Badania profilaktyczne pełnią ważną rolę we wczesnej diagnostyce chorób i umożliwiają wdrożenie skutecznego leczenia. Są szczególnie ważne dla kobiet po 40. roku życia. W organizmie zachodzi wówczas wiele zmian, które mogą sprzyjać rozwojowi groźnych schorzeń.
Po 40. roku życia organizm kobiety przygotowuje się do ważnego etapu – menopauzy, czyli końca miesiączkowania. Wiąże się to ze spadkiem hormonów – progesteronu i estrogenów. To właśnie zmiany hormonalne powodują, że kobiety w okresie okołomenopauzalnym doświadczają wielu nieprzyjemnych symptomów. Wśród najczęstszych wymienia się spadek nastroju i tzw. uderzenia gorąca. Przekwitanie ma też bardzo negatywny wpływ na stan skóry. Nie tylko traci ona blask i elastyczność, ale staje się sucha i wiotka. Tempa nabierają procesy starzenia.
W tym okresie zwiększa się ryzyko zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe, a także na raka, zwłaszcza raka jajnika oraz raka piersi. Nowotwory jajnika najczęściej występuje między 40 a 70 rokiem życia. Zachorowalność u dorosłych kobiet na raka piersi w wieku przedmenopauzalnym (20-49 lat) wzrosła ciągu ostatnich trzech dekad około 1,7 razy.
Jakie badania wykonać po 40-tce?
Bardzo ważne jest więc, by po 40-tce regularnie się badać. Jednym z najbardziej podstawowych badań jest morfologia krwi. To badanie dostarczające cennych informacji o zdrowiu. Dzięki niemu określa się m.in. liczbę i wielkość czerwonych krwinek, czyli erytrocytów (RBC), białych krwinek, czyli leukocytów (WBC), hemoglobiny i hematokrytu. Parametry opisujące układ czerwonokrwinkowy (erytrocyty, hematokryt, wskaźniki czerwonokrwinkowe) umożliwiają wstępne rozpoznanie niedokrwistości (anemii) i jej różnicowanie. Innym bardzo podstawowym badaniem jest badanie ogólne moczu. To badanie profilaktyczne w kierunku chorób nerek i układu moczowego oraz nieprawidłowości przemian metabolicznych organizmu, zwłaszcza związanych z chorobami wątroby i z cukrzycą.
Po czym można poznać pierwsze objawy menopauzy
Jakie badania wykonać, aby sprawdzić, czy to menopauza?
Menopauza a choroby układu krążenia
Badania krwi po 40-tce
W ramach badań profilaktycznych warto ocenić również stężenie kreatyniny. Badanie jest przydatne w diagnostyce funkcji nerek i chorób przemiany materii. Kreatynina jest produktem przemian białka i jednym z głównych związków azotowych we krwi. Nie można zapominać o lipidogramie. Profil lipidowy to badanie, które określa poziom cholesterolu całkowitego, frakcji cholesterolu LDL, HDL oraz trójglicerydów. Jest ważne w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych, stanowiących główną przyczynę śmierci kobiet i mężczyzn na świecie.
Ważne jest także oznaczenie stężenia glukozy we krwi. Badanie służy do oceny metabolizmu węglowodanów. Jest podstawowym badaniem w rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia cukrzycy. Powyżej 40. roku życia dobrze też regularnie monitorować kondycję wątroby. Najważniejszym badaniem są próby wątrobowe. W ramach badania oznacza się bilirubinę oraz aktywność wewnątrzkomórkowych enzymów: ALT, AST, ALP i GGTP. Wzrost aktywności ALT i AST może świadczyć o uszkodzeniu komórek wątroby w ostrych i przewlekłych chorobach, takich jak wirusowe zapalenia wątroby typu B i C, toksycznym uszkodzeniu wątroby, marskości wątroby. Wzrost aktywności GGTP i ALP jest istotny w diagnostyce niedrożności dróg żółciowych, cholestazy wątrobowej spowodowanej kamicą żółciową lub nowotworów. Równie ważne jest sprawdzenie poziomu elektrolitów (sodu, potasu, wapnia, magnezu). Pełnią one w organizmie wiele istotnych funkcji, zarówno ich niedobór, jak i nadmiar mogą mieć wpływ na zdrowie, dlatego warto monitorować ich stan, wykonując badanie elektrolitów, tzw. jonogram.
Badania hormonalne u kobiet po 40. roku życia
Po 40. roku życia należy regularnie monitorować poziom hormonów. W związku z przygotowywaniem się organizmu do menopauzy, następują zmiany, które mogą wpływać na stan skóry oraz na samopoczucie. Dobrze w tym okresie wykonać badanie TSH, które pozwala ocenić stan tarczycy. Za pracę gruczołu tarczycy odpowiada hormon TSH wytwarzany w przysadce mózgowej. Zmiany jego stężenia na zasadzie sprzężenia zwrotnego wiążą się ze zmianami poziomu hormonów wydzielanych przez tarczycę (trójjodotyroniny, tyroksyny). Jeśli gruczoł produkuje zbyt mało hormonów w stosunku do zapotrzebowania organizmu, mówimy o niedoczynności tarczycy, jeśli produkuje zbyt dużo hormonów, mówimy o nadczynności.
Po 40. roku życia dobrze też ocenić rezerwę jajnikową. Określa ona potencjał rozrodczy, jaki tkwi w jajnikach. Każda kobieta rodzi się z określoną liczbą prekursorów komórek jajowych. W trakcie życia kobiety, następuje nieodwracalny proces utraty tych komórek. Uważa się, że rezerwa jajnikowa zaczyna się obniżać po 20. roku życia. Proces ten jest bardzo powolny, ale przyspiesza po 30. roku życia, osiągając najwyższe spadki powyżej 35 lat. W celu oceny rezerwy jajnikowej wykonuje się badania laboratoryjne: ocenia pomiar stężenia hormonu folikulotropowego – FSH. Ocena stężenia FSH pozwala ocenić, czy kobieta wkracza już w okres menopauzy. Służy temu też badanie LH. To hormon luteinizujący prowadzi do pękania pęcherzyków Graafa umożliwiając tym samym owulację oraz wpływa na uwalnianie progesteronu i estrogenów.
Regularne wizyty u ginekologa
Nawykiem po 40. roku życia powinny być wizyty u ginekologa. Bardzo ważne jest regularne wykonywanie cytologii. Badanie cytologiczne to badanie ginekologiczne polegające na pobraniu komórek nabłonka pokrywającego część pochwową szyjki macicy oraz z kanału szyjki macicy. Jest to badanie bezbolesne, pozwalające wykryć stany przednowotworowe i nowotworowe szyjki macicy. Ginekolog podczas wizyty oceni również stan jajników oraz zbada piersi.
