe, tym silniejsza reakcja alergiczna;
  • zgodność wyników z objawami klinicznymi – tylko wtedy można potwierdzić, że dany alergen jest przyczyną dolegliwości;
  • interpretacja w kontekście całości obrazu klinicznego – uwzględniająca czas trwania objawów, sezonowość, czynniki nasilające.

W niektórych przypadkach, np. przy podejrzeniu alergii miejscowej w obrębie nosa, testy z krwi mogą dać wynik ujemny, mimo występowania objawów. Konieczne są wówczas dodatkowe badania, takie jak próba prowokacyjna.

Zapobieganie przewlekłemu nieżytowi nosa

Aby uniknąć rozwoju przewlekłego nieżytu nosa, warto unikać sytuacji, w których jest się narażonym na wpływ czynników drażniących, takich jak dym tytoniowy, pyły, alergeny. Jeśli jesteś alergikiem, wyeliminuj alergeny z otoczenia (np. w przypadku uczulenia na roztocza usuń z domu niepotrzebne tekstylia jak dywany).

W razie wystąpienia ostrej infekcji dróg oddechowych stosuj się ściśle do zaleceń lekarza, aby nie dopuścić do rozwoju przewlekłej choroby dróg oddechowych.

Badania, które warto wykonać:

Bibliografia

  1. R. Fornal, R. Kurzawa, Ł. Błażowski i in., Nieżyt nosa – najważniejsze fenotypy i endotypy oraz zasady leczenia, „Alergia Astma Immunologia” 2015, nr 20 (4), s. 242–252.
  2. J. Olesik-Śmietana, M. Kurowski, M. Leszek Kowalski, Miejscowy alergiczny nieżyt nosa – „nowa” choroba alergiczna?, „Alergia Astma Immunologia” 2017, vol. 22, nr 1, s. 1–4.