Doświadczanie biegunki po spożyciu posiłku budzi natychmiastowe podejrzenie o zatrucie pokarmowe. Jak się jednak okazuje, nie jest to jednoznaczne. Czasami jednorazowy incydent luźnego stolca nie jest powodem do niepokoju (może np. wynikać z picia nadmiernej ilości kawy). Jeśli jednak problem występuje często, może być objawem poważniejszych problemów zdrowotnych, wymagających diagnostyki i leczenia.
Kiedy można mówić o biegunce?
Biegunka jest stanem, w którym osoba oddaje luźne stolce w ilości ≥3 razy na dobę lub o zwiększonej objętości (>200 ml/d). Dolegliwości mogą występować niezależnie od posiłków lub mieć związek z przyjmowanym pokarmem. Problem ten może pojawić się wkrótce po spożyciu posiłku, a czasem nawet natychmiast po nim. Może mieć różne nasilenie – od pojedynczego, luźnego wypróżnienia po każdym posiłku, po poważniejsze, przewlekłe rozwolnienie, które utrzymuje się przez dłuższy czas. W zależności od czasu trwania biegunki można podzielić na:
- ostre, które trwają krócej niż 2 tygodnie,
- przetrwałe, które utrzymują się 14–29 dni,
- przewlekłe, które występują przez co najmniej 30 dni.
Jakie objawy towarzyszą biegunce po jedzeniu?
Biegunka po posiłku może występować jako pojedyncze zdarzenie lub być częstym, przewlekłym problemem. Towarzyszące jej objawy zależą od przyczyny dolegliwości i mogą przyjmować postać:
- bólu brzucha,
- nudności i wymiotów,
- wzdęć i gazów,
- utraty apetytu,
- gorączki,
- obecności krwi w stolcu,
- osłabienia,
- odwodnienia.
Jakie są przyczyny biegunki po jedzeniu?
Jedna z najczęstszych przyczyn biegunki po jedzeniu to zatrucie pokarmowe wywołane przez spożycie zanieczyszczonej lub nieświeżej żywności. Bakterie, takie jak Salmonella czy Escherichia coli, mogą przedostać się do organizmu wraz z pożywieniem i wywołać silne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym biegunkę, ból brzucha, nudności i wymioty. Niehigieniczne warunki przygotowywania posiłków, brudne ręce lub nieodpowiednie przechowywanie żywności sprzyjają namnażaniu się tych groźnych patogenów. Dlatego przestrzeganie zasad higieny w kuchni jest kluczowe w zapobieganiu tego typu zatruciom.
Biegunka po jedzeniu może być objawem nadwrażliwości (nietolerancji lub alergii) na określone składniki pokarmowe. Dwie najczęstsze z nich to nietolerancja laktozy (wynika z niedoboru enzymu laktazy, odpowiedzialnego za rozkład cukru mlecznego) i celiakia (schorzenie autoimmunologiczne, charakteryzuje się nadwrażliwością na gluten). Przyczyną biegunki może być też alergia na ryby, jaja, orzechy i inne składniki pokarmowe.
Przewlekła biegunka po jedzeniu może być objawem zespołu jelita drażliwego (IBS) – czynnościowej choroby przewodu pokarmowego. Mogą jej towarzyszyć inne symptomy, takie jak bóle brzucha, wzdęcia oraz uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej.
Poza powyższymi biegunka po jedzeniu może być symptomem:
- nieswoistej choroby zapalnej jelit (np. choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego),
- infekcji pasożytniczej (np. tasiemcem),
- nadwrażliwości jelit na zbyt gorące lub zimne potrawy,
- nadmiaru błonnika w diecie,
- stresu.
Na czym polega diagnostyka przyczyn biegunki po jedzeniu?
Aby określić przyczynę biegunki po jedzeniu, lekarz (gastroenterolog lub alergolog) przeprowadzi szczegółowy wywiad oraz zaleci wykonanie odpowiednich badań, takich jak:
- badania kału – ocena obecności krwi, śluzu, pasożytów lub bakterii,
- badania krwi – morfologia, poziom elektrolitów, markery stanu zapalnego,
- testy na nietolerancje pokarmowe – test na nietolerancję laktozy lub celiakię,
- badania obrazowe – najczęściej USG jamy brzusznej,
- badania endoskopowe – kolonoskopia, gastroskopia,
- testy czynnościowe – test oddechowy na nietolerancję laktozy.
Na podstawie zebranych informacji lekarz będzie mógł postawić właściwą diagnozę i zaproponować skuteczne leczenie. Wczesne wykrycie przyczyny jest kluczowe, aby zapobiec poważnym powikłaniom choroby.
Jak zapobiegać biegunce po jedzeniu?
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia biegunki po posiłku, warto stosować się do kilku prostych zasad. Przede wszystkim dbaj o higienę podczas przygotowywania jedzenia. Zawsze dokładnie myj ręce przed sięgnięciem po produkty spożywcze, aby zapobiec przenoszeniu na nie bakterii. Zawsze też upewniaj się, czy produkty spożywcze są świeże, a potrawy odpowiednio przechowywane i obrabiane termicznie.
Zwracaj uwagę na reakcje organizmu po zjedzeniu określonych składników. Obserwuj, w jakich okolicznościach pojawiają się niepożądane objawy, takie jak biegunka czy nudności. Może to wskazywać na nietolerancję.
Stosuj się do zaleceń lekarskich. Jeśli zdiagnozowano u Ciebie chorobę przewodu pokarmowego, ściśle przestrzegaj zaleconej diety i leczenia. W przeciwnym razie będziesz wciąż zmagać się z nawracającymi i uciążliwymi biegunkami.
Aż wreszcie – zatroszcz się o siebie. Dbaj o stan zdrowia. Utrzymuj prawidłową masę ciała, dbaj o sen i aktywność fizyczną, które wspierają funkcjonowanie układu pokarmowego. Profilaktyka i szybka reakcja na niepokojące objawy są kluczowe w zapobieganiu nawracającym biegunkom po jedzeniu.
Badania, które warto wykonać:
- e-Pakiet stany zapalne jelit – pakiet zawiera badania krwi i kału wskazane przy dolegliwościach odczuwanych ze strony jelit (np. przy biegunce).
- e-Pakiet alergiczny pokarmowy – pakiet obejmuje trzy badania wykonywane w celu oceny predyspozycji do atopii, czyli alergii zależnej od IgE i alergicznego podłoża objawów ze strony układu pokarmowego.
- e-Pakiet GENOdiagDIETA – pakiet obejmuje badania wskazane do wykonania w celu ustalenia ryzyka genetycznie uwarunkowanych nietolerancji na niektóre składniki diety.
Bibliografia
- D. Satora, K. Bochen i in., Celiakia – choroba nie tylko dziecięca, „Family Medicine & Primary Care Review” 2011, t, 13, nr 1 s. 90–94.
- M. Protasiewicz, A. Iwaniak, Alergie pokarmowe i alergeny żywności, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2014, t. XLVII, nr 2, s. 237–242.
- A. Gładysz, M. Pazgan-Simon i in., Zatrucia pokarmowe – problem stale ważny w codziennej praktyce, „Przewodnik Lekarza” 2066, vol. 9, nr 8, s. 78–88.
