Rak szyjki macicy rozwija się po cichu. Przez wiele lat, gdy żyjesz w przekonaniu, że jesteś zdrowa, w istocie komórki nowotworowe się namnażają. Gdy pojawią się niepokojące upławy, krwawienie z dróg rodnych czy bóle podbrzusza – może być już za późno na leczenie. Tymczasem dzięki regularnie wykonywanej cytologii zmiany mogą zostać wykryte w bardzo wczesnym stadium, gdy szanse na wyleczenie sięgają niemal 100%.
Na czym polega cytologia?
Podstawą profilaktyki raka szyjki macicy jest regularne wykonywanie badania cytologicznego, które pozwala wykryć zmiany przedrakowe. Badanie to polega na analizie laboratoryjnej materiału pobranego z nabłonka szyjki macicy. Wykorzystywane są do tego specjalne szczoteczki. Ta o wydłużonym kształcie umożliwia pobranie komórek z kanału szyjki macicy, natomiast ta w kształcie harpuna – zarówno z kanału, jak i tarczy szyjki macicy.
Samo pobranie materiału nie jest bolesne. Dyskomfort może niekiedy wywołać wsuwanie wziernika do pochwy w celu uwidocznienia szyjki macicy. Właśnie dlatego coraz więcej lekarzy stosuje przy tej czynności lubrykant na bazie wody. Zmniejsza to ryzyko, że pacjentka zrezygnuje z regularnych badań w obawie przed niekomfortowymi doznaniami.
Podczas laboratoryjnej analizy próbki możliwe jest wykrycie nieprawidłowych komórek mogących świadczyć o zmianach nowotworowych. Samej cytologii nie należy traktować jako metody diagnostycznej. Jednak w razie uzyskania niepokojących wyników lekarz może na ich podstawie zlecić dalszą diagnostykę, np. kolposkopię.
Zobacz także: Badanie cytologiczne.
Profilaktyka raka szyjki macicy
Cytologia płynna czy klasyczna?
Cytologia może zostać wykonana metodą klasyczną (szkiełkową) albo na podłożu płynnym. Wedle aktualnego schematu postępowania opracowanego przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników to cytologia płynna powinna zastępować cytologię klasyczną.
Dotychczas stosowana metoda szkiełkowa okazuje się nie dość dokładna. Wszystko dlatego, że pobrany materiał zostaje jeszcze w gabinecie ginekologicznym naniesiony na szkiełko i utrwalony. Niestety w efekcie w tak wykonanym preparacie komórki często nachodzą na siebie, zostają uszkodzone albo stanowią niereprezentatywną próbkę.
Wynik tak wykonanej cytologii może nie wykazywać nieprawidłowości, podczas gdy nowotwór tak naprawdę się rozwija. Co więcej, wiele wymazów dostarczonych do laboratoriów jest źle wykonanych i nie nadaje się do analizy. Wówczas możesz zostać wezwana do lekarza ponownie, aby pobrać dodatkowy materiał z szyjki macicy.
Tymczasem cytologia cienkowarstwowa LBC (ang. Liquid-based cytology), zwana również płynną, pozwala na dostarczenie do laboratorium całego pobranego z szyjki macicy materiału. Lekarz ściąga głowę szczoteczki z komórkami nabłonków i umieszcza ją w specjalnym pojemniku z płynem utrwalającym. Co ważne, w odróżnieniu od klasycznej cytologii w tym przypadku próbka może zostać wykorzystana do kilku analiz. Poza sprawdzeniem obecności komórek atypowych laborant może też wykonać test na obecność wirusa HPV. Taki proceder jest uważany za złoty standard onkologiczny.
Kiedy powinno się robić cytologię?
Zgodnie z programem profilaktycznym w Polsce kobiety, u których cytologia nie wykazała nieprawidłowości, powinny powtórzyć badanie po upływie trzech lat. To bezpieczny czas, który pozwala wykryć zmiany przedrakowe we wczesnym stadium, jeśli takie wystąpią. Warto jednak decydować się na coroczną diagnostykę, co pozwoli wyrobić zdrowy nawyk poddawania się cyklicznym badaniom mogącym uratować życie.
Jeśli cytologia wykaże nieprawidłowości, poza dalszą diagnostyką konieczne jest też ponawianie badania co roku. Takie zalecenie obejmuje też kobiety zakażone wirusem HIV, HPV czy stosujące terapię środkami immunosupresyjnymi.
Badania profilaktyczne kobiet po 40 roku życia
Ja przygotować się do cytologii?
Badanie cytologiczne powinno zostać wykonane najwcześniej w 4. dniu cyklu menstruacyjnego (pod warunkiem ustania krwawienia) i nie później niż 4 dni przed miesiączką. Optymalnie, aby był to środek cyklu.
Na dwie doby przed wizytą w gabinecie ginekologicznym zachowaj wstrzemięźliwość seksualną. Nie stosuj też preparatów dopochwowych, tamponów ani nie wykonuj irygacji. Na dobę przed badaniem zdecyduj się na kąpiel pod prysznicem, a nie w wannie. Wszystko to może bowiem negatywnie wpłynąć na wynik badania cytologicznego.
Sprawdź też: Cytologia ginekologiczna.
Nie wykonuj cytologi, jeśli zmagasz się ze stanami zapalnymi lub z infekcjami dróg płciowych, a także wtedy, gdy jesteś w trakcie ich leczenia. Przełóż kontrolną cytologię na inny termin, gdy już wszystkie dolegliwości zostaną wyleczone i potwierdzi to Twój lekarz.
Po wykonaniu badania możesz wrócić do codziennej rutyny. Nie ma też powodów, aby dłużej wstrzymywać się od aktywności seksualnej czy stosowania środków dopochwowych (np. globulek antykoncepcyjnych czy lubrykantu).
Co może wyjść z cytologii?
Badanie cytologiczne pozwala wykryć nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Może to być efekt toczącego się stanu zapalnego, ale też sygnał rozwijających się zmian śródnabłonkowych wynikających np. z zakażenia wirusem HPV. Dzięki cytologii można wykryć też raka śródnabłonkowego i gruczołowego, nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego oraz dysplazję szyjki macicy czy śródnabłonkową neoplazję szyjki macicy.
Każda z niepokojących zmian jest oznaczana odpowiednim skrótem, zgodnym z międzynarodową klasyfikacją Bethesda (12 skrótów) albo wedle skali Papanicolaou (5 grup). W pierwszym przypadku o prawidłowym wymazie świadczy skrót NILM (ang. No Intraepithelial Lesion or Malignancy). W drugim natomiast oznaczenie jako grupa 1.
Jeśli wynik jest prawidłowy – nie musisz się niczym martwić. Jeśli jednak nie wszystko jest w normie, wówczas poddaj się dalszej diagnostyce, aż wreszcie leczeniu. Pamiętaj, że zmiany wykryte w bardzo wczesnym stadium są niemal zawsze wyleczalne. Właśnie dlatego tak ważna jest profilaktyka.
Pierwsza wizyta u ginekologa – jak się do niej przygotować?
Róbmy badania – o tym, dlaczego profilaktyka jest najlepszą formą leczenia
Bibliografia
- Cytologia na podłożu płynnym w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy – kwalifikacja świadczenia. Raport w sprawie oceny świadczenia opieki zdrowotnej, Agencja Oceny technologii Medycznych i Taryfikacji, 2018,https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2017/194/RPT/2018.06.20_Cytologia_LBC_raport.pdf, dostęp: 19.04.2023 r.
- M. Bidziński, M. Zimmer i in., Schemat postępowania w skriningu podstawowym raka szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) — czerwiec 2022 roku, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2022, t. 7, nr 2, s. 96–98.
