Choć mlekotok wydaje się zjawiskiem stosunkowo rzadkim, jego wystąpienie może sygnalizować poważne problemy zdrowotne. Niekontrolowane wydzielanie się mleka z piersi poza okresem ciąży lub karmienia piersią, a nawet u mężczyzn, wymaga szczegółowej diagnozy i leczenia. Zrozumienie przyczyn mlekotoku oraz sposobów jego terapii jest ważne dla zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Czym właściwie jest mlekotok?
Mlekotok, określany również mianem galaktorrheii, to stan charakteryzujący się niekontrolowanym wydzielaniem mleka z gruczołów sutkowych poza okresem ciąży i karmienia piersią. Zjawisko to może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn, a jego wystąpienie jest najczęściej powiązane z zaburzeniami hormonalnymi, a w szczególności z hiperprolaktynemią, czyli nadmiernym stężeniem prolaktyny we krwi.
Jakie są przyczyny mlekotoku?
Ustalenie przyczyn mlekotoku bywa niezwykle złożone i wieloaspektowe. Do najczęstszych czynników prowadzących do tego stanu należą zaburzenia pracy przysadki mózgowej, która nadprodukuje prolaktynę. Może to być skutkiem rozwoju gruczolaka przysadki, czyli nowotworu wydzielającego nadmiar tego hormonu. Ponadto, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, w tym międzymózgowia, również może skutkować hiperprolaktynemią.
Mlekotok bywa objawem innych zaburzeń hormonalnych, takich jak niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników, cukrzyca czy choroba Addisona. Zaburzenia metabolizmu miedzi, jak w przypadku choroby Wilsona, również mogą prowadzić do nadmiernego wydzielania mleka.
Oprócz tego ta nieprawidłowość bywa efektem ubocznym zażywania niektórych leków, m.in. trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, neuroleptyków, leków obniżających ciśnienie krwi, opioidów czy leków przeciwwymiotnych.
Należy pamiętać o czynnikach emocjonalnych. Stres czy silne pobudzenie seksualne, a nawet spożywanie pokarmów bogatych w białko i tłuszcze może prowadzić do zwiększonego wydzielania mleka z piersi.
W około 50% przypadków nie udaje się ustalić konkretnej przyczyny mlekotoku. Nazywany jest wówczas idiopatycznym.
Jakie objawy towarzyszą mlekotokowi?
Głównym objawem mlekotoku jest oczywiście nieplanowane wydzielanie się mleka z gruczołów sutkowych. Stopień nasilenia tego objawu może się różnić – od pojedynczych kropel podczas ucisku na sutki aż po samoistne, obfite wycieki.
Zaburzeniu często towarzyszą inne dolegliwości, takie jak:
- zaburzenia miesiączkowania, w tym rzadsza, krótsza lub całkowicie zatrzymana miesiączka;
- obniżone libido i suchość pochwy;
- bóle głowy, zaburzenia widzenia;
- otyłość, insulinooporność, cukrzyca,
- hirsutyzm, trądzik, nadmierne przetłuszczanie się skóry,
- osteoporoza i bóle nóg.
Na czym polega diagnostyka mlekotoku?
Rozpoznanie mlekotoku opiera się na kompleksowej ocenie klinicznej oraz badaniach laboratoryjnych i obrazowych. Podstawą są właśnie badania laboratoryjne. Oznaczenie stężenia prolaktyny we krwi oraz hormonów tarczycy i płciowych pozwala określić, czy za mlekotok odpowiada hiperprolaktynemia, czy inne zaburzenia hormonalne.
Pomocne może być wykonanie testu ciążowego – pozwala to wykluczyć ciążę, która może powodować naturalny wyciek mleka.
Lekarz może też zlecić laboratoryjną analizę charakteru wydzieliny, co umożliwia odróżnienie mleka od innych płynów, np. wycieku surowiczego.
Wiele cennych informacji dostarczają metody obrazowe. Badanie rezonansu magnetycznego głowy umożliwia ocenę stanu przysadki mózgowej i wykrycie ewentualnych guzów. W przypadku zmian w obrębie piersi konieczne jest wykonanie mammografii lub USG.
Co powoduje mlekotok u mężczyzn?
Choć mlekotok jest zjawiskiem kojarzonym przede wszystkim z kobietami, może on wystąpić również u mężczyzn. U panów jest on najczęściej spowodowany zaburzeniami hormonalnymi, prowadzącymi do nadmiernej produkcji prolaktyny. Może to być efekt guza przysadki mózgowej, niewydolności nerek, uszkodzenia wątroby lub niedoboru witamin.
Ponadto może wiązać się z ginekomastią, czyli powiększeniem gruczołów piersiowych, oraz obniżeniem poziomu testosteronu. Dlatego w przypadku wystąpienia tego problemu u mężczyzn, niezbędna jest szybka konsultacja lekarska w celu wyjaśnienia przyczyn i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Czy można zapobiegać mlekotokowi w przyszłości?
Zapobieganie mlekotokowi koncentruje się na eliminacji czynników ryzyka. Znaczenie ma regularna kontrola stanu zdrowia, w tym badania hormonalne i diagnostyka obrazowa przysadki mózgowej. Istotne jest również:
- unikanie stresujących sytuacji i stosowanie technik relaksacyjnych;
- leczenie chorób endokrynologicznych, takich jak niedoczynność tarczycy;
- unikanie przyjmowania leków mogących powodować mlekotok;
- zapobieganie urazom czaszkowo-mózgowym;
- ochrona przed chorobami zakaźnymi.
Jakie mogą być powikłania mlekotoku?
Rokowania w przypadku mlekotoku są zazwyczaj korzystne, pod warunkiem że leczenie rozpocznie się we wczesnym stadium zaburzenia. Normalizacja poziomu prolaktyny i hormonów płciowych pozwala na przywrócenie prawidłowego cyklu menstruacyjnego i zdolności do zajścia w ciążę.
Nieleczony mlekotok może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak osteoporoza, insulinooporność, cukrzyca czy zaburzenia psychiczne. Dlatego istotne jest szybkie podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych.
Badania, które warto wykonać:
- e-Pakiet badań hormonalnych dla kobiet – badania wskazane do wykonania przez kobiety, u których występują objawy wskazujące na zaburzenia gospodarki hormonalnej, np. nieprawidłowości w cyklu menstruacyjnym, mlekotok.
- e-Pakiet dla kobiet w ciąży (podstawowy) – pakiet obejmuje badania, które pozwalają określić ogólną kondycję ciężarnej i zidentyfikować niedomagający organ lub układ, jednocześnie określając nasilenie procesu chorobowego.
- e-Pakiet hormonalny uzupełniający – kortyzol, insulina, witamina D – pakiet wskazany do wykonania przez kobiety w celu pogłębienia diagnostyki hormonalnej, zwłaszcza jeśli pakiet podstawowy wykaże zaburzenia.
Bibliografia
- W. Kuczyński, M. Rzewuska i in., Wpływ leków przeciwpsychotycznych na funkcje seksualne, „Seksuologia Polska” 2003, vol. 1, nr 1, s. 23–29.
- Z. Barszcz, S. Mucha i in., Redukcja objawów klinicznych hiperprolaktynemii oraz zmiana stężeń prolaktyny w trakcie jednoczesnego przyjmowania leków psychotropowych, w tym leków przeciwpsychotycznych i bromokryptyny, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2007, nr 7 (3), s. 154–164.
- L. Bidzan, Leki psychotropowe a hiperprolaktynemia, „Geriatria” 2017, nr 11, s. 29–36.