Adipocyty są komórkami budującymi tkankę tłuszczową. W zależności od ich typu (białe, brunatne, beżowe, różowe) pełnią inną funkcję. Rozwijają się już u płodu. Jednak sama tkanka tłuszczowa, którą tworzą, przekształca się i rozrasta etapowo, aż do zakończenia okresu dojrzewania.

Czym są adipocyty?

Adipocyty to komórki budujące tkankę tłuszczową. Oczywiście nie tylko one składają się na jej masę. Poza adipocytami znajdują się tam komórki macierzyste SVF (ang. stromal vascular fraction), preadipocyty, fibroblasty, a także leukocyty, makrofagi i komórki endotelialne. Bez wątpienia jednak to adipocyty są podstawowym elementem budującym tę tkankę.

Tkanka tłuszczowa, a przez to same adipocyty, dzieli się na dwa podstawowe rodzaje:

• biała tkanka tłuszczowa, w której dominują białe adipocyty,
• brunatna tkanka tłuszczowa, w której dominują brunatne adipocyty.

Adipocyty białe mają wielkość 20–200 μm (mogą zwiększać średnicę nawet dwudziestokrotnie!), a ponad 90% ich objętości stanowią trójglicerydy, w których magazynowana jest energia. Do tego tkanka ta ma znaczenie dla procesów endokrynnych (wydzielania hormonów) i metabolizmu steroidów płciowych (np. estrogenu czy progesteronu).

Adipocyty brunatne są znacznie mniejsze, a przy okazji bardziej rozproszone w tkance tłuszczowej. Do tego lipidy stanowią zaledwie 30–50% ich objętości. Aby wytworzyć energię, brunatna tkanka utylizuje lipidy i pozwala rozprowadzić ciepło po organizmie. Jeśli tkanka zbudowana z brunatnych adipocytów nie funkcjonuje prawidłowo – może rozwinąć się otyłość.

Poza adipocytami białymi i brunatnymi mogą wykształcić się też beżowe, które są formą pośrednią. Ponadto u kobiet w okresie ciąży i laktacji wykształcają się adipocyty różowe.

Jak powstają adipocyty?

Adipocyty powstają już na etapie rozwoju zarodka w łonie matki. Jednak do rozwoju tkanki tłuszczowej, na którą się one składają, dochodzi nieco później (i etapowo):

• u płodu w 3. trymestrze ciąży,
• do 2. roku życia,
• między 10. a 18. rokiem życia (w okresie dojrzewania).

Adipocyty powstają w procesie adipogenezy. Jest to proces hiperplazji, czyli zwiększania liczebności komórek poprzez ich rozwój i różnicowanie. Nowe komórki powstają z niezróżnicowanych komórek macierzystych. Jest to proces wieloetapowy, podczas którego niezróżnicowane jeszcze komórki nabywają stopniowo cechy adipocytów.

Mechanizm ten wciąż jest obiektem badań. Nie został do końca poznany. To dowodzi, jak bardzo jest skomplikowany. Można jednak wyróżnić podstawowe elementy powstawania adipocytów:

• przekształcenie fibroblastów, które są komórkami wrzecionowatymi, w komórki sferyczne,
• zmiana cytoszkieletu i funkcji komórek,
• wypełnienie wnętrza komórek lipidami,
• nabycie cech adipocytów,
• synteza markerów dojrzałego adipocyta (m.in. lipazy lipoproteinowej, leptyny, PPAR-ów).

Za co odpowiada tkanka tłuszczowa?

Funkcje tkanki tłuszczowej zmieniają się w zależności od tego, czy zbudowana jest ona z białych czy z brunatnych adipocytów.

Funkcją białej tkanki tłuszczowej (WAT) jest magazynowanie trójglicerydów, gdy są one dostarczane organizmowi w dużej ilości wraz z pokarmem. Jest to zapas energii, który może zostać uwolniony, gdy będziesz zmagać się z dużym wysiłkiem albo nie zjesz posiłku na czas. Do tego biała tkanka tłuszczowa wydziela ponad 600 hormonów! Tyle dotąd ich poznano. W rzeczywistości aktywność endokrynna białej tkanki tłuszczowej może być jeszcze większa.

Brunatna tkanka tłuszczowa (BAT) wytwarza ciepło. To pozwala rozprowadzić je po całym organizmie, gdy będzie Ci zimno. Właśnie dlatego ta tkanka jest bardziej rozwinięta u dzieci i wraz z wiekiem stopniowo zanika. Teraz rozumiesz, dlaczego osoby starsze ubierają się grubo nawet w ciepłe dni? Po prostu – trudniej jest im utrzymać prawidłową temperaturę ciała.

Rolą różowych adipocytów jest produkcja mleka. Właśnie dlatego wytwarzane są z tkanki podskórnej u kobiet w okresie ciąży i laktacji.

Gdzie znajdują się adipocyty?

Adipocyty zasilają tkankę tłuszczową. Stanowią główną, choć nie jedyną, część jej masy. Białe adipocyty tworzą białą tkankę tłuszczową, a adipocyty brunatne – brunatną tkankę tłuszczową. Rozlokowanie ich w organizmie nie jest jednakowe.

Brunatna tkanka tłuszczowa występuje wyłącznie u ssaków. Jej właściwością jest utrzymanie stałej temperatury ciała. U człowieka struktura ta rozwija się już u płodu w 7. miesiącu ciąży, jednak dojrzałość osiąga dopiero u noworodka. Wówczas brunatne adipocyty kumulują się przy tętnicach szyjnych i podobojczykowych, w pachach oraz na klatce piersiowej i pomiędzy łopatkami.

U osób dorosłych umiejscowienie brunatnej tkanki tłuszczowej różni się od tego charakterystycznego dla okresu noworodkowego. Znajduje się ona przede wszystkim:

• nad obojczykami,
• na karku,
• wzdłuż rdzenia kręgowego,
• na klatce piersiowej,
• wokół serca,
• pod przeponą.

Biała tkanka tłuszczowa w większości (65–70%) zlokalizowana jest podskórnie. W pozostałej części umiejscawia się w tkance trzewnej, w okolicy wątroby i trzustki, wokół mięśni szkieletowych, narządów płciowych i przy gruczołach mlekowych.

Rozmieszczenie podskórnej białej tkanki tłuszczowej zależne jest od płci. U kobiet rozrasta się ona przede wszystkim na pośladkach, biodrach i udach. U mężczyzn natomiast – na brzuchu. 

Co ciekawe, ulokowanie tkanki tłuszczowej dostarcza wielu cennych informacji na temat możliwych zaburzeń metabolicznych i kardiologicznych. Im więcej białej tkanki tłuszczowej w górnych partiach ciała (zwłaszcza na brzuchu), tym większe ryzyko rozwoju chorób, takich jak: cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca, hiperlipidemia.

Jeśli masz wrażenie, że tkanka tłuszczowa na Twoim ciele nadmiernie się rozrosła, możesz wykonać badania na otyłość, które obejmują m.in. analizę poziomu TSH, leptyny, a także cholesterolu (HDL i LDL) i trójglicerydów. W ten sposób zyskasz cenne informacje na temat swojego zdrowia, by w porę zapobiec groźnym powikłaniom otyłości.

Znaczenie poziomu leptyny we krwi w kontrolowaniu wagi

Czy białe plamki na paznokciach można zignorować?

Co to są komórki macierzyste?

Otyłość u dzieci – przyczyny i skutki

Metabolizm – co to jest, jak go przyspieszyć? Badania, które pozwalają go monitorować

Bibliografia

1. L. Siemińska, Tkanka tłuszczowa. Patofizjologia, rozmieszczenie, różnice płciowe oraz znaczenie w procesach zapalnych i nowotworowych, „Endokrynologia Polska” 2007, vol. 58, nr 4, s. 330–342.
2. E. Murawska-Ciałowicz, Tkanka tłuszczowa – charakterystyka morfologiczna i biochemiczna różnych depozytów, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2017, nr 71, s. 466–484.
3. K. Gwóźdź, Charakterystyka zmian metabolicznych zachodzących w procesie starzenia się tkanki tłuszczowej, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2017, t. 66, nr 2 (315), s. 285–295.