Skurcze palców u nóg to dolegliwość, która może zaskoczyć w najmniej oczekiwanym momencie – podczas snu, ćwiczeń fizycznych czy w trakcie odpoczynku. Choć trwają zaledwie kilka sekund lub minut, bywają bardzo bolesne i potrafią zakłócić codzienne funkcjonowanie. Dowiedz się, co jest przyczyną tych nagłych, mimowolnych zachowań mięśni. Sprawdź też, jakie badania warto wykonać, by dowiedzieć się więcej o podłożu odczuwanych dolegliwości.

Niedobór minerałów

Niedobory takich pierwiastków jak magnez, potas czy wapń to jedna z głównych przyczyn skurczów. Minerały te pełnią ważną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu mięśni. Magnez i wapń uczestniczą w przewodzeniu impulsów nerwowych, a potas jest odpowiedzialny za utrzymanie równowagi elektrolitowej w organizmie.

Objawy niedoborów tych składników to przede wszystkim:

  • częste skurcze mięśni,
  • osłabienie,
  • drżenie rąk,
  • zaburzenia rytmu serca (w przypadku niedoboru potasu).

Aby sprawdzić, czy tu właśnie tkwi przyczyna nawracających skurczów palców u nóg, warto wykonać badania laboratoryjne poziomu magnezu, potasu oraz wapnia we krwi. Taka diagnostyka pomoże wdrożyć odpowiednią terapię – np. wprowadzenie suplementacji czy zmianę diety. Pamiętaj też, aby spożywać więcej produktów bogatych w magnez (np. orzechy, pestki dyni, szpinak), potas (banany, pomidory, ziemniaki) oraz wapń (mleko, ser, migdały).

Odwodnienie

Niewystarczające nawodnienie organizmu także może prowadzić do skurczów mięśni. Woda odgrywa istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego napięcia mięśniowego i przewodzeniu impulsów nerwowych. Odwodnienie często występuje u osób aktywnych fizycznie, które tracą dużo płynów i elektrolitów podczas intensywnego wysiłku.

Objawy odwodnienia to przede wszystkim:

  • uczucie suchości w ustach,
  • ciemny kolor moczu,
  • zmęczenie,
  • bóle głowy.

Aby sprawdzić, czy tu właśnie tkwi przyczyna nawracających skurczów palców u nóg, warto wykonać badanie ogólne moczu. Pomoże to ocenić stopień nawodnienia organizmu. Jeśli uprawiasz sport, lepiej sprawdzić także poziom elektrolitów w surowicy krwi.

Aby zapobiegać odwodnieniu, pij co najmniej 1,5–2 litry wody dziennie, a podczas wysiłku fizycznego i w czasie upałów zwiększ tę ilość. Możesz również sięgnąć po napoje izotoniczne, które uzupełniają utracone elektrolity.

Przeciążenie mięśni

Skurcze palców u nóg często występują u osób, które nadmiernie obciążają swoje mięśnie – na przykład podczas intensywnych ćwiczeń fizycznych, długotrwałego stania lub chodzenia (zwłaszcza w butach na obcasie). Przeciążenie mięśni prowadzi do ich zmęczenia, a to z kolei może wywołać skurcze.

Objawy przeciążenia mięśni to przede wszystkim:

  • bolesność mięśni po wysiłku;
  • uczucie ciężkości nóg;
  • skurcze podczas odpoczynku.

Nie ma specyficznych badań laboratoryjnych, które pozwoliłyby sprawdzić, czy skurcze palców są spowodowane przeciążeniem mięśni. Warto jednak zwrócić uwagę na swój plan treningowy i ocenić, czy nie jest zbyt intensywny. Dbaj też o odpowiednie rozciąganie przed i po treningu oraz regularnie odpoczywaj. 

Zmiany krążeniowe

Problemy z krążeniem (np. żylaki, miażdżyca, choroba tętnic obwodowych), mogą być przyczyną skurczów palców u nóg. Niewłaściwy przepływ krwi utrudnia dostarczanie tlenu i składników odżywczych do tkanek, co prowadzi do ich mimowolnych skurczów.

Objawy problemów z krążeniem to m.in.:

  • uczucie zimna w stopach,
  • obrzęki nóg,
  • ból podczas chodzenia (chromanie przestankowe).

Aby sprawdzić, czy to problemy krążeniowe wywołują skurcze, zaleca się wykonanie badania Dopplera, które oceni przepływ krwi w naczyniach krwionośnych, a także lipidogramu, by sprawdzić poziom cholesterolu.

Pamiętaj, aby unikać długotrwałego stania i siedzenia, noś wygodne obuwie, a w razie potrzeby stosuj pończochy uciskowe. Regularna aktywność fizyczna również pomoże poprawić krążenie.

Neuropatia

Neuropatia to uszkodzenie nerwów, które może być wywołane przez cukrzycę, niedobory witamin (zwłaszcza witaminy B12), alkoholizm lub niektóre choroby autoimmunologiczne. Uszkodzone nerwy mogą wysyłać nieprawidłowe sygnały do mięśni, co prowadzi do skurczów oraz wywołuje inne dodatkowe objawy:

  • mrowienie i drętwienie stóp,
  • piekący ból,
  • osłabienie mięśni.

Aby sprawdzić, czy skurcze palców wynikają z neuropatii, warto wykonać badanie poziomu witaminy B12, a także testy na cukrzycę (glukoza na czczo, hemoglobina glikowana). W przypadku podejrzenia neuropatii lekarz może zlecić elektromiografię (EMG). Pamiętaj, aby dbać o odpowiednią dietę bogatą w witaminy z grupy B, a także unikać nadmiernego spożycia alkoholu. Kontroluj też regularnie stężenie glukozy we krwi.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet badania dla kobiet trenujących na siłowni – e-Pakiet uwzględnia badania umożliwiające ocenę wpływu treningów na siłowni na stan zdrowia kobiet (m.in. morfologia krwi, glukoza, TSH, FT3, FT4, ALT, AST, FSH, LH, progesteron, prolaktyna, estradiol, lipidogram, CRP ilościowo, kortyzol i testosteron).
  • e-Pakiet badania dla mężczyzn trenujących na siłowni – e-Pakiet uwzględnia badania umożliwiające ocenę wpływu treningów na siłowni na stan zdrowia mężczyzn (m.in. morfologia krwi, glukoza, TSH, FT3, FT4, ALT, AST, progesteron, prolaktyna, estradiol, lipidogram, CRP ilościowo, kortyzol, testosteron, testosteron wolny).
  • e-Pakiet sercowy – badania w pakiecie wskazane są do wykonania w diagnostyce podłoża symptomów takich jak: pogorszenia ogólnej kondycji, nasilona senność, obrzęki, a także w celu monitorowania leczenia chorób przewlekłych (np. choroby zakrzepowo-zatorowej, nadciśnienia, cukrzycy, miażdżycy).

Bibliografia

  1. J. Antczak, A. Araszkiewicz i in., Zasady diagnostyki i leczenia neuropatii. Zalecenia interdyscyplinarnej grupy ekspertów, „Lekarz POZ” 20204, nr 4 s. 219–233.
  2. Zaburzenia elektrolitowe, https://internapraktyczna.wum.edu.pl/system/files/zaburzenia_elektrolitowe.pdf [dostęp: 28.01.2025 r.].
  3. R. Soyak, Kurcze mięśni – krótki przegląd możliwych przyczyn i dostępnych opcji leczenia ze szczególnym naciskiem na występowanie tego zaburzenia w cukrzycy, „Diabetologia Praktyczna” 2019, t. 5, nr 6, s. 346–354.