Afta to rodzaj dokuczliwej nadżerki. Sprawia ból, często utrudnia mówienie i jedzenie oraz ma tendencję do nawracania. Etiologia powstawania zmian nie jest jednak do końca znana. Na ich obecność składa się bowiem wiele czynników. Sprawdź, skąd się biorą afty w jamie ustnej u dzieci i dorosłych!

Czym jest i jak wygląda afta?

Afta stanowi rodzaj płytkiej nadżerki, która umiejscawia się na błonie śluzowej jamy ustnej. Rozwija się ona zwykle w miękkiej fałdzie tkanki, gdzie wewnętrzna strona policzków schodzi się z dziąsłami. Afta może występować także na języku i podniebieniu miękkim, po wewnętrznej stronie warg i na dnie jamy ustnej.

Afta objawia się jako bolesny, owalny, wyraźnie ograniczony pęcherzyk, pokryty białym nalotem lub z żółtawym kraterem na środku, który otacza czerwona obwódka (stanowiąca stan zapalny). Wykwity mają nieprzyjemny charakter, bo oprócz tego, że bolą, to również mogą sprawiać trudności podczas jedzenia i mówienia. Aftom towarzyszą nierzadko dodatkowe objawy ogólnoustrojowe, takie jak: gorączka, złe samopoczucie, a nawet powiększone węzły chłonne.

Zmiany mogą występować pojedynczo lub w grupach. Na ich pojawienie się narażeni są zarówno dorośli, jak i dzieci w różnym wieku.

Od czego robią się afty? Bakterie i wirusy

Przyczyny aft nie są jednoznacznie ustalone. To oznacza, że rozwojowi zmiany może sprzyjać wiele różnorodnych czynników. Co więcej, nie zawsze muszą one się na siebie nakładać i występować w tym samym czasie. Zdarza się, że wystarczy jeden z czynników, aby powstała nieprzyjemna nadżerka w jamie ustnej. Co ciekawe, afty mają tendencję do nawracania, a w zależności od etiologii nawroty mogą mieć nawet charakter regularny.

Kiedy zauważysz u siebie czy u swojego dziecka tego typu nadżerkowe zmiany w jamie ustnej, wykonaj tzw. pakiet badań dla każdego. Pozwala on m.in. wykryć zaburzenia układu odpornościowego czy monitorować stężenie hormonów i poziom wielu witamin we krwi. Afty u dzieci i dorosłych nie mają podłoża infekcyjnego, nie stanowią też choroby zakaźnej, ale badania laboratoryjne w czasie ich występowania pozwalają dokonać posiewu w celu odróżnienia ich od zmian opryszczkowych, owrzodzeniowych czy innych wtórnych zmian bakteryjnych, które wyglądem często są do siebie podobne. Dzięki temu możliwa jest szybka diagnostyka i wprowadzenie odpowiednich metod leczenia.

Afty od złej higieny buzi i urazów

Istotnym czynnikiem ryzyka afty jest nieprawidłowa higiena jamy ustnej. Zbyt agresywnie prowadzone lub nieregularne zabiegi mycia, w tym szczotkowania czy płukania, stanowią jedną z powszechnych przyczyn pojawiania się aft u dzieci i młodzieży. Nieprawidłowa higiena sprzyja powstawaniu uszkodzeń błony śluzowej w jamie ustnej i zaleganiu w jej zakamarkach resztek pokarmu i innych zanieczyszczeń, które w sposób chemiczny naruszają i podrażniają śluzówkę. Afta może powstać na drodze uszkodzeń mechanicznych również w wyniku niewłaściwie dopasowanych protez dentystycznych czy wypełnień stomatologicznych.

Afty z niedoboru witamin i chorób

Niebezpieczeństwo pojawienia się dokuczliwych zmian nadżerkowych w jamie ustnej zwiększają m.in. niedobory pewnych pierwiastków. Za ten stan odpowiada zwłaszcza zbyt niski poziom żelaza, kwasu foliowego i witamin z grupy B. Jeśli chcesz sprawdzić, czy nie grożą Ci zmiany tego typu na policzkach, języku czy podniebieniu, wykonuj regularnie badania morfologiczne. Oprócz tego, że niedobory wyżej wymienionych składników sprzyjają powstawaniu aft, to także mogą powodować wiele innych nieprzyjemnych dolegliwości. Pamiętaj, że profilaktyka niedoborów witamin i elektrolitów jest ważna w każdym wieku. Odpowiedni poziom tych związków sprzyja optymalnym procesom wzrostowym organizmu u dzieci, umożliwiając im prawidłowy rozwój, a u dorosłych zapobiega powstawaniu różnych dolegliwości i schorzeń oraz usprawnia leczenie wielu z nich.

Afty bywają prowokowane nadgryzieniami, które mogą się zdarzyć w wyniku szybkiego, łapczywego jedzenia czy niewłaściwie wykonanego kęsa. Zdarza się także, że zmiany powstają na skutek pikantnego czy twardego, chrupiącego posiłku.

Afty mogą być spowodowane czynnikami alergicznymi i nietolerancjami pokarmowymi. Niebezpieczeństwo zwiększają też problemy zdrowotne, związane z zaburzeniami wchłaniania, np. celiakia, ale również stres, obniżona odporność, choroby nowotworowe, zaburzenia hormonalne.

Niedobory witamin – rozpoznawanie objawów i profilaktyka

Awitaminoza – jakie są przyczyny niedoboru witamin i jak go rozpoznać?

Czy afty są niebezpieczne?

Afty nie stanowią zagrożenia dla zdrowia zarówno osoby na nie cierpiącej, jak i jej bliskich, z którymi utrzymuje ona bezpośredni kontakt. Większe niebezpieczeństwo mogą powodować awitaminoza czy niewłaściwy poziom hormonów, które są przyczynami powstawania aft.

Zmiany nadżerkowe nie są w żaden sposób zaraźliwe. Ich obecność bywa jednak uciążliwa. Afty zwykle samoistnie ustępują po kilku dniach. W celu przyspieszenia ich leczenia możesz stosować różne techniki, np. płukanki do jamy ustnej czy farmaceutyki w formie żelu do stosowania miejscowego, które łagodzą ból i usprawniają procesy regeneracji błony śluzowej.

Afty zwykle nie pozostawiają po sobie blizn i innych znamion, jeśli tylko prowadzisz leczenie zgodnie ze wskazówkami lekarza. Mimo, że nadżerka sprawia ból, to może być kuszące jej drapanie, podgryzanie czy dotykanie palcem. Takie działania są całkowicie przeciwwskazane! Jeśli niepokoi Cię wygląd czy zachowanie afty, bo np. zmienia swój kształt czy kolor, bezwzględnie udaj się na konsultację lekarską.

Czy białe plamki na paznokciach można zignorować?

Co może sprzyjać powstawaniu odparzeń skóry – jak w odpowiedni sposób dbać o taką skórę?

Choroba pocałunków – czym jest mononukleoza

Bibliografia

1. R. Antoniv i in., Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, „Nowa Stomatologia” 2014, nr 3.
2. B. Kociszewska-Najman i in., Pleśniawki i afty jamy ustnej niemowląt – rozpoznawanie i leczenie, „Postępy Neonatologii” 2018, nr 24.
3. N. Szeląg, Afty – występowanie i leczenie, „Praca z Pacjentem” 2017, nr 1.