Obrzęk języka to dolegliwość, która pojawia się nagle lub rozwija się stopniowo, powodując dyskomfort i trudności w przełykaniu. Może być wynikiem reakcji alergicznych, infekcji, zaburzeń hormonalnych, a także problemów autoimmunologicznych. Zrozumienie przyczyn obrzęku języka oraz szybka i odpowiednia diagnoza pomogą w skutecznym leczeniu. Dowiedz się, jakie badania diagnostyczne w tym celu wykonać.

Jakie są możliwe przyczyny obrzęku języka?

Obrzęk języka to stan, który może wystąpić nagle lub nasilać się stopniowo. Powoduje ból, trudności w przełykaniu lub mówieniu. Zrozumienie przyczyn problemu jest niezbędne, aby właściwie go leczyć. Chociaż obrzęk języka może być wynikiem zwykłego podrażnienia, w niektórych przypadkach wskazuje na znacznie poważniejsze problemy zdrowotne. 

Alergie pokarmowe i kontaktowe

Obrzęk języka jest jednym z głównych objawów reakcji alergicznych, które mogą wystąpić w odpowiedzi na spożycie określonych substancji lub nawet sam kontakt z nimi. Alergeny pokarmowe, które najczęściej wywołują reakcję alergiczną, to:

  • orzechy (w tym orzechy ziemne) – zawierają białka, które mogą wywołać natychmiastową reakcję organizmu, w tym obrzęk jamy ustnej i języka;
  • owoce cytrusowe (np. pomarańcze, cytryny, grejpfruty) – ze względu na obecność kwasów i innych substancji mogą wywoływać podrażnienia błon śluzowych, w tym języka;
  • owoce morza (np. krewetki, homar, małże) – często powodują reakcje anafilaktyczne, w tym obrzęk języka, szczególnie u osób z historią alergii na białka zawarte w owocach morza.

Obrzęk języka w takich przypadkach jest częścią szerszej reakcji alergicznej, zwanej anafilaksją. W wyniku reakcji immunologicznej organizm uwalnia histaminę, która prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i w efekcie obrzęku tkanek, w tym błony śluzowej jamy ustnej.

W przypadku alergii kontaktowych obrzęk języka mogą wywołać substancje, które wchodzą w kontakt z błoną śluzową jamy ustnej, np.:

  • kosmetyki, np. pasty do zębów, płyny do płukania jamy ustnej zawierające alergeny, konserwanty, barwniki,
  • leki, np. penicylina, inne antybiotyki, leki przeciwbólowe, które mogą wywołać reakcję alergiczną z opóźnieniem, prowadząc do obrzęku języka.

Reakcja ta często jest mniej gwałtowna, ale może rozwijać się stopniowo, prowadząc do dyskomfortu i bólu. W takich przypadkach obrzęk języka jest wynikiem procesów zapalnych wywołanych przez kontakt z alergenem.

Infekcje wirusowe i bakteryjne

Obrzęk języka może również wynikać z infekcji, zarówno wirusowych, jak i bakteryjnych. W przypadku infekcji wirusowych jednym z najczęstszych patogenów odpowiedzialnych za obrzęk języka jest wirus opryszczki (HSV – herpes simplex virus). Opryszczka może powodować tzw. zapalenie jamy ustnej (herpes simplex stomatitis), które objawia się owrzodzeniami, bolesnością i obrzękiem języka.

Inne wirusy, np. Epsteina-Barr (wywołujący mononukleozę zakaźną), również mogą powodować zapalenie języka, zwłaszcza u młodszych osób. Objawami infekcji są gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła oraz obrzęk i zmiana koloru języka.

Z kolei infekcje bakteryjne są najczęściej wynikiem zaniedbań higienicznych w obrębie jamy ustnej, w tym zapalenia dziąseł lub zapalenia jamy ustnej (stomatitis). Bakterie powodują stan zapalny, który rozprzestrzenia się na język, powodując jego opuchliznę, bolesność oraz powstawanie ran. Szczególnie niebezpieczne są infekcje, które prowadzą do powstawania bolesnych ropni w obrębie jamy ustnej, w tym pod językiem.

Choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne, w tym toczeń rumieniowaty, mogą także powodować obrzęk języka. Toczeń jest chorobą, w której układ odpornościowy atakuje własne tkanki, w tym tkanki jamy ustnej, co może prowadzić do stanu zapalnego. Obrzęk języka może być jednym z pierwszych objawów choroby, zwłaszcza u pacjentów z toczeniem skórnym, gdzie zmiany zapalne pojawiają się w różnych częściach ciała, w tym na języku.

Inne choroby autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena (choroba prowadząca do suchości w jamie ustnej), również wpływają na stan języka. Suchość w jamie ustnej sprzyja podrażnieniom i może prowadzić do stanów zapalnych, w tym opuchlizny.

Zaburzenia metaboliczne

Cukrzyca jest jednym z głównych zaburzeń metabolicznych, które wpływają na zdrowie jamy ustnej. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi prowadzić do osłabienia układu odpornościowego, co z kolei zwiększa podatność na infekcje w jamie ustnej. W przypadku cukrzycy obrzęk języka może również być wynikiem mikroangiopatii, czyli uszkodzenia małych naczyń krwionośnych, co utrudnia transport składników odżywczych do tkanek jamy ustnej.

Dodatkowo, osoby z hipoglikemią (niskim poziomem glukozy) mogą doświadczać obrzęku języka z powodu zmniejszonego dopływu energii do tkanek i ich późniejszego uszkodzenia.

Objawy i diagnoza obrzęku języka

Obrzęk języka może objawiać się na różne sposoby, a jego nasilenie oraz towarzyszące symptomy mogą pomóc w określeniu przyczyny problemu. 

Objawy towarzyszące

Sam obrzęk języka nie jest specyficznym objawem. Jeśli występują inne dolegliwości, odkrycie przyczyny problemu może być nieco prostsze. Poinformuj lekarza, jeśli oprócz obrzęku języka doświadczasz:

  • bólu – obrzęk języka jest często bolesny, zwłaszcza przy dotykaniu lub próbach mówienia; ból może być ostry lub tępy, zależnie od przyczyny; może towarzyszyć mu uczucie pieczenia lub tkliwości, co utrudnia normalne funkcjonowanie;
  • trudności w przełykaniu – w wyniku obrzęku języka można mieć trudności w przełykaniu pokarmu i napojów; często towarzyszy temu uczucie „ciała obcego” w ustach, co pogarsza komfort mówienia i spożywania posiłków;
  • zmiany koloru języka – obrzęk języka może prowadzić do zmian jego koloru. Biały nalot występuje np. w przypadku infekcji bakteryjnych lub grzybiczych, a zaczerwienienie języka wtedy, gdy obrzęk jest wynikiem reakcji alergicznych lub stanów zapalnych;
  • świądu i pieczenia – pojawiają się często w przypadku alergii pokarmowych lub kontaktowych;
  • zwiększonej produkcji śliny.

Badania diagnostyczne

Aby ustalić przyczynę obrzęku języka, konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich badań diagnostycznych.

Testy alergiczne z krwi pozwalają na mierzenie poziomu przeciwciał IgE, które są produkowane w odpowiedzi na alergeny.

Morfologia krwi to podstawowe badanie, które pozwala ocenić ogólny stan zdrowia. Zmiany w wynikach, np. podwyższony poziom białych krwinek (leukocytoza) mogą wskazywać na infekcję bakteryjną lub wirusową, która jest przyczyną obrzęku. Warto także monitorować poziom hemoglobiny i innych parametrów, aby sprawdzić czy obrzęk nie wynika z problemów metabolicznych lub zaburzeń krążenia.

Badanie poziomu glukozy we krwi jest szczególnie ważne, jeśli istnieje podejrzenie zaburzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca. Zbyt wysoki poziom glukozy może prowadzić do obrzęków oraz innych problemów zdrowotnych związanych z osłabieniem układu odpornościowego i trudnościami w leczeniu infekcji.

Badanie bakteriologiczne i wirusologiczne – jeśli obrzęk języka jest wynikiem infekcji, np. bakteryjnych lub wirusowych, lekarz może zlecić pobranie próbki z jamy ustnej (wymaz) w celu zidentyfikowania patogenów. 

Leczenie obrzęku języka

W zależności od przyczyny obrzęku języka lekarz może zalecić:

  • leki przeciwhistaminowe – w przypadku reakcji alergicznych,
  • steroidy – w celu zmniejszenia stanu zapalnego,
  • antybiotyki i leki przeciwwirusowe – w przypadku infekcji bakteryjnych lub wirusowych.

W przypadku reakcji alergicznych ważne jest unikanie pokarmów lub substancji wywołujących obrzęk. Ważna jest odpowiednia higiena jamy ustnej – regularne szczotkowanie zębów i stosowanie płynów do płukania ust zapobiegają infekcjom, które mogą prowadzić do obrzęku. Istotne jest również spożywanie odpowiedniej ilości płynów, aby uniknąć odwodnienia, które może nasilać opuchliznę.

W przypadku chorób autoimmunologicznych lub przewlekłych stanów zapalnych konieczne może być zastosowanie specjalistycznego leczenia farmakologicznego, które pomoże kontrolować objawy i zapobiec dalszym komplikacjom.

Badania, które warto wykonać:

  • e-Pakiet alergiczny – e-Pakiet zawiera badania laboratoryjne, które pomagają w diagnostyce alergii pokarmowych i oddechowych. Pozwala na potwierdzenie alergii, nawet w przypadku nietypowych objawów, i wskazanie przyczyny reakcji alergicznych.
  • e-Pakiet profilaktyczny podstawowy – e-Pakiet uwzględnia badania: morfologię krwi, CRP ilościowo, glukozę, lipidogram. Pozwala na profilaktyczną, ogólną ocenę kondycji zdrowia.
  • e-Pakiet ryzyko cukrzycy/ insulinooporność – e-Pakiet uwzględnia badania na insulinooporność oraz te umożliwiające diagnostykę cukrzycy: glukoza, hemoglobina glikowana HbA1c, insulina, lipidogram.

Bibliografia

  1. Standardy w alergologii, red. J. Kruszewski, M. Kowalski, M. Kulus, wyd. III, 2019, https://pta.med.pl/wp-content/uploads/2024/08/standardy-PTA-III.pdf [dostęp: 17.04.2025].
  2. D. Sikorska, W. Samborski, Jama ustna w reumatologii, Forum Reumatol. 2016, tom 2, nr 2, s. 65–69, https://journals.viamedica.pl/rheumatology_forum/article/download/44991/34892 [dostęp: 17.04.2025].
  3. K. Lewusz, A. Perz, A. Godzieba, K. Kaczor, K. Sporniak-Tutak, Pacjent z cukrzycą w gabinecie stomatologicznym, „Magazyn Stomatologiczny” 2016, nr 3, s. 74–78, https://www.magazyn-stomatologiczny.pl/files/3505.pdf [dostęp: 17.04.2025].
  4. https://diag.pl/pacjent/artykuly/zapalenie-jezyka-objawy-i-leczenie/ [dostęp: 17.04.2025].