Każda zmiana zabarwienia twardówki, czyli tzw. białka oka, budzi niepokój. Tak jak zaczerwienienie może sugerować stan zapalny, tak żółty kolor oczu jest zwykle oznaką rozwijającej się żółtaczki. Ponieważ lista chorób, które mogą powodować taki objaw, jest bardzo długa, nawet niewielkie przebarwienie wymaga konsultacji z lekarzem. Dowiedz się, jakie schorzenia mogą stanowić przyczynę żółtego koloru oczu. 

Jaki związek z kolorem oczu ma wątroba?

Wątroba pod pewnymi względami jest najbardziej niezwykłym organem człowieka. To dlatego, że ma zaawansowane zdolności regeneracyjne. Nawet po wycięciu fragmentu jest w stanie się odtworzyć, co jest zasługą wysoce wyspecjalizowanych funkcji hepatocytów.

Jaki jednak związek z kolorem oczu ma wątroba? Otóż poza niezwykłymi zdolnościami do regeneracji odgrywa ona szereg istotnych funkcji. Odpowiada m.in. za:

• produkcję żółci,
• metabolizm żelaza, lipidów, białek i peptydów,
• detoksykację organizmu.

Jeśli więc funkcjonowanie wątroby zostanie zaburzone – odbija się to na fizjologii całego organizmu. Jeżeli stosujesz duże dawki leków, nadużywasz alkoholu albo zmagasz się ze schorzeniami w obrębie wątroby lub dróg żółciowych (np. z zaburzeniem odpływu żółci) – może wystąpić u Ciebie objaw w postaci zażółcenia białek oczu.

Jest to efekt hiperbilirubinemii, czyli przekroczenia fizjologicznego poziomu bilirubiny we krwi. Sama bilirubina to produkt rozpadu hemoglobiny (białka czerwonych krwinek). Prawidłowy jej poziom zawiera się w zakresie 0,3–1,0 mg/dl (5-17 μmol/l). Natomiast objaw w postaci żółtych oczu (ale też skóry) pojawia się, gdy poziom bilirubiny przekracza 2–2,5 mg/dl (34–43 μmol/l).

Gdy wątroba i drogi żółciowe funkcjonują prawidłowo, bilirubina jest wydalana z kałem. Jeśli jednak dochodzi do zmian patologicznych i uszkodzeń, bilirubina uwalniana jest w nadmiernej ilości do krwiobiegu i osadza się w tkankach (w tym białkach oczu).

Jak zdiagnozować chorą wątrobę?

Plamy wątrobowe – co mówią o Twoim zdrowiu?

O czym świadczą żółte oczy?

Przyczyną żółtego koloru oczu jest żółtaczka w jednej z trzech postaci:

• przedwątrobowa (tzw. hemolityczna), będąca efektem nadmiernego rozpadu czerwonych krwinek;
• wewnątrzwątrobowa, będąca efektem zaburzenia funkcji komórek wątroby;
• pozawątrobowa, będąca efektem zaburzenia lub zablokowania odpływu żółci.

Warto przy tym mieć na uwadze, że żółtaczka jest symptomem, który daje o sobie znać m.in. zmianą koloru oczu na żółty. Zatem choć odpowiada za takie przebarwienia, to nie jest ich bezpośrednią przyczyną. Może nią natomiast być:

• kamica żółciowa,
• zespół Gilberta (rodzinna hiperbilirubinemia),
• pasożyty (przede wszystkim: lamblia, glista ludzka, przywra wątrobowa),
• zablokowanie dróg żółciowych przez skrzepy krwi (np. w wyniku doznanego urazu brzucha),
• patologiczne zmiany anatomiczne dróg żółciowych (np. w wyniku rozwoju torbieli, przebytych zabiegów chirurgicznych, zmian zapalnych),
• nowotwór dróg żółciowych, dwunastnicy i trzustki oraz przerzuty do węzłów chłonnych (wywołujące ucisk na drogi żółciowe),
• zaburzenia w obrębie zwieracza bańki wątrobowo-trzustkowej,
• wirusowe zapalenie wątroby (WZW),
• marskość wątroby,
• alkoholowe zapalenie wątroby,
• polekowe uszkodzenie wątroby.

Co oznacza żółta skóra wokół oczu?

O ile żółty kolor oczu oraz takie samo zabarwienie skóry całego ciała budzi słuszne obawy związane z nieprawidłowościami w obrębie wątroby i dróg żółciowych, o tyle żółtą skórę wokół oczu łatwo zignorować.

Czy jednak jest to powód do zmartwień? Pojawienie się takich przebarwień najczęściej ma postać grudkowatych żółtych wykwitów. Są to kępki żółte (łąc. xanthelasma), zwane również żółtakami. Stanowią zmiany, które nie bolą, nie powodują dyskomfortu ani nie wywołują łzawienia oczu. Ich pojawienie się sygnalizuje natomiast nieprawidłowości gospodarki lipidowej organizmu – we krwi gromadzi się zbyt dużo trójglicerydów i cholesterolu. 

Kępki żółte towarzyszą też czasami marskości wątroby. Wówczas poza tymi grudkami wokół oczu rozwija się też żółtaczka. Gdy przyczyną marskości wątroby jest hemochromatoza (zaburzenie metabolizmu żelaza i jego nadmierne gromadzenie się w narządach wewnętrznych i skórze) powstają również szarobrązowe plamy na partiach ciała wyeksponowanych na działanie promieniowania słonecznego (przez to dają wrażenie podkrążonych oczu).

Przekrwione oczy – co oznaczają?

Jak rozpoznać przyczynę żółtych oczu?

Jeśli zauważysz u siebie lekko żółte oczy, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym, który po wstępnym rozpoznaniu skieruje Cię do hematologa lub hepatologa.

Może też przed wizytą u specjalisty zalecić wykonanie badań, które przyspieszą diagnostykę i tym samym leczenie choroby wywołującej żółtaczkę. Istotne jest przede wszystkim zbadanie:

• tzw. prób wątrobowych (AST, ALT, ALP, BIL, GGTP),
• albumin,
• antygenu HBs,
• HCV przeciwciał.

Jak obniżyć poziom bilirubiny we krwi?

Podstawą skutecznego obniżenia poziomu bilirubiny jest rozpoznanie przyczyny, która wywołuje tę nieprawidłowość. Konieczne jest więc wykonanie badań laboratoryjnych i skonsultowanie ich ze specjalistą.

Próby stosowania domowych metod spowodują jedynie, że schorzenie podstawowe będzie się rozwijać, a co za tym idzie – jego leczenie po późnej diagnostyce będzie bardziej wymagające.

Jeśli poza żółtym kolorem towarzyszą Ci bóle brzucha, uporczywy świąd skóry czy nudności i wymioty, pilnie udaj się na szpitalny oddział ratunkowy. 

Badania, które warto wykonać

• e-Pakiet wątrobowy – w jego ramach wykonasz badania służące diagnostyce kondycji wątroby i dróg żółciowych: próby wątrobowe (AST, ALT, ALP, BIL, GGTP), albumina, HBs przeciwciała, HCV przeciwciała;
• e-Pakiet dla każdego – uwzględnia badania pozwalające ocenić ogólną kondycję organizmu: OB, morfologia, glukoza, cholesterol całkowity, ALT, kreatynina, CRP, TSH;
• e-Pakiet infekcje układu pokarmowego – uwzględnia aż 25 patogenów infekujących układ pokarmowy, w tym pasożyty przyczyniające się niekiedy do rozwoju żółtaczki: Giardia lamblia.

Bibliografia

1. M. Pastuszak i in., Podstawowe zasady postępowania w ustalaniu przyczyny żółtaczki mechanicznej, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, nr 6 (1), s. 15–21.
2. M. Graczyk, M. Krajnik i in., Świąd w przebiegu cholestazy u pacjenta z zaawansowaną chorobą nowotworową. Opis przypadku, „Polska Medycyna Paliatywna” 2005, nr 4, s. 24–27.
3. B. Wanot, Wiedza pacjentów i personelu medycznego na temat wirusowych zapaleń wątroby (WZW), „Annales Academiae Medicae Silesiensis” 2009, nr 63, s. 17–26.
4. M. Pytka, A. Żywicka i.in., Wirusowe zapalenie wątroby zagrożeniem XXI wieku, [w:] red. R. Kondracki, M. Matejuk, Wyzwania bezpieczeństwa na początku trzeciej dekady XXI wieku, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce 2021.
5. A. Grajewska, K. Borkowska i in., Charakterystyka i rola zmian skórnych w przebiegu marskości wątroby, [w:] red. A. Lankau, E. Krajewska-Kułak Elżbieta, Sytuacje trudne w ochronie zdrowia, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok 2021.
6. H. Cichoż-Lach, M. Grzyb i in., Nadużywanie alkoholu a alkoholowa choroba wątroby, „Alkoholizm i Narkomania” 2008, t. 21, nr 1, s. 55–62.
7. M. Szymańska, A. Prystupa i in., Alkoholowa choroba wątroby w praktyce lekarskiej, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2011, t. 17, nr 3, s. 148–154.