Cholestaza to stan, w którym przepływ żółci z wątroby jest utrudniony, co prowadzi do poważnych objawów, takich jak żółtaczka, świąd skóry czy zmiany w trawieniu tłuszczów. Może mieć różne przyczyny – od chorób wątroby i dróg żółciowych po czynniki metaboliczne i hormonalne. Szczególnie istotna jest cholestaza ciążowa, która zwiększa ryzyko powikłań zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Dowiedz się, jakie są pierwsze symptomy zaburzenia, by w porę zgłosić się do lekarza.
Czym jest cholestaza?
Żółć jest niezbędna do prawidłowego trawienia tłuszczów oraz wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, takich jak A, D, E i K. Cholestaza to termin medyczny, który odnosi się do zaburzenia jej odpływu z wątroby do dwunastnicy. Można to określić jako stan, w którym dochodzi do zastoju żółci, co prowadzi do jej nagromadzenia w organizmie.
Wyróżniamy dwa główne rodzaje cholestazy:
- Cholestaza zewnątrzwątrobowa – powstaje w wyniku przeszkód w odpływie żółci z wątroby przez zewnętrzne drogi żółciowe. Może być spowodowana kamicą żółciową, nowotworami uciskającymi na drogi żółciowe lub innymi patologiami.
- Cholestaza wewnątrzwątrobowa – występuje, gdy zablokowany zostanie przepływ żółci wewnątrz wątroby. Może być wynikiem wirusowych zapaleń wątroby, chorób metabolicznych, a także działań niepożądanych niektórych leków.
Sprawdź: Nadmiar witaminy A – przyczyny, objawy i skutki
Objawy cholestazy
Istnieje szereg symptomów cholestazy, które mogą różnić się w zależności od jej rodzaju oraz nasilenia. Do najbardziej charakterystycznych objawów należy świąd skóry, często nasilający się wieczorem i w nocy. Bywa on na tyle uciążliwy, że prowadzi do rozdrapywania i uszkodzenia skóry.
Może też rozwinąć się żółtaczka. Objawia się zażółceniem skóry, białkówek oczu oraz błon śluzowych. Jest wynikiem podwyższonego poziomu bilirubiny we krwi. Oprócz tego, na skutek zaburzenia wydalania żółci do jelit, może pojawić się ciemne zabarwienie moczu i odbarwienie stolca.
U części pacjentów występuje ból w prawym podżebrzu. Pojawia się w przypadku kamicy żółciowej lub innych problemów z drogami żółciowymi. Jeśli w porę nie zgłoszą się oni do lekarza, może dojść do poważnych powikłań.
Przyczyny cholestazy
W przypadku cholestazy wewnątrzwątrobowej problem może leżeć w chorobach samego narządu, takich jak wirusowe zapalenie wątroby czy marskość wątroby. Zaburzenia metaboliczne, np. galaktozemia, mukowiscydoza czy choroba Wilsona, również mogą prowadzić do cholestazy. Czasami za jej powstanie odpowiadają działania niepożądane leków, które zaburzają funkcje wątroby i wpływają na odpływ żółci.
Przyczyny zewnątrzwątrobowe obejmują głównie: kamicę żółciową, w której złogi mogą blokować drogi żółciowe, a także nowotwory, zwłaszcza guzy trzustki lub dróg żółciowych, które wywołują ucisk i tym samym utrudniają przepływ żółci. Do tej grupy należą również wrodzone wady anatomiczne dróg żółciowych, które są w stanie spowodować przewlekłe zastoje żółci i związane z tym dolegliwości. Istotne jest dokładne rozpoznanie przyczyny cholestazy, ponieważ wybór odpowiedniego leczenia zależy od źródła problemu – zarówno w przypadkach zaburzeń strukturalnych, jak i tych związanych z samą funkcją wątroby.
Diagnostyka cholestazy
W diagnostyce cholestazy bardzo ważne są badania laboratoryjne:
- poziom bilirubiny – wzrost tego parametru (zarówno bilirubiny całkowitej, jak i frakcji związanej) sugeruje cholestazę;
- transaminazy – oznaczenie wysokiego poziomu enzymów wątrobowych, takich jak ALT i AST, może wskazywać na uszkodzenie wątroby;
- fosfataza alkaliczna i GGTP – wzrost tych parametrów może świadczyć o cholestazie.
Jeśli badania laboratoryjne okażą się niewystarczające, lekarz może zlecić przeprowadzenie diagnostyki obrazowej, w tym USG jamy brzusznej (pozwala na ocenę stanu dróg żółciowych i wątroby), tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego (umożliwiają dokładniejsze zobrazowanie struktur anatomicznych).
Cholestaza ciążowa
Cholestaza ciążowa to szczególny przypadek tego zaburzenia, który występuje u kobiet spodziewających się dziecka. Objawia się głównie jako świąd skóry, który bywa bardzo uciążliwy. Najczęściej występuje na dłoniach i stopach, skąd może rozprzestrzeniać się na inne części ciała. Niekiedy rozwija się też żółtaczka (może wystąpić kilka tygodni po pojawieniu się świądu).
Cholestaza ciążowa jest związana z hormonalnymi zmianami, jakie zachodzą w organizmie przyszłej mamy. Estrogeny mogą szczególnie wpływać na funkcjonowanie wątroby i prowadzić do zastoju żółci.
Dieta w przypadku cholestazy
Odpowiednia dieta odgrywa ważną rolę w leczeniu cholestazy. Osoby cierpiące na to schorzenie powinny unikać pokarmów bogatych w tłuszcze oraz ciężkostrawnych potraw. Nie stanowi ona jednak zastępstwa, a jedynie wsparcie, dla leczenia przyczynowego zaburzeń.
Zalecane są natomiast dania z produktami gotowanymi, duszonymi i pieczonymi bez wcześniejszego obsmażania. W jadłospisie powinny znaleźć się warzywa i owoce w dużych ilościach.
Warto też pamiętać o suplementacji witamin A, D, E, K, których niedobór może pojawić się przy diecie niskotłuszczowej.
Badania, które warto wykonać:
- e-Pakiet wątrobowy – pakiet badań wskazany jest do wykonania w diagnostyce chorób wątroby i dróg żółciowych objawiających się m.in. dyskomfortem w prawym podżebrzu, obrzękami, zmianami skórnymi. Obejmuje takie badania jak: próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, bilirubina, GGTP), albumina, HBs przeciwciała, HCV przeciwciała.
- e-Pakiet Trzy kroki do zdrowia (podstawowy) – ten pakiet badań warto wykonać profilaktycznie w celu monitorowania stanu zdrowia. Zawarte są w nim: morfologia krwi, ferrytyna, TSH, ALT, kreatynina, cholesterol całkowity, glukoza, CRP ilościowo, witamina D metabolit 25 (OH).
- e-Pakiet dla każdego (maksimum) – wskazane do wykonania w celu profilaktycznej oceny stanu zdrowia. Diagnostyka obejmuje takie badania jak: morfologia krwi, OB, CRP ilościowo, PT (INR), APTT, fibrynogen, glukoza, elektrolity, lipidogram, próby wątrobowe, amylaza, mocznik, kreatynina, kwas moczowy, żelazo, wapń, magnez, TSH.
Bibliografia
- P. Lipiński, I. Jankowska, Co nowego w cholestazie – część 1. Cholestaza z prawidłową aktywnością gamma-glutamylotranspeptydazy, „Pediatria Polska” 2017, vol. 92, nr 4, s. 366–372
- A. Karowicz-Bilińska, Cholestaza wewnątrzwątrobowa w ciąży, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2019, nr 4 (1), s. 16–22.
