Odparzenia skóry nie są wyłącznie domeną wieku niemowlęcego. Stany zapalne będące wypadkową oddziaływania tarcia, wilgoci i wysokiej temperatury rozwijają się także na ciele osób dorosłych. Wywołują dyskomfort, ból i pieczenie. Zaniechanie ich leczenia może doprowadzić do nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych, których leczenie jest trudne i czasochłonne. Dowiedz się, kiedy ryzyko powstania odparzeń skóry jest szczególnie wysokie i jak zapobiec ich powstawaniu.

Jak powstają odparzenia?

„Odparzenie” to potoczna nazwa dla stanu zapalnego, jaki powstaje w efekcie tarcia skóry o skórę lub o inną powierzchnię (prześcieradło, pieluchę, odzież) w warunkach zwiększonej wilgotności i podwyższonej temperatury. To dlatego jest to częsta przypadłość niemowląt w pieluszkach (mowa wówczas o pieluszkowym odparzeniu skóry).

Jednak przekonanie, że tylko u dzieci pojawiają się odparzenia, jest błędne. To częsta przypadłość chorych długotrwałe leżących (np. po poważnych operacjach) oraz stale unieruchomionych (np. w związku z niepełnosprawnością ruchową). Wówczas zmiany mogą powstać nawet na stopach czy karku. U osób poruszających się też rozwijają się odparzenia. Powstają m.in. na klatce piersiowej u kobiet z obfitym biustem (pod piersiami), u osób z nadwagą i otyłością (w fałdach skórnych), a także u sportowców (np. u biegaczy na stopach).

Najczęściej odparzenia rozwijają się w dołach pachowych, pachwinach, pod piersiami i w fałdach skórnych. Czyli w miejscach, w których może gromadzić się wilgoć, o ograniczonej wentylacji, a do tego nadmiernie się pocących i dobrze ocieplonych. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu bolesnych zmian na skórze jest niewłaściwa higiena osobista. Chodzi tu zarówno o bagatelizowanie wagi codziennych kąpieli, jak i o niedokładne osuszanie po nich ciała – pozostawiona wilgoć sprzyja odparzeniom.

Zmiany powstają szybciej na skórze wrażliwej, alergicznej i ze skłonnością do atopii, zwłaszcza jeśli do jej pielęgnacji wykorzystywane są kosmetyki z wysuszającymi i drażniącymi substancjami (np. SLES, SLS, parabenami). Jeśli zauważasz pękającą skórę na dłoniach, odczuwasz świąd w zgięciach łokciowych i pod kolanami, a po kąpieli masz wrażenie, jakby skóra na całym ciele skurczyła się, może być to znak, że zmagasz się z atopowym zapaleniem skóry (AZS). Wówczas ryzyko wystąpienia odparzeń jest wyższe. Warto mieć również na uwadze, że zbyt ciasna odzież, wykonana z materiałów niezapewniających optymalnej wentylacji, powoduje osadzanie się wilgoci na skórze i sprzyja rozwojowi bolesnych odparzeń (zwłaszcza, gdy uprawiasz w niej sport).

Alergia w ciąży – czym się objawia i jak ją leczyć?

Jak wygląda odparzona skóra?

Odparzenie ma postać stanu zapalnego, który rozwija się w miejscu, w którym skóra tarła o skórę lub o inną powierzchnię i gdzie panowała podwyższona wilgotność i temperatura. Skóra staje się zaczerwieniona i wyraźnie odcina się na tle niezmienionej tkanki. 

Odparzenia są cieplejsze, co jest naturalne dla toczącego się miejscowo stanu zapalnego. Do tego wywołują piekący ból (czasami też swędzą), który nasila się przy dotknięciu, a nieco zmniejsza po schłodzeniu. Przy bardziej zaawansowanych odparzeniach mogą pojawić się niewielkie pęcherzyki na zaczerwienionej tkance, z których z czasem zaczyna sączyć się płyn surowiczy. Zdarza się, że dochodzi przez to do wtórnych nadkażeń bakteriami i grzybami.

Czerwone plamy na ciele – o czym mogą świadczyć?

Jakie objawy towarzyszą odparzeniom?

Powstanie odparzeń powoduje przede wszystkim piekący ból i zaczerwienienie fragmentu skóry. To najbardziej charakterystyczne symptomy. Jednak poza nimi mogą wystąpić:

  • świąd skóry,
  • wyciekanie płynu surowiczego z drobnych pęcherzyków pokrywających odparzoną skórę,
  • obrzęk skóry,
  • pękanie naskórka,
  • powstawanie nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych.

Jeśli w momencie rozwoju nadkażeń nadal nie zostaną wdrożone metody terapeutyczne, mogą powstać odleżyny, a nawet zmiany martwicze.

O czym może świadczyć strzelanie w kolanie i do kogo zgłosić się z tym problemem?

Jak zlikwidować odparzenia skóry?

Najlepszą metodą zwalczania odleżyn jest oczywiście profilaktyka:

  • noś przewiewną odzież wykonaną z naturalnych materiałów,
  • po każdej kąpieli dokładnie osusz ciało, zwracając szczególną uwagę na doły pachowe, pachwiny i fałdy skórne,
  • stosuj kosmetyki o delikatnym składzie,
  • regularnie zmieniaj pozycję leżenia osoby długotrwale unieruchomionej.

Jeśli odparzenia już powstaną, koniecznie skonsultuj z dermatologiem możliwe sposoby łagodzenia stanów zapalnych na skórze. Może on zalecić stosowanie preparatów miejscowych (np. na bazie pantenolu, alantoiny, tlenku cynku), kąpiele siarkowe, aplikowanie roztworu soli fizjologicznej i nade wszystko – właściwą higienę.

Bardzo ważne jest zapewnienie optymalnej wentylacji – skóra w miejscu powstania odparzenia powinna jak najczęściej pozostawać nieosłonięta. Dzięki temu, podobnie jak i u niemowląt, uda Ci się szybciej zredukować stan zapalny.

Badania, które warto wykonać

  1. e-Pakiet w trosce o zdrowie – kompleksowy – uwzględnia parametry ogólnego stanu zdrowia: morfologię krwi, ferrytynę, witaminy B12 i D, hemoglobinę glikowaną met. HPLC, glukozę, lipidogram, próby wątrobowe, kreatyninę, kwas moczowy, albuminę, CRP, TSH, IgG, IgM, IgA.
  2. e-Pakiet alergiczny – uwzględnia badania istotne w diagnostyce alergii, które zwiększają ryzyko powstania odparzeń: panel alergenów specyficznych (sIgE) oraz morfologię krwi.
  3. e–Pakiet otyłość – w jego ramach wykonasz badania ważne w diagnostyce otyłości, która podwyższa ryzyko powstania odparzeń. Pakiet obejmuje: TSH, leptynę, glukozę, lipidogram, kwas moczowy.

Bibliografia

  1. Proces pielęgnowania w dokumentacji pielęgniarek i położnych, http://www.oipp.lodz.pl/themes/oipp/noregister/pdf/BIUL.SPEC.pdf, dostęp: 24.11.2023 r.

E. Miller, Rola pielęgniarki w profilaktyce wybranych powikłań związanych z unieruchomieniem chorego, „Problemy Pielęgniarstwa” 2007, t. 15, nr 4, s. 278–283.